Πόλεμος στο Ισραήλ: Τα αιματοβαμμένα βήματα της ιστορίας που εξηγούν την σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστινίων

Η άνευ προηγουμένου επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και η σκληρή απάντηση του Τελ Αβίβ με θύματα εκατοντάδες αμάχους, έχει ανασύρει στην επιφάνεια μια από τις πιο δισεπίλυτες διενέξεις του πλανήτη, την αραβοϊσραηλινή διένεξη.

Ωστόσο, η πολυπλοκότητά της έγκειται στο γεγονός ότι έχει τις ρίζες της σε μια αποικιακή πράξη που πραγματοποιήθηκε πριν από περισσότερο από έναν αιώνα. Θυμίζουμε ότι το σιωνιστικό κίνημα που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και που ήταν ένα από τα ρεύματα που αναπτύχθηκαν στον παγκόσμιο Εβραϊσμό, υποστήριζε ότι οι Εβραίοι έπρεπε να μεταναστεύσουν στην ιστορική γη του Ισραήλ, δηλαδή την έκταση της ιστορικής Παλαιστίνης και να φτιάξουν το δικό τους κράτος. Παρότι η απήχηση του σιωνισμού δεν ήταν πλειοψηφική ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης, καθώς οι περισσότερες διεκδικούσαν να έχουν πλήρη ισοτιμία και δικαιώματα εντός των ευρωπαϊκών κρατών, εντούτοις είχε απήχηση, ιδίως όταν ξεκίνησε το μεγάλο κύμα αντισημιτικών διωγμών στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα, μέσα από γεγονόταν όπως η σκευωρία εναντίον του Εβραίου αξιωματικού του Γαλλικού Στρατού Ντρεϋφούς ή – και κυρίως – τα μεγάλα πογκρόμ που εξαπέλυσε το τσαρικό καθεστώς κατά των μεγάλων και συμπαγών εβραϊκών κοινοτήτων εντός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όλα αυτά έδωσαν ώθηση στο σιωνιστικό κίνημα, που ιδίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Shoah, την επιχείρηση εξόντωσης του συνόλου του ευρωπαϊκού Εβραϊσμού από τους Ναζί, φάνηκε να προσφέρει τη μόνη διέξοδο.

Μόνο που η ιστορική Παλαιστίνη δεν ήταν μια άδεια έκταση. Είχε κατοίκους. Άραβες κατοίκους κυρίως, μουσουλμάνους αλλά και χριστιανούς, τους Παλαιστίνιους. Δυστυχώς ποτέ δεν ίσχυσε το «ένας λαός χωρίς γη, πήγε σε μια γη χωρίς λαό…

Το Al Jazeera κάνοντας μια αποτίμηση του γεωπολιτικού και ανθρώπινου δράματος στην γειτονιά μας, αναδεικνύει εκείνους τους σταθμούς στην ιστορία που εξηγούν πως οδηγηθήκαμε στα πρόσφατα γεγονότα.

Δεκαετία 1910: Διακήρυξη Μπάλφουρ, ο ασκός του Αιόλου

H αρχή του νήματος ξεκινάει στις 2 Νοεμβρίου 1917, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Άρθουρ Μπάλφουρ, έστειλε μια επιστολή προς τον Λάιονελ Γουόλτερ Ρότσιλντ, ισχυρό παράγοντα της εβραϊκής κοινότητας στη Μεγάλη Βρετανία.

Η επιστολή αυτή προμήνυε ότι η βρετανική κυβέρνηση δεσμευόταν να «δημιουργήσει στη Παλαιστίνη μια πατρίδα για τον εβραϊκό λαό» και να διευκολύνει «την επίτευξη αυτού του στόχου». Πρόκειται για τη περίφημη Διακήρυξη Μπάλφουρ. Ουσιαστικά, μια ευρωπαϊκή δύναμη υποσχέθηκε στο σιωνιστικό κίνημα μια χώρα όπου οι Παλαιστίνιοι Άραβες ιθαγενείς αποτελούσαν περισσότερο από το 90% του πληθυσμού.

