Μια αυλαία γεμάτη με μελαγχολία

Η φήμη προηγήθηκε του ονόματος της Χριστίνας Τσουκαλά. Το κορίτσι που μόλις στα 30 είπε «αντίο» στο πόλο Γυναικών, την ώρα που, μάλιστα, η Αλεξάνδρα Ασημάκη φοράει το μαγιό του Ολυμπιακού Αλίμου και επιστρέφει στη δράση (και μαζί στη χαρά του παιχνιδιού), ήταν εκείνη που άκουγες από εδώ και από εκεί ότι «σούταρε σαν άντρας». Ξεκίνησε την καριέρα της σχεδόν όπως η Αντιγόνη Ρουμπέση, από πολύ μικρή ηλικία. Οι προπονητές διαισθάνονταν ότι δεν χρειαζόταν πολύς χρόνος ώστε το κορίτσι με την ισλανδική καταγωγή από τη μητέρα του, Θόρα, να δώσει πραγματικό και αισθητικό πλεονέκτημα στην ομάδα του.

Τα μηνύματα για την αποχώρησή της είχαν έρθει πολύ νωρίς. Μετά την κατάκτηση του πρωταθλήματος από τον Ολυμπιακό, ο οποίος ολοκλήρωσε μια δυνητικά ταραχώδη χρονιά με τον πλέον θριαμβευτικό τρόπο, την κατάκτηση της Ευρωλίγκας και του νταμπλ στην Ελλάδα, ο Κώστας Χατζηδάκης, συνεργάτης προπονητής του Χάρη Παυλίδη, είχε παρακαλέσει την Τσουκαλά και την Άλκηστη Αβραμίδου να παραμείνουν στον Ολυμπιακό ακόμα μία χρονιά. Η αποχώρηση του Χρήστου Αφρουδάκη νωρίς το θέρος επίσης έδωσε το δικό της μήνυμα, ότι πιθανότατα έφτασε η ώρα για το βήμα παρακάτω στις ζωές των δύο συντρόφων, όπως πολύ γλυκά τον αποκάλεσε η Τσουκαλά στο δικό της αποχαιρετιστήριο γράμμα.

Και πριν ο κόκορας ξελαρυγγιαστεί, ήρθε και η δεύτερη αποχώρηση. Πρόκειται για το τέλος μιας γενιάς, αν δεν το βάλει ως στόχο η τελευταία εκπρόσωπός της, δηλαδή η Ασημάκη, που ήταν και η… πρώτη που αποσύρθηκε, να δοκιμάσει σε ακόμα ένα προολυμπιακό τουρνουά με την Εθνική, πιθανότατα την άνοιξη του 2024.

Η δυναστεία του ΝΟΒ

Η αγία τριάδα του πόλο Γυναικών

Μπορεί μόνο κάποιος να φανταστεί πώς ένιωθε η προπονήτρια του ΝΟ Βουλιαγμένης, Αλεξία Καμμένου, που συνεχίζει την ένδοξη πορεία της στους πάγκους, παρέα με την κολλητή φίλη της, Ευτυχία Καραγιάννη, η οποία επίσης κάνει σπουδαία δουλειά στις μικρές ηλικίες, με το ασημένιο μετάλλιο της εθνικής Νεανίδων στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που έγινε στη γενέτειρα του Ντράζεν Πέτροβιτς, το Σίμπενικ, να έχει στο νερό την ίδια στιγμή την Εύη Μωραϊτίδου, την Αντιγόνη Ρουμπέση και την Τσουκαλά.

Τρία πανύψηλα κορίτσια, με βαθιά γνώση αυτών που είναι παγκοσμίως γνωστά ως fundamentals. Ο ΝΟ Βουλιαγμένης έψαχνε τον τρόπο να φτάσει στην κορυφή της Ευρώπης και να κάνει αυτό που έκανε η Γλυφάδα το 2000 και το 2003, αλλά έμοιαζε σαφές ότι ερχόταν. Από το μυθικό χαμένο τελικό της Κατάνια, το 2008, με θύτη την πολυμήχανη Οριζόντε, ο ΝΟΒ είχε βάλει πλώρη για πολλά. Στο Κίρισι, στις 5 Απριλίου 2009, ήρθε η ώρα της παραλαβής: το 12-9 επί της παρέας της Τάνια ντι Μάριο ήταν γλυκό σαν μέλι, ενώ την επόμενη χρονιά, στην Κέρκυρα, στις 10 Απριλίου, το 10-7 επί της Κίνεφ Κίρισι έδωσε στον ΝΟΒ τη δυνατότητα να κάνει το back2back.

Το ρόστερ της ομάδας ήταν απίθανο, αφού φουνταριστές ήταν η Ασημάκη και η Γιούλη Λαρά, στην άμυνα δέσποζαν οι φυσιογνωμίες της Άντι Μελιδώνη και της Ντίνας Κουτέλη, η σπουδαία Ισπανία Πάτι ντελ Σότο ήταν κάτω από τα δοκάρια, ενώ στην αριστερή πλευρά η Αγγελική Γερόλυμου και στη δεξιά η Κική Λιώση φρόντιζαν για τα δέοντα. Η διεθνής με τις Ηνωμένες Πολιτείες Χέδερ Πέτρι, σουν του μπι «χρυσή» ολυμπιονίκης, ήταν το κερασάκι στην τούρτα. Συν την Έλενα Κούβδου, ως δεύτερη τερματοφύλακα. Όλες μία και μία, με τις τρεις ψηλές να δίνουν έναν αληθινό τόνο κυριαρχίας στην ομάδα και, κυρίως, να κάνουν τα πάντα στο νερό να μοιάζουν εύκολα.

Εκείνη τη χρονιά αποχώρισε η Μωραϊτίδου, η Πέτρι επέστρεψε στις ΗΠΑ για τον κύκλο της ολυμπιακής προετοιμασίας και ο σχεδόν αδόκητος αποκλεισμός του ΝΟΒ στα προημιτελικά της Ευρωλίγκας, πάλι με την Οριζόντε στην αντίθετη πλευρά, ήταν σκηνές από ταινία προσεχώς: η απώλεια του πρωταθλήματος, με τον Ολυμπιακό να το κατακτά για δεύτερη φορα μέσα σε τρία χρόνια, έφερε την έξοδο της Καμμένου μες σε καπνούς και σε βρισιές. Κι αν ο ΝΟΒ δεν διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθησαν, ήρθε το τέλος μίας λαμπρής εποχής.

Τα πρώτα βήματα και η εγκαθίδρυση

Τα νάματα της αυτοκρατορίας είχαν συγκεκριμένες υπογραφές

Ταυτοχρόνως, ο Χάρης Παυλίδης, στον πάγκο του Ολυμπιακού από το 2007, συνεργαζόταν ήδη με τέσσερα κορίτσια που τα είχε και στη Γλυφάδα: τη Σταυρούλα Αντωνάκου, τη Φιλιώ Μανωλιουδάκη, την Ηλέκτρα Ψούνη και τελευταία, αλλά επ’ ουδενί έσχατη, την Άλκηστη Αβραμίδου. Η Θεσσαλονικιά, άλλωστε, ήταν που έβαλε το γκολ το οποίο άλωσε το κολυμβητήριο του Λαιμού στον πέμπτο τελικό του πρωταθλήματος, δίνοντας στον Ολυμπιακό το τρίτο πρωτάθλημά του, μετά το 1995 και το 1998, και πρώτο στην Α1.

Αυτή ήταν μία αρχή που πιθανότατα και οι πρωταγωνιστές της δεν θα φαντάζονταν ότι θα πήγαινε τόσο καλά. Ο ΝΟΒ ήταν κραταιός στο πόλο Γυναικών και δεν έμοιαζε να αλλάζει η κατάσταση κάπου σύντομα. Ο Ολυμπιακός έχτιζε σιγά σιγά την ομάδα του και το πρωτάθλημα του 2011, με την Ολλανδή Ίφκε φαν Μπέλκουμ στη σύνθεσή του, ήρθε ως προειδοποίηση και σταθερά. Εκείνη ήταν η δεύτερη διαδοχική χρονιά που έφτασε σε Final 4 Ευρωλίγκας, με την ήττα από την Κατάνια στο Σαμπαντέλ, μία από τις μεγαλύτερες διαιτητικές ανισορροπίες όλων των εποχών, να του στερεί την απόλαυση του πρώτου τελικού. Αυτό δεν θα αργούσε πολύ.

Το 2014 κατέκτησε το LEN Trophy, απέναντι στη Φιρέντσε, με το αξέχαστο γκολ της Αυστραλής Μπρον Νοξ, εκείνο το καλοκαίρι απέκτησε την Αλεξάνδρα Ασημάκη και το 2015 ήρθε ο πιο μεγάλος τίτλος: το 10-9 επί της Σαμπαντέλ στον Πειραιά με το γκολ της Μανωλιουδάκη χάρισε στις «ερυθρόλευκες» την πρώτη κούπα Ευρωλίγκας. Η Μανωλιουδάκη ήταν η αρχηγός της ομάδας, αλλά από το 2019 και έπειτα, η Αβραμίδου πήρε το χρίσμα.

Ταυτοχρόνως, μετά την κατάκτηση του πρωταθλήματος το 2014 και πάλι στον Λαιμό, ο Ολυμπιακός ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου αυτοκρατορία στο πόλο Γυναικών και τώρα έχει φτάσει στα 8 διαδοχικά πρωταθλήματα -και 12 συνολικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανταμώσεις με τη Βουλιαγμένη ήταν σίγουρες και οι τελικοί πάντα προοιώνιζαν συναρπαστικοί. Για να κατανοήσει κάποιος πόσο εύκολο ήταν, έχει γίνει μόνο ένας τρίτος ημιτελικός όλα αυτά τα χρόνια. Από το 2009 και έπειτα, μόνο το τρίτο παιχνίδι του Ολυμπιακού με τον Εθνικό το 2010 παρέτεινε την αγωνία για τον ένα φιναλίστ ως το τέλος.

Βίοι παράλληλοι και… αντίθετοι

Μαζί στο ξεκίνημα και στο φινάλε

Η Αβραμίδου ήταν μία χαρισματική επιθετικός, μία αριστερή εξτρέμ με γρήγορα αντανακλαστικά και ενστικτώδη εκτέλεση. Ταυτοχρόνως, ήταν και ένας… ποντικός του γυμναστηρίου. Με την Τσουκαλά «βγήκαν» μαζί, παρά τα τρία χρόνια διαφορά, ενώ ταυτοχρόνως έκανε και τα δικά της βήματα η Ασημάκη, η οποία ως δεινή κολυμβήτρια ξεκίνησε περιφερειακός, πριν η Καμμένου την μετατρέψει σε φουνταριστό στη Βουλιαγμένη και ο Παυλίδης, τελικά, δει στο πρόσωπό της τον τρόπο για να «σπάσει» την άμυνα στον ανάμεσα.

Ενώ η Τσουκαλά καθόριζε εγκεφαλικά το παιχνίδι και ξεκινούσε διστακτικά να αντιλαμβάνεται τις γωνίες του, για να καταλήξει, τελικά, σε ελεγκτή ρυθμού και μια γοητευτική, αλτρουιστική, πολίστρια, η οποία έκανε άπασες γύρω της καλύτερες, η Αβραμίδου επίσης σιγά σιγά γινόταν μία all around πολίστρια, ωφέλιμη κυρίως για τις συμπαίκτριές της. Αυτό αποτυπώνεται και στα στατιστικά του σκοραρίσματος τα τελευταία χρόνια, στα οποία η μικρή πτώση δείχνει ότι βρισκόταν στο ίδιο μήκος κύματος με την ομάδα της. Η ωφέλειά της στο παιχνίδι του Ολυμπιακού την τελευταία τετραετία έφερνε το αποτύπωμα της βαθιάς γνώσης της υδατοσφαίρισης.

