Σαρούνας Μαρτσουλιόνις: Στο απόγειό του, προδόθηκε από τον Αρβίντας Σαμπόνις

Ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις κλείνει στις 13 Ιουνίου 2022 τα 58 του και οι θύμησες από την επιτυχημένη καριέρα του στο NBA, τη Σοβιετική Ένωση και τα ανεκπλήρωτα όνειρα με τη Λιθουανία επιστρέφουν.

Σε μια δυνητική συζήτηση για τους κορυφαίους Ευρωπαίους παίκτες όλων των εποχών, ακόμα κι αν οι συζητητές έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες, όταν κάποιος θυμάται τον Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, η φράση που συνήθως τον συνοδεύει είναι «α, ναι!» Θα ήταν σαν… ντοκουμέντο κάποιος να τον τοποθετήσει αφ’ εαυτού στη λίστα του. Από την άλλη μεριά, όμως, όταν ακούς το όνομά του είναι δύσκολο να το υπερκεράσεις. Αν, παραδείγματος χάρη, έχεις φτιάξει μια δεκάδα με τους κορυφαίους Ευρωπαίους, πιθανώς δεν νιώθεις «απειλή» με την παρουσία του. Αν, όμως, είναι 20, τότε η σκέψη ότι κάπου πρέπει να χωρέσει, δεν είναι μόνο θεμιτή, αλλά απαραίτητη.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: ΝΒΑ: Από τον γιο του διαβόλου, Ντράζεν, στον… εγγονό του, Λούκα!

Ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις (ή Μαρτσεουλένις, όπως οι καλοί συνάδελφοι έφεραν τη σωστή προφορά του ονόματός του έπειτα από τα ταξίδια στη Λιθουανία) υπήρξε πρωτοπόρος σε όλα. Μαζί με τον Παναγιώτη Γιαννάκη και τον Νίκο Γκάλη, νοιάστηκε, σε μια εποχή που το μπάσκετ ήταν ένα παιχνίδι και μόνο, να γυμνάσει όλο το κορμί του. Με το αριστερό χέρι του ήταν δύσκολο να αναχαιτιστεί από τις άμυνες, αν και υπήρξε προικισμένος συμπαίκτης. Ήταν… χεράς, παρ’ ότι δεν του φαινόταν, όπως όλοι οι Λιθουανοί. Συνεχώς σε ισορροπία, ήταν από τους πρώτους που έκαναν το eurostep, ενδεχομένως πριν το κάνουν καν οι Γιουγκοσλάβοι και βέβαια πριν η κίνηση «βαφτιστεί».

Ήταν ο πρώτος από τη χώρα που πήγε στο NBA το 1989, δύο χρόνια αφού οι Γκόλντεν Στέιτ Γουόριορς τον έκαναν ντραφτ στο νούμερο 127 και έμεινε εκεί, εν αντιθέσει με τον Ντράζεν Πέτροβιτς, από τα 25 έως τα 33 του, δηλαδή ως το 1997, όταν και αποφάσισε, χωρίς πολλά πολλά, να τελειώσει την καριέρα του στο μπάσκετ. Μάλιστα, ο τρόπος που πήγε ήταν ένα τερτίπι του πεπρωμένου, αφού σε ένα παιχνίδι με την ομάδα μίας οργάνωσης ονόματι Athletes in Action στο Κάουνας, το 1985, γνωρίστηκε με τον Ντόνι Νέλσον και ανάμεσα στους δύο αναπτύχθηκε συμπάθεια και έπειτα φιλία, αν και δεν γινόταν να συνεννοηθούν.Όταν ο Ντόνι επέστρεψε στις ΗΠΑ, μίλησε στον πατέρα του, Ντον ο οποίος φέρεται να είπε στους Γουόριορς, όταν τελικά έγινε προπονητής εκεί, το 1988, να ενεργοποιήσουν το ντραφτ και να αποκτήσουν τον Μάρτσουλιόνις. Μάλιστα, φέρεται να είχε βάλει το χεράκι του ώστε η ομάδα του Σαν Φρανσίσκο να τον επιλέξει στον έκτο γύρο, αφού στα τέλη Μαΐου του 1987 παραιτήθηκε από προπονητής των Μιλγουόκι Μπακς, όταν τσακώθηκε με τον ιδιοκτήτη της ομάδας, Χερμπ Κολ.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: NBA Finals: Το Στεφ του Κάρι βγαίνει από τη… στέψη