Η ευρύτερη περιοχή της ιστορικής Παλαιστίνης πέρασε στον έλεγχο της Μεγάλης Βρετανίας μετά τo τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν η το καθεστώς της Βρετανικής Εντολής για την Παλαιστίνη που διήρκεσε από το 1923 μέχρι το 1948. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, αυτής της περιόδου, οι Βρετανοί διευκόλυναν τη μαζική εβραϊκή μετανάστευση και αντιμετώπισαν επίσης διαμαρτυρίες και απεργίες. Οι εξελίξεις αυτές, ανησύχησαν τους Παλαιστινίους που έβλεπαν να μεταβάλλονται δραματικά τα δημογραφικά δεδομένα και τις βρετανικές δεσμεύσεις έναντι των Εβραίων.

Δεκαετία 1930: Η πρώτη αραβική εξέγερση

Η κλιμάκωση των εντάσεων οδήγησε τελικά στην Αραβική Εξέγερση, η οποία διήρκεσε από το 1936 έως το 1939.

Τον Απρίλιο του 1936, η νεοσύστατη Αραβική Εθνική Επιτροπή κάλεσε τους Παλαιστίνιους να ξεκινήσουν γενική απεργία, να μην πληρώνουν φόρους και να μποϊκοτάρουν τα εβραϊκά προϊόντα, διαμαρτυρόμενη στη βρετανική αποικιοκρατία και την αυξανόμενη εβραϊκή μετανάστευση.

Η εξάμηνη, όμως, απεργία κατεστάλη βάναυσα από τους Βρετανούς, οι οποίοι ξεκίνησαν μια εκστρατεία μαζικών συλλήψεων και κατεδαφίζοντας σπίτια, μια πρακτική που το Ισραήλ συνεχίζει να εφαρμόζει εναντίον των Παλαιστινίων σήμερα.

Η δεύτερη φάση της εξέγερσης ξεκίνησε στα τέλη του 1937 και ηγήθηκε του παλαιστινιακού αγροτικού αντιστασιακού κινήματος, που στόχευε τις βρετανικές δυνάμεις και την αποικιοκρατία.

Συνοπτικές δολοφονίες, κλείσιμο πανεπιστημίων, απελάσεις ακτιβιστών και καταστροφές σπιτιών, ήταν η συνταγή των Ισραηλινών

Μέχρι το δεύτερο μισό του 1939, η Βρετανία είχε συγκεντρώσει 30.000 στρατιώτες στη Παλαιστίνη, βομβαρδίζοντας χωριά, επιβάλοντας απαγορεύσεις, κατεδαφίζοντας σπίτια, συλλαμβάνοντας κόσμο και εκτελώντας με συνοπτικές διαδικασίες Άραβες.

Παράλληλα, οι Βρετανοί συνεργάστηκαν με την κοινότητα των Εβραίων εποίκων και σχημάτισαν τρομοκρατικές ένοπλες ομάδες Εβραίων μαχητών υπό την ηγεσία των Βρετανών, τις διαβόητες Special Night Squads. Στην περιοχή μεταφέρθηκαν κρυφά όπλα και ιδρύθηκαν εργοστάσια όπλων για να εξοπλίσουν τη Χαγκανά, τον προπομπό του σημερινού εβραϊκού στρατού. Τα πρώτα τρία χρόνια εξεγέρσεων, 5.000 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, 15.000 έως 20.000 τραυματίστηκαν και 5.600 φυλακίστηκαν.

Δεκαετία 1940: Ένα ανισομερές σχέδιο του ΟΗΕ

Μέχρι το 1947, ο εβραϊκός πληθυσμός είχε φτάσει στο 33% της Παλαιστίνης, αλλά κατείχαν μόνο το 6% της γης.

Ο ΟΗΕ υιοθέτησε το ψήφισμα 181, το οποίο ζητούσε τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης σε αραβικά και εβραϊκά κράτη.

Ωστόσο, οι Παλαιστίνιοι απέρριψαν το σχέδιο επειδή παραχωρούσε περίπου το 56% της Παλαιστίνης στο εβραϊκό κράτος, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου μέρους της εύφορης παράκτιας περιοχής.

Εκείνη την εποχή, οι Παλαιστίνιοι κατείχαν το 94% της ιστορικής Παλαιστίνης και αποτελούσαν το 67% του πληθυσμού της.

Λίγο πριν λήξει η εβραϊκή αποικιοκρατία στις 14 Μαΐου 1948 [τερματισμός της Βρετανικής Εντολής] οι σιωνιστές παραστρατιωτικοί ξεκινούσαν ήδη μια στρατιωτική επιχείρηση για να καταστρέψουν παλαιστινιακές πόλεις και χωριά για να επεκτείνουν τα σύνορα του σιωνιστικού κράτους που επρόκειτο να γεννηθεί.