Η Τσουκαλά και η Ασημάκη βρέθηκαν στην Εθνική το 2008, όταν αποχώρησαν οι πιο «μεγάλες», όπως ήταν η Μωραϊτίδου, η Βούλα Κοζομπόλη και η Κατερίνα Οικονομοπούλου, αλλά η Αβραμίδου δεν κατάφερε να μπει σε αυτήν την ομάδα του Κούλη Ιωσηφίδη. Αντιθέτως, από την επόμενη χρονιά, σε μια τετραετία που η Εθνική έδειξε εντυπωσιακή συνέπεια, παίζοντας σε δύο τελικούς Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, το 2010 στο Ζάγκρεμπ και το 2012 στο Αϊντχόφεν, φτάνοντας στην τετράδα του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος της Ρώμης, το 2009, και κατακτώντας το χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 2011, ήταν ενεργό μέλος της ομάδας.

Με την Τσουκαλά, πάντως, αντάμωσαν το 2017, όταν η τότε 26χρονη περιφερειακός πήρε την απόφαση να διαβεί τον Ρουβίκωνα, κάνοντας ό,τι η Ασημάκη το 2014, και να φύγει από τον ΝΟΒ για τον Ολυμπιακό.

Ένας ταυτόχρονος αποχαιρετισμός με νόημα

Η γλυκόπικρη αίσθηση του τέλους

Δεν τίθεται καν ζήτημα ότι τα δύο κορίτσια είχαν σχεδιάσει τη μέρα του αποχαιρετισμού τους ή πως, εν πάση περιπτώσει, η Τσουκαλά έδωσε την… πάσα στην Αβραμίδου όπως έκανε με συνέπεια όταν ήταν συμπαίκτριες. Η δική τους λαμπρή στιγμή στην εθνική ομάδα ήταν ο τελικός του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος το 2018, με την Ολλανδία στη Βαρκελώνη. Εκείνη η ήττα τούς κόστισε, όπως και αυτή της επόμενης χρονιάς με τη Σαμπαντέλ, όταν έχασαν μια διαφορά τριών γκολ σε πέντε λεπτά και μαζί το τρόπαιο του πρωταθλητή Ευρώπης, 13-11.

Όμως επέστρεψαν και φεύγουν όπως θα ήθελαν. Παντοτινές πρωταθλήτριες Ευρώπης, μετά τη νίκη τους την 1η Μαΐου 2021 επί της Ντουναϊβάρος, 7-6, την πιο μεγάλη στην καριέρα τους μαζί, και ανίκητες στη χώρα τους. Αν επιτρέπεται στον υπογράφοντα να χρησιμοποιήσει, όμως, έναν όρο, οι τεράστιες καριέρες τους αφήνουν μια γλυκόπικρη αίσθηση.

Τα δύο κορίτσια, όπως και η Ασημάκη ως ένα σημείο, ονειρεύονταν να πετύχουν κάτι μεγάλο με την Εθνική. Κι αυτό ήταν αναμφισβήτητα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, η απουσία των οποίων δεν γίνεται να μην τους αφήσει ένα τεράστιο απωθημένο.

