Τζέσε Όουενς – Όταν ο Χίτλερ τον χαιρέτησε ναζιστικά στο Βερολίνο

Η νύχτα των Κρυστάλλων συνέβη το 1938. Δύο χρόνια πριν, το 1936, ο Αδόλφος Χίτλερ συμπλήρωνε τρία χρόνια στη διακυβέρνηση της Γερμανίας μετά τις δύο εκλογές που έγιναν στη χώρα το 1932 και τις αποτελειωτικές του 1933.

Στις πρώτες, στις 31 Ιουλίου, το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα με την εκπροσώπηση του Αυστριακού μάζεψε 37,1%. Οι επαναληπτικές, της 6ης Νοεμβρίου, ανέδειξαν πτώση η οποία δεν χαρακτηρίζεται ελαφριά: 33,1%. Όμως τον Μάρτιο του 1933 η κατάσταση ξεκαθαρίστηκε επί τα χείρω: 43,9% και αυτοδυναμία.

Δεν είναι λεπτομέρεια ότι λιγότερα από δύο χρόνια πριν από αυτές τις εκλογές, στις 26 Απριλίου 1931, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ανακοίνωσε την απόφασή της να διεξαχθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Το νερό που έπεσε στ’ αυλάκι από τότε έφτανε για να φτιαχτεί φουσκωμένος ποταμός.

Δεν είχε περάσει μήνας με τον Χίτλερ στον προεδρικό θώκο και στη Γερμανία άρχισαν να συμβαίνουν περίεργα πράγματα. Όλες οι παρατάξεις που δεν ήταν ναζιστικές, οι ενώσεις, τα συνδικάτα, εξαφανίζονταν. Η τάση ήταν επέκταση πανγερμανική και, βέβαια, αντισημιτισμός. Από τη μέρα πρώτη, οι Εβραίοι περιγράφονταν ως πλάσματα κατώτερου θεού.

Δεν ήρθε παρά ο Απρίλιος του 1933, όταν το αθλητικό γραφείο των Ναζί απαίτησε από όλες τις αθλητικές οργανώσεις της χώρας να προωθήσουν μια πολιτική μόνο Άριων αθλητών. Τα χαρακτηριστικά είχαν γίνει γνωστά από τις αφίσες, όχι ότι χρειαζόταν φαντασία: Ψηλοί, ξανθοί, με γαλάζια μάτια.

Ο Αδόλφος Χίτλερ στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, στις 3 Αυγούστου 1936

Η είδηση έφερε θύελλα: η Ολυμπιακή Επιτροπή στις ΗΠΑ και ανάλογες στην Ευρώπη εξανέστησαν, εκβιάζοντας τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Δεν θα λάμβαναν μέρος στη διοργάνωση του Βερολίνου αν κάποιος δεν νουθετούσε τον Χίτλερ, αυτό ήταν βέβαιο.

Ο θρυλικός πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ, Έιβερι Μπράντατζ, προέβη σε αυτοψία. Επισκέφθηκε το Βερολίνο, προκειμένου να μάθει τη συμπεριφορά που δέχονταν οι Εβραίοι αθλητές. Ο θησαυρός αποδείχθηκε άνθρακας και ένα μίγμα ανακούφισης και μελαγχολίας τον κατέλαβε.

Όλα φαίνονταν καλά. Οι Αμερικανοί αθλητές θα ταξίδευαν κανονικά στη γερμανική πρωτεύουσα προκειμένου να μετάσχουν στους 10ους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σε αυτούς, θα βρίσκονταν και Αφροαμερικανοί. Στην τελετή έναρξης, που έγινε την 1η Αυγούστου, 18 μαύροι αθλητές μπήκαν στο Ολυμπιακό Στάδιο.

Εξ αυτών, ο ένας ήταν ήδη υποψήφιος και φαβορί για τα μετάλλια στα σπριντ και το μήκος. Το όνομα, βεβαίως, είναι γνωστό τοις πάσι, κάποιος θα το έχει ακούσει ακόμα κι αν δεν ξέρει την ιδιότητά του: Τζέσε Όουενς.

Όταν τελείωσαν οι Αγώνες, τα ρεπορτάζ που ήθελαν τον Χίτλερ να εγκαταλείπει το Στάδιο για να μη χαιρετίσει τον Όουενς για την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου του στα 100μ., στις 3 Αυγούστου, πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας. Αυτή η φήμη εξαπλώθηκε με τέτοια ένταση, που γίνεται αποδεκτή εν είδει αξιώματος μέχρι και τώρα.

Φυσικά, όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, η πραγματικότητα είναι κατατί διαφορετική. Ασφαλώς ο Χίτλερ δεν χαριεντίστηκε με τον Όουενς, δεν θα ήταν δυνατόν, άλλωστε, ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε για να μη δεχθεί πλήγμα το προφίλ του. Όμως ουδέποτε εγκατέλειψε το Στάδιο εξαιτίας του Αμερικανού.

Ο Κορνέλιους Τζόνσον κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο ύψος

Στην πραγματικότητα, ο Αυστριακός καγκελάριος χαιρέτισε και χαιρέτησε μόνο τους Γερμανούς «χρυσούς» ολυμπιονίκες την πρώτη μέρα των Αγώνων. Από το Στάδιο έφυγε λίγο πριν ο Κορνέλιους Τζόνσον, Αφροαμερικανός αθλητής των ΗΠΑ, κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στο ύψος. Η δράση του δεν πέρασε απαρατήρητη.

Οι εκπρόσωποί του στο ναζιστικό κόμμα επέμεναν, στις ερωτήσεις -που εντόνως θύμιζαν διαμαρτυρία- των μελών της Ολυμπιακής Επιτροπής, ότι ο Χίτλερ είχε μια προγραμματισμένη συνάντηση το βράδυ της 2ης Αυγούστου. Την ίδια μέρα, ο Ανρί ντε Μπάιγ-Λατούρ, Γάλλος αριστοκράτης και τρίτος πρόεδρος της ΔΟΕ, συναντήθηκε μαζί του.

Τα σύκα σύκα και η σκάφη σκάφη. Ο καγκελάριος έπρεπε να διαλέξει: ή θα χαιρετούσε όλους τους αθλητές ή κανέναν. Οτιδήποτε επιλεκτικό δεν θα γινόταν αποδεκτό. Ο Χίτλερ αποφάσισε να μην ξανατείνει χείρα σε όλη τη διάρκεια των Αγώνων.

Για την ακρίβεια, η επιλογή του είναι να μην έρθει σε χειραψία με οποιονδήποτε. Διότι η τεντωμένη χείρα ήταν δεύτερη φύση των Ναζί. Όταν ο Τζέσε Όουενς κατέκτησε το πρώτο χρυσό μετάλλιό του, στα 100μ., ο Χίτλερ βρισκόταν καθιστός στο θεωρείο του και ήρθε σε οπτική επαφή με τον Αμερικανό. Αυτό τουλάχιστον γράφτηκε στη «New York Daily».

Ο Λουτς Λονγκ βοήθησε τον Τζέσε Όουενς να νικήσει στο μήκος και αυτό το πλήρωσε με την παρουσία του στην πρώτη γραμμή και το θάνατό του το 1943

Τότε, με τον αγκώνα να ακουμπά στο στήριγμα, ο Χίτλερ σήκωσε το χέρι του και χαιρέτησε ναζιστικά τον Αφροαμερικανό. Αυτός ο χαιρετισμός, μάλιστα, ήταν ο «καθιστός ναζιστικός» και υπήρχε στο εγχειρίδιο.

Ανταπόκριση από το πώς αισθάνθηκε την επόμενη μέρα, όταν ο Γερμανός άλτης Λουτς Λονγκ έδωσε στον Όουενς, που αντιμετώπιζε το φάσμα του αποκλεισμού στο μήκος, για το πώς να πηδήξει προκειμένου να προκριθεί, δεν υπάρχει. Θα ήταν υποτιμητικό να υποτεθεί ότι δεν το πήρε καλά.

Άλλωστε, όταν ξεκίνησαν τον πόλεμο οι Ναζί, ο Λονγκ στάλθηκε στην πρώτη γραμμή. Σκοτώθηκε στις 14 Ιουλίου 1943, στην αερομαχία του Μπισκάρι-Σάντο Πιέτρο.

Ο Όουενς πήρε το δεύτερο χρυσό του και στις 5 Αυγούστου το τρίτο, στο μήκος. Στις 9 Αυγούστου ήταν το μέλος της ομάδας σκυτάλης των ΗΠΑ που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στα 4Χ100μ. με παγκόσμιο ρεκόρ. Έγινε, έτσι, ο πρώτος αθλητής του στίβου που κατέκτησε τέσσερα χρυσά σε μία διοργάνωση.

Η Ολλανδή Φάνι Μπλάνκερς-Κουν θα τον μιμούνταν 12 χρόνια αργότερα, όταν θα ξαναγίνονταν Ολυμπιακοί Αγώνες, στο Λονδίνο. Στους Άντρες η καθυστέρηση θα έπαιρνε διαστάσεις μύθου. Το χρονολόγιο θα έδειχνε 1984 για να βρεθεί αθλητής να το κάνει. Ο Καρλ Λιούις κέρδισε τέσσερα χρυσά μετάλλια στα ίδια αγωνίσματα, στο Λος Άντζελες.

Ο Τζέσε Όουενς θεωρείται ακόμη ως ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές όλων των εποχών

Άμα τη επιστροφεί του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Όουενς αρνήθηκε ότι ο Χίτλερ τον είχε σνομπάρει. Μάλιστα, σε μια ανεπίσημη τουρ που επιδόθηκε ως ο απόλυτος πρωταγωνιστής των Αγώνων, τα είχε με τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ.

«Δεν με σνόμπαρε ο Χίτλερ, με σνόμπαρε ο Ρούζβελτ. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν μου έστειλε τηλεγράφημα», είπε ο Όουενς.

Στην πραγματικότητα, ο μόνος Πρόεδρος στην Ιστορία των ΗΠΑ που έκανε τρεις θητείες στην Προεδρία (εκμεταλλευόμενος τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και που θα έμενε και για τέταρτη αν δεν πέθαινε, δεν αναγνώρισε οποιονδήποτε από τους 18 Αφροαμερικανούς. Στο σουαρέ που έγινε για τους ένδοξους αθλητές της χώρας, που διακρίθηκαν στο Βερολίνο, ουδείς εξ αυτών κλήθηκε.

Πέρασαν τα χρόνια… Και πέρασαν. Άλλαξαν Πρόεδροι, από Χάρι Τρούμαν μέχρι Λίντον Τζόνσον, από Τζόν Κένεντι μέχρι Ρίτσαρντ Νίξον, από Ντουάιτ Αϊζενχάουερ μέχρι Τζορτζ Μπους και από Ρόναλντ Ρίγκαν μέχρι Μπιλ Κλίντον.

Μετά τον Ρούζβελτ, 11 ήταν εκείνοι που γεύτηκαν τα προνόμια και έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις ευθύνες που έφερνε η μετοίκηση στον Λευκό Οίκο. Τέσσερις εξ αυτών (Νίξον συμπεριλαμβανομένου, πριν παραιτηθεί για το Γουότεργκεϊτ), έκαναν δύο θητείες.

Οι συγγενείς των Αφροαμερικανών αθλητών του Βερολίνου στην εκδήλωση που διοργανώθηκε στον Λευκό Οίκο το 2016

Παρήλθαν 80 χρόνια και οι Αφροαμερικανοί του Βερολίνου δεν είχαν αναγνωριστεί. Στην εκπνοή της θητείας του το πέτυχε ο Μπαράκ Ομπάμα. Το 2016 κάλεσε τους συγγενείς τους σε μια εκδήλωση κατά την οποία γιορτάστηκαν οι ζωές τους και τα επιτεύγματά τους.

Το μύθο του Όουενς, πάντως, ουδείς από τους «πλανητάρχες», που έπαιζαν άψογα τους Πιλάτους, μπόρεσε να αναχαιτίσει. Αλλά βέβαια, το αφήγημα είχε βρεθεί. Ο Χίτλερ δεν άντεξε τη νίκη του ήρωά τους, που οι ίδιοι δεν ήθελαν να νικήσει.

Μέχρι και ο Όουενς, μερικά χρόνια μετά τη λήξη της διοργάνωσης και με τα αποκαΐδια του πολέμου να σκιαγραφούν μια νοσηρή πραγματικότητα, άλλαξε την ιστορία του. Συμβαίνει πλειστάκις.

Αρκεί να βρεθεί κάποιος -δολοφόνος και σαδιστής κατά συρροή και κατ’ εξακολούθηση, δίχως οποιαδήποτε αίσθηση ενδιαφέροντος για την ανθρώπινη ζωή- που να φταίει για όλα και να είναι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Τζέσε Όουενς - Όταν ο Χίτλερ τον χαιρέτησε ναζιστικά στο Βερολίνο

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