Τον Απρίλιο του 1948, περισσότεροι από 100 Παλαιστίνιοι άνδρες, γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν στο χωριό Ντέιρ Γιασίν στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ.

Αυτό έδωσε τον τόνο για το υπόλοιπο της επιχείρησης, και από το 1947 έως το 1949, περισσότερα από 500 παλαιστινιακά χωριά, κωμοπόλεις και πόλεις καταστράφηκαν σε αυτό που οι Παλαιστίνιοι αναφέρουν ως Nakba, ή «καταστροφή» στα αραβικά. Υπολογίζεται ότι 15.000 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων σφαγών.

Το σιωνιστικό κίνημα κατέλαβε το 78% της ιστορικής Παλαιστίνης. Το υπόλοιπο 22% χωρίστηκε σε αυτό που είναι τώρα η κατεχόμενη Δυτική Όχθη και η πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας.

Υπολογίζεται ότι 750.000 Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Σήμερα οι απόγονοί τους ζουν ως έξι εκατομμύρια πρόσφυγες σε 58 άθλια στρατόπεδα σε όλη την Παλαιστίνη και στις γειτονικές χώρες του Λιβάνου, της Συρίας, της Ιορδανίας και της Αιγύπτου.

Δεκαετία 1950: Τα πρώτα χρόνια του κράτους του Ισραήλ

Το κράτος του Ισραήλ ιδρύθηκε στις 15 Μαΐου 1948, αλλά την επόμενη αμέσως ημέρα ξέσπασε ο πρώτος αραβο-ισραηλινός πόλεμος, ενώ η κατάπαυση του πυρός ήρθε τον Ιανουάριο του 1949 μετά από ανακωχή μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου, του Λιβάνου, της Ιορδανίας και της Συρίας.

Τον Δεκέμβριο του 1948, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε το ψήφισμα 194, σύμφωνα με το οποίο οι Παλαιστίνιοι που ξεσπιτώθηκαν θα επέστρεφαν στις εστίες τους.

Για σχεδόν 20 χρόνια προτού τους δοθεί τελικά η ισραηλινή υπηκοότητα, τουλάχιστον 150.000 Παλαιστίνιοι παρέμειναν στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ και ζούσαν υπό στρατιωτική ισραηλινή κατοχή.

Η Αίγυπτος κατέλαβε τη Λωρίδα της Γάζας και το 1950, η Ιορδανία άρχισε τη διοικητική κυριαρχία της στη Δυτική Όχθη. Το 1964 ιδρύθηκε η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) και ένα χρόνο αργότερα ιδρύθηκε το πολιτικό κόμμα Φατάχ, με τον Γάσερ Αραφάτ να είναι ένας εκ των ιδρυτών του.

Πόλεμος έξι ημερών: Θρίαμβος του Ισραήλ

Στις 5 Ιουνίου 1967, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών μεταξύ Ισραήλ και ενός συνασπιμού αραβικών στρατών, το Ισραήλ κατέλαβε στρατιωτικά την υπόλοιπη ιστορική Παλαιστίνη, συμπεριλαμβανομένης της Λωρίδας της Γάζας, της Δυτικής Όχθης, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, των υψωμάτων του Γκολάν της Συρίας και της αιγυπτιακής χερσονήσου του Σινά.

Για ορισμένους Παλαιστίνιους, αυτό οδήγησε σε μια δεύτερη αναγκαστική μετακίνησή τους, ή Naksa, που σημαίνει «οπισθοδρόμηση» στα αραβικά.

Τον Δεκέμβριο του 1967 δημιουργήθηκε το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Την επόμενη δεκαετία, μια σειρά επιθέσεων και αεροπειρατείας από αριστερές ομάδες επέστησαν την προσοχή του κόσμου στη δεινή κατάσταση των Παλαιστινίων.

Η κατασκευή ισραηλινών οικισμών ξεκίνησε στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Δημιουργήθηκε ένα σύστημα δύο «επιπέδων» με Εβραίους εποίκους που απολάμβαναν όλων των δικαιωμάτων και Παλαιστινίους που έπρεπε να ζουν υπό στρατιωτική κατοχή, απαγορεύοντάς τους κάθε μορφή πολιτικής ή πολιτικής έκφρασης.