Στην Τεργέστη και τη Χάουντα, το 2012 και το 2016, η εθνική πόλο Γυναικών έζησε τις δύο πιο οδυνηρές στιγμές όλης της δεκαετίας, αρκετές για να είναι καθοριστικές στο μυαλό των αποχωρησασών. Η ήττα από την Ισπανία στην ιταλική πόλη και ειδικά εκείνη από τη Ρωσία στην Ολλανδία, όταν η Εθνική προηγήθηκε με την Έλενα Ξενάκη με 8’’ για τη λήξη για να ισοφαριστεί 1’’ πριν το εισιτήριο της πρόκρισης για το Ρίο από τη Νάστια Σιμάνοβιτς -και τελικά να ηττηθεί στα πέναλτι- ήταν η οφειλή μιας γενιάς που δεν πληρώθηκε ποτέ. Για την Τσουκαλά, η τρίτη και τελευταία απόπειρα, πάλι στην Τεργέστη, ήταν εξίσου πικρή, αφού το 7-4 από την Ολλανδία δεν άφησε την Εθνική να ταξιδέψει στο Τόκιο. Εκείνες τις ώρες, η Τσουκαλά ήξερε ότι δεν θα είχε άλλη ευκαιρία. Δεν υπάρχει κάποιος που να αγάπησε αυτήν την ομάδα και να μην αισθάνθηκε, με πόνο ψυχής, αδικιά που δεν δόθηκε σε αυτήν τη φουρνιά, ως ηγερίες της ομάδας, η ευκαιρία να παίξει στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ένα απλήρωτο υπόλοιπο

Δεν βρήκαν ποτέ τα Κύθηρα

Προς τιμή της, πάντως, η Τσουκαλά πήγε στην τελική φάση του World League και με μια σεμνότητα ζηλευτή τελείωσε τη σεζόν όπως έπρεπε. Έγινε μία από τις τρεις πολίστριες, Μωραϊτίδου (2003, 2009, 2010) και Ασημάκη (2009, 2010, 2015) οι άλλες δύο, που κατέκτησαν τρία Κύπελλα Πρωταθλητριών με δύο διαφορετικές ομάδες. Η πρώτη με τη Γλυφάδα και τον ΝΟΒ, οι δύο με τη Βουλιαγμένη και τον Ολυμπιακό. Ίσως πεφωτισμένη από την Ορόρα, το δικό μας Βόρειο Σέλας, δεν ακολούθησε την πεπατημένη, αλλά διέγραψε το δικό της ήσυχο δρόμο. Δεν είναι, όμως, τυχαίο που η πρώτη φωτογραφία που πόσταρε ήταν με την Αβραμίδου και το σκουφάκι της Εθνικής.

Η Άλκηστη έμεινε με τον Χάρη Παύλιδη μια ολόκληρη ζωή, 16 χρόνια, τα 14 στον Ολυμπιακό. Μοιράζονταν, πέρα από την ίδια πατρίδα, μια καριέρα που σμιλεύθηκε με αγνά υλικά. Η Αβραμίδου τελείωσε χορτασμένη από τίτλους, από συγκινήσεις, από οτιδήποτε θέλει να ζει ένας παίκτης που κάνει πρωταθλητισμό στην καριέρα του.

Φεύγουν, όμως, και οι δύο με το απωθημένο των Ολυμπιακών και το μοίρασμα αυτής της χαράς. Είναι θυμοσοφία πως όταν η χαρά μοιράζεται γίνεται διπλή και τα δύο κορίτσια το έχουν στο μυαλό τους ως απόλυτη γνώση.

Το υπόλοιπο, όμως, είναι απλήρωτο. Και ταυτοχρόνως, αυτό το χρέος δεν φτάνει καν για να σβήσει τις λαμπρές πορείες που διέγραψαν, τις χιλιάδες ώρες προπονήσεων, τις κρίσεις και τους θριάμβους, τα χαμογελαστά πρόσωπα στα ενσταντανέ με τα μετάλλια κρεμασμένα στο λαιμό και τα τρόπαια ανά χείρας.

Όποιος έζησε αυτήν την εποχή του ελληνικού πόλο, θα τις θυμάται με νοσταλγία.