Οι μέσοι όροι του δεν ήταν αστείο, ειδικά για την εποχή. Τις τρεις πρώτες χρονιές του με τους Γουόριορς έπαιξε σε 75, 52 και 72 παιχνίδια αντιστοίχως, ξεκινώντας με 12,8 πόντους ανά μέσο όρο σε 22.6 λεπτά συμμετοχής, πηγαίνοντας στους 10,9 σε 19,7 λεπτά συμμετοχής, ενώ την τρίτη χρονιά του, σε 29,4 λεπτά ανά μέσο όρο, απογειώθηκε στους 18,9. Και τις τρεις είχε μέσο όρο ευστοχίας πάνω από 50% εντός πεδιάς, ενώ γεύτηκε τη χαρά των Playoffs και υπήρξε κομβικός, ως έκτος παίκτης, ώστε οι Γουόριορς των Τιμ Χάρνταγουεϊ, Κρις Μάλιν και Μιτς Ρίτσμοντ, από το νούμερο 7 της Δύσης, να αποκλείσουν στα τέσσερα παιχνίδια το νούμερο 2, δηλαδή τους Σαν Αντόνιο Σπερς, πριν αποκλειστούν στους ημιτελικούς από τους Λέικερς του Μάτζικ Τζόνσον και του Βλάντε Ντίβαβτς στα πέντε παιχνίδια. Μάλιστα, την επόμενη χρονιά, συγκεκριμένα στις 28 Απριλίου του 1992, ο Μαρτσουλιόνις πέτυχε 27 σε ένα συγκλονιστικό παιχνίδι, την ήττα από τους Σόνικς στο Σιάτλ για το τρίτο ματς του πρώτου γύρου στη Δύση. Η παρέα των Σον Κεμπ και Γκάρι Πέιτον νίκησε 129-128 στην κανονική διάρκεια και ο Λιθουανός σούταρε 6/12 και 15 στις 15 βολές (!), ενώ είχε 8 ασίστ, 3 ριμπάουντ, από ένα μπλοκ και λάθος σε 37 λεπτά συμμετοχής. Οι Σόνικς προκρίθηκαν 3-1 και εκείνο το 119-116 υπέρ των Σόνικς, στις 30 Απριλίου του 1992, ήταν το τελευταίο παιχνίδι του για την postseason, στο οποίο έβαλε 17 πόντους και έδωσε 5 τελικές πάσες. Σε ουσιαστικά εφτά σεζόν και 363 παιχνίδια -αφού εκείνη του 1993-94, στην οποία ανήκε στους Γουόριορς, δεν έπαιξε καθόλου, ενώ το 1992-93, που η ταλαιπωρία με το γόνατό του άρχισε, έπαιξε σε μόλις 30 ματς- είχε 12,8 πόντους, 2,3 ριμπάουντ, 2,2 ασίστ και 1,3 κλέψιμο σε 22,4 λεπτά συμμετοχής. Το 1994-95 έπαιξε με τους Σόνικς, το 1995-96 με τους Σακραμέντο Κινγκς και το 1996-97 με τους Ντένβερ Νάγκετς, αλλά το πρόβλημα με το γόνατο κατέστη εμπόδιο.

 

Ο πρώτος ηγέτης της Λιθουανίας

Στη Λιθουανία, ο Μαρτσουλιόνις λατρεύεται, παρ’ ότι όχι όπως ο Αρβίