Ρετρό: Πώς ξεκίνησε και καθιερώθηκε το πέναλτι

Οι μόνες αποφάσεις των διαιτητών, που εξακολουθούν να αμβισβητούνται και ούτε ο VAR δεν έχει καταφέρει να δώσει μια αδιαμφισβήτητη λύση, αφορούν την εσχάτη των ποινών, το πέναλτι.

Μα παράβαση, ένας κανονισμός, που δεν ξεκίνησε μαζί με το οργανωμένο ποδόσφαιρο στην Αγγλία, αλλά η αναγκαιότητά της εφαρμογής του δεν άργησε να φανεί.

Για να βρούμε τις ρίζες του πέναλτι θα πρέπει να ανατρέξουμε πολλά χρόνια πριν, το 1891. Το έδαφος της Ελλάδας σταματούσε τότε στην Άρτα και λίγο έξω από την Ελασσόνα.

Η απορία του ΜακΚρουμ γέννησε το πέναλτι

Την ίδια εποχή, το 1891, στην Αγγλία εισάγεται για πρώτη φορά στο βιβλίο με τους κανονισμούς ο όρος πέναλτι, με τα εξής λόγια:

«Οι παίκτες πλην του τερματοφύλακα, που ακουμπούν τη μπάλα με τα χέρια ή κάνουν φάουλ εντός 12 γιαρδών από τη γραμμή του τέρματος θεωρείται ότι έχουν υποπέσει σε πέναλτι».

Από το 1872 και για δυο χρόνια κάθε παίξιμο της μπάλας με το χέρι τιμωρούνταν με έμμεσο χτύπημα. Το 1874 το έμμεσο δινόταν και για κάθε φάουλ, καθώς για το οφσάιντ. Είναι η χρονιά που στο παιχνίδι μπαίνουν οι διαιτητές. Μέχρι τότε, για την εφαρμογή των κανονισμών φρόντιζαν οι αρχηγοί των ομάδων.

Το έμμεσο σε όλες αυτές τις παραπάνω περιπτώσεις καταργήθηκε το 1903, όταν εφαρμόστηκε και το πλεονέκτημα. Μόνο στο πέναλτι υπήρχε η δυνατότητα για απ’ ευθείας εκτέλεση.

Την ιδέα για την καθιέρωση του πέναλτι είχε ένας… τερματοφύλακας, ο εύπορος Ιρλανδός, Γουίλιαμ ΜακΚρουμ της Μίλντφορντ Έβερτον FC. Κατά την άποψή του, έπρεπε να επιβαλλόταν πιο αυστηρή ποινή για τις παραβάσεις πλησίον του τέρματος.

Αν και στην αρχή τον κατηγόρησαν ότι η πρότασή του κατατέθηκε απλά για να τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού, εντούτοις το Συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης Ποδοσφαίρου (IFAB), που αποτελούσαν εκπρόσωποι από τις Ομοσπονδίας της Αγγλίας, της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, άρχισε να συζητά σοβαρά το θέμα.

Η IFAB είχε ιδρυθεί το 1886 με αποστολή τη διαφύλαξη και την ανανέωση του κανονισμού αγώνων ποδοσφαίρου. Για κάθε αλλαγή απαιτούνταν πλειοψηφία 3/4. Όταν το 1904 στο συμβούλιο προστέθηκε η FIFA, απέκτησε δικαίωμα 4 ψήφων με τις υπόλοιπες ομοσπονδίες να διατηρούν το δικαίωμα της μίας.

Η επίσημη απόφαση και ο πρώτος κανονισμός

Στη συνεδρίασή της στις 2 Ιουνίου 1891, η IFAB πήρε τη μεγάλη απόφαση: να καθιερώσει το πέναλτι. Στην επίσπευση της μεγάλης αυτής αλλαγής συνετέλεσαν δύο γεγονότα: Το Δεκέμβριο του 1890 στον προημιτελικό του Κυπέλλου Σκωτίας, Ιστ Στέρλινγκσιαρ – Χαρτς, ο Τζίμι Άνταμς της φιλοξενούμενης έδιωξε την μπάλα με τη γροθιά του πριν αυτή περάσει τη γραμμή της εστίας. Στην αντίστοιχη φάση του Κυπέλλου Αγγλίας, στις 14 Φεβρουαρίου του 1891, παίκτης της Νοτς Κάουντι απέκρουσε με το χέρι πάνω στη γραμμή προσπάθεια αντιπάλου της Στόουκ. Το έμμεσο που σφυρίχτηκε και στις δύο περιπτώσεις δεν κατέληξε σε γκολ.

Η ακριβής διατύπωση του πρώτου κανονισμού του πέναλτι:

«Εάν παίκτης ανατρέψει ή κρατήσει σκόπιμα αντίπαλο ή χρησιμοποιήσει το χέρι του για να ακουμπήσει την μπάλα σε απόσταση δώδεκα γιάρδων από τη δική του γραμμή τέρματος, ο διαιτητής θα καταλογίσει, κατόπιν αιτήματος, στην αντίπαλη ομάδα πέναλτι, το οποίο πρέπει να εκτελεστεί από οποιοδήποτε σημείο 12 γιάρδες από τη γραμμή τέρματος, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

Όλοι οι παίκτες, με εξαίρεση τον παίκτη που εκτελεί το πέναλτι και τον τερματοφύλακα, θα πρέπει να στέκονται πίσω από την μπάλα και τουλάχιστον έξι γιάρδες μακριά της. Είναι πιθανό από το πέναλτι να επιτευχθεί γκολ».

Σύμφωνα με τον κανονισμό στα γήπεδα έπρεπε να χαραχτεί μια γραμμή στο πλάτος του γηπέδου και σε απόσταση δώδεκα γιάρδων από τη γραμμή τέρματος. Όπως καταλαβαίνετε, υπήρχε η δυνατότητα στους παίκτες να τοποθετήσουν την μπάλα για την εκτέλεση ακόμα και διαγώνια σε σχέση με την εστία. Επίσης οι δέκα σημερινές γυάρδες την απόστασης των παικτών, πλην του εκτελεστή και του τερματοφύλακα, ήταν τότε μόλις έξι. Η απόσταση μεγάλωσε λίγα χρόνια αργότερα φέροντας στον σχεδιαμσό και το σχήμα D στην εσωτερική γραμμή της μεγάλης περιοχής.

Το πρώτο πέναλτι

Μόλις τέσσερις μέρες μετά την εισαγωγή του κανονισμού, ήρθε και το πρώτο επίσημο πέναλτι στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Το κέρδισε η Ρόουγιαλ Άλμπερτ ενάντια στους Εϊρντριόνιανς στο Μάβισμπανκ Παρκ, έπειτα από 15 λεπτά αγώνα. Ο Μίτσελ τον φιλοξενούμενων ανέτρεψε τον Λάμπι. Το εκτέλεσε εύστοχα ο Τζέιμς ΜακΛάγκατζ.

Στις εθνικές κατηγορίες, το πρώτο πέναλτι κέρδισαν οι Γουλβς ενάντια στην Άκρινγκτον στο Μολινό, το Σεπτέμβρη του 1891 και το μετέτρεψε σε γκολ ο Μπίλι Χιθ.

Τους πρώτους μήνες οι παίκτες δεν ήταν εξοικιωμένοι με τον κανονισμό και συχνά οι διαιτητές έπρεπε να τους απομακρύνουν από την περιοχή ανάμεσα στην μπάλα και στο τέρμα. Έπειτα έπρεπε να μετρήσουν τα βήματα για τις 12 γιάρδες. Οι γραμμές άρχισαν εμφανίζονται στο τέλος της χρονιάς.

Το ένα και μοναδικό σημείο εκτέλεσης του πέναλτι εισήχθη το 1902.

Ο Χοντρούλης Φολκ, που άλλαξε τον κανονισμό και καθιέρωσε το clean sheet

Αρχικά ο κανονισμός δεν εμπόδιζε τον τερματοφύλακα από το να βγει από τη γραμμή του και να καλύψει έτσι μεγάλο μέρος του διαθέσιμου πεδίου για τον εκτελεστή. Την τακτική καθιέρωσε ο Γουίλι Φολκ, γνωστός και ως ο «Χοντρούλης Φολκ», ο οποίος είχε ύψος 1.90 και ζύγιζε περίπου 145 κιλά. Μέχρι να χτυπήσει το πέναλτι ο αντίπαλος, ο Φολκ τον «έλουζε» με κοσμητικά επίθετα προσπαθώντας να τον αναγκάσει να χάσει την ψυχραιμία του, τρέχοντας κατά πάνω του.

Έτσι, το 1905 ο κανονισμός όριζε, πια, ότι ο τερματοφύλακας έπρεπε να παραμείνει στη γραμμή του τέρματος μέχρι να εκτελεστεί το πέναλτι.

Ο Φολκ έγινε άθελά του ο άνθρωπος που εισήγαγε και τον όρο clean sheet, που χρησιμοποιείται όταν ο γκολκίπερ κρατά την εστία του απαραβίαστη σε ένα παιχνίδι. Όταν έπαιζε στην Μπράντφορντ, σε ένα ματς με την Άκρινγκτον, δεν του επετράπη να φορέσει την εμφάνισή του γιατί είχε το ίδιο χρώμα με αυτή των αντιπάλων. Επειδή ήταν τεραστίων δυστάσεων ήταν αδύνατον να βρεθεί εκείνη την ώρα φανέλα στα μέτρα του. Η εύκολη λύση ήταν να πάρουν ένα λευκό σεντόνι (=sheet) από γειτονικό σπίτι, να το κόψουν και να το φορέσει εν είδει φανέλας. Η Μπράντφορντ νίκησε με 1-0 και ο Φολκ δεν χρειάστηκε να λερώσει το σεντόνι-φανέλα που έμεινε καθαρό (=clean).

Η… ψυχοφθόρος διαδικασία και το πέναλτι αλά χόκεϊ σε πάγο

Η διαδικασία των πέναλτι για να κριθεί ο νικητής, που συχνά αποκαλούμε ψυχοφθόρα, προστέθηκε μετ’ αμφιβολιών το 1970 και ήταν μια ιδέα του Ισραηλινού Γιοσέφ Νταγκάν. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο ματς Χαλ – Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Ο Τζορτζ Μπεστ ήταν ο πρώτος που σκόραρε, ο Ντένις Λο ο πρώτος που το έχασε και ο τερματοφύλακας της Χαλ, Ίαν ΜακΚέχνι ο πρώτος που απέκρουσε (το χτύπημα του Λο), αλλά και εκτέλεσε πέναλτι φορώντας το Νο 1 στην πλάτη (το έστειλε στο δοκάρι).

Το 1977 στις ΗΠΑ στην North American Soccer League (NASL) εφάρμοσαν έναν κανονισμό αντίστοιχο με αυτόν του χόκεϊ σε πάγκο. Ο παίκτης ξεκινούσε με την μπάλα 35 γιάρδες μακριά από την αντίπαλη εστία και είχε στη διάθεσή του πέντε δευτερόλεπτα για να νικήσει τον τερματοφύλακα.

Μάλιστα, επειδή στις ΗΠΑ δεν υπάρχει ομαδικό σκορ όπου δεν αναδεικνύεται νικητής, καθιέρωσαν τη διαδικασία έπειτα από κάθε ισόπαλο παιχνίδι. Η ΝΑSL έπαψε το 1982 και όταν το εθνικό πρωτάθλημα επέστρεψε ως MLS το 1995, αυτή το ιδιότυπο tie-break εφαρμόστηκε για τέσσερα χρόνια, μέχρι που εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1999.

Ρετρό: Πώς ξεκίνησε και καθιερώθηκε το πέναλτι - Ιδού ο... ένοχος!