Δεκαετία 1980: Η πρώτη Ιντιφάντα

Μπαίνοντας στη δεκαετία του 1980, ξέσπασε η πρώτη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα στη Λωρίδα της Γάζας. Όλα ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 1987, αφού τέσσερις Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν όταν ένα ισραηλινό φορτηγό συγκρούστηκε με δύο φορτηγά που μετέφεραν Παλαιστίνιους εργάτες.

Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα στη Δυτική Όχθη με νεαρούς Παλαιστίνιους να πετούν πέτρες σε άρματα μάχης και στρατιώτες του ισραηλινού στρατού. Τότε ιδρύθηκε και η Χαμάς, ένα παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που συμμετείχε σε ένοπλη αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής.

Το δόγμα που υιοθέτησε τότε ο Ισραηλινός Στρατός ήταν «Σπάστε τα κόκκαλά τους» που υποστήριζε ο τότε υπουργός Άμυνας Γιτζάκ Ράμπιν. Συνοπτικές δολοφονίες, κλείσιμο πανεπιστημίων, απελάσεις ακτιβιστών και καταστροφές σπιτιών, ήταν η συνταγή των Ισραηλινών.

Η Ιντιφάντα διεξήχθη κυρίως από νέους και διευθύνθηκε από την Ενωμένη Εθνική Ηγεσία της Εξέγερσης, έναν συνασπισμό παλαιστινιακών πολιτικών φατριών που δεσμεύτηκαν να τερματίσουν την ισραηλινή κατοχή και να εδραιώσουν την παλαιστινιακή ανεξαρτησία.

Το 1988, ο Αραβικός Σύνδεσμος αναγνώρισε την PLO ως τον μοναδικό εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού.

Η Ιντιφάντα χαρακτηρίστηκε από λαϊκές κινητοποιήσεις, μαζικές διαδηλώσεις, πολιτική ανυπακοή, καλά οργανωμένες απεργίες και κοινοτικούς συνεταιρισμούς.

Σύμφωνα με την ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων B’Tselem, 1.070 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της Ιντιφάντα, μεταξύ των οποίων 237 παιδιά. Περισσότεροι από 175.000 Παλαιστίνιοι συνελήφθησαν.

Η Ιντιφάντα ώθησε επίσης τη διεθνή κοινότητα να αναζητήσει μια λύση στη σύγκρουση.

Δεκαετία 1990: Οι φρούδες ελπίδες για ύφεση

Η Ιντιφάντα έληξε με την υπογραφή των Συμφωνιών του Όσλο το 1993 και το σχηματισμό της Παλαιστινιακής Αρχής (PA), μιας προσωρινής κυβέρνησης στην οποία παραχωρήθηκε περιορισμένη αυτοδιοίκηση στους θύλακες της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας.

Η PLO αναγνώρισε το Ισραήλ με βάση μια λύση δύο κρατών και υπέγραψε ουσιαστικά συμφωνίες που έδωσαν στο Ισραήλ τον έλεγχο του 60% της Δυτικής Όχθης και μεγάλου μέρους των χερσαίων και υδάτινων πόρων της περιοχής.

Η Παλαιστινιακή Αρχή έπρεπε να ανοίξει τον δρόμο για την πρώτη εκλεγμένη παλαιστινιακή κυβέρνηση που θα διοικούσε ένα ανεξάρτητο κράτος στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ.

Οι επικριτές της Παλαιστινιακής Αρχής θεωρούν ότι υπακούει τους Ισραηλινούς και ότι συνεργάζεται στενά με τον ισραηλινό στρατό για την καταστολή της διαφωνίας και του πολιτικού ακτιβισμού κατά του Ισραήλ. Το 1995, το Ισραήλ έχτισε έναν ηλεκτρονικό φράχτη και ένα τσιμεντένιο τείχος γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας, ώστε να μην υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των διαιρεμένων παλαιστινιακών εδαφών.

Δεκαετία 2000: Η δεύτερη Ιντιφάντα

Η δεύτερη Ιντιφάντα ξεκίνησε στις 28 Σεπτεμβρίου 2000, όταν ο αρχηγός της αντιπολίτευσης του Λικούντ Αριέλ Σαρόν πραγματοποίησε μια προκλητική επίσκεψη στο τέμενος Αλ Άκσα ενώ την ίδια στιγμή χιλιάδες ισραηλινοί στρατιώτες αναπτύχθηκαν στη Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ.

Σε συγκρούσεις μεταξύ Παλαιστινίων διαδηλωτών και ισραηλινών δυνάμεων σκοτώθηκαν πέντε Παλαιστίνιοι και τραυματίστηκαν 200 σε διάστημα δύο ημερών. Έτσι οδηγηθήκαμε σε μια δεύτερη Ιντιφάντα με το Ισραήλ να προκαλεί μια άνευ προηγουμένου ζημιά στην παλαιστινιακή οικονομία και στις υποδομές της.

Το Ισραήλ κατέλαβε εκ νέου περιοχές που διοικούνται από την Παλαιστινιακή Αρχή και άρχισε την κατασκευή ενός διαχωριστικού τείχους που μαζί με την αχαλίνωτη κατασκευή οικισμών, κατέστρεψε τα μέσα διαβίωσης και τις κοινότητες των Παλαιστινίων.

Οι οικισμοί είναι παράνομοι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αλλά με τα χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι έποικοι έχουν μεταφερθεί καταυλισμούς που χτίστηκαν παράνομα σε παλαιστινιακή γη. Ο χώρος για τους Παλαιστινίους συρρικνώνεται καθώς δρόμοι και υποδομές μόνο για εποίκους τεμαχίζουν την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, αναγκάζοντας τις παλαιστινιακές πόλεις και κωμοπόλεις σε μπαντουστάν, τους απομονωμένους θύλακες για τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς που δημιούργησε το πρώην καθεστώς του απαρτχάιντ της χώρας.

Την εποχή που υπογράφτηκαν οι Συμφωνίες του Όσλο, λίγο περισσότεροι από 110.000 Εβραίοι έποικοι ζούσαν στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Σήμερα, ο αριθμός είναι περισσότεροι από 700.000 που ζουν σε περισσότερα από 390 τ.μίλια γης που απαλλοτριώθηκε από τους Παλαιστίνιους.

Ο ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής Γιάσερ Αραφάτ πέθανε το 2004 και ένα χρόνο αργότερα, η δεύτερη Ιντιφάντα τελείωσε, οι ισραηλινοί οικισμοί στη Λωρίδα της Γάζας διαλύθηκαν και οι Ισραηλινοί στρατιώτες και 9.000 έποικοι εγκατέλειψαν τον θύλακα.

Ένα χρόνο αργότερα, οι Παλαιστίνιοι ψήφισαν σε γενικές εκλογές για πρώτη φορά με τη Χαμάς να αναδεικνύεται νικήτρια. Ωστόσο, ξέπασε ένας εμφύλιος πόλεμος Φατάχ-Χαμάς, που κράτησε μήνες, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν εκατοντάδες Παλαιστίνιοι. Η Χαμάς έδιωξε τη Φατάχ από τη Λωρίδα της Γάζας και η Φατάχ -το κύριο κόμμα της Παλαιστινιακής Αρχής- ανέλαβε εκ νέου τον έλεγχο τμημάτων της Δυτικής Όχθης.

Τον Ιούνιο του 2007, το Ισραήλ επέβαλε χερσαίο, αεροπορικό και ναυτικό αποκλεισμό στη Λωρίδα της Γάζας, κατηγορώντας τη Χαμάς για «τρομοκρατία».

Οι τέσσερις επιθέσεις του Ισραήλ

Το πρόσφατο χτύπημα της Χαμάς -Οκτ. 2023- ήταν σφοδρό με πολλά θύματα αμάχους, αλλά το Ισραήλ έχει εξαπολύσει ανάλογες επιθέσεις διαρκείας στη Γάζα: το 2008, το 2012, το 2014 και το 2021. Χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, και δεκάδες χιλιάδες σπίτια, σχολεία και κτίρια γραφείων έχουν καταστραφεί.

Η ανοικοδόμηση ήταν σχεδόν αδύνατη επειδή η πολιορκία εμποδίζει τα οικοδομικά υλικά, όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο, να φτάσουν στη Γάζα.

Η επίθεση του 2008 αφορούσε τη χρήση διεθνώς απαγορευμένων όπλων, όπως το αέριο φώσφορο. Το 2014, σε διάστημα 50 ημερών, το Ισραήλ σκότωσε περισσότερους από 2.100 Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένων 1.462 αμάχων και σχεδόν 500 παιδιών.

Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, που ονομάζεται της Ισραηλινής Επίθεσης στη Λωρίδα της Γάζας το 2014, περίπου 11.000 Παλαιστίνιοι τραυματίστηκαν, 20.000 σπίτια καταστράφηκαν και μισό εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπίστηκαν.

Πηγή: in.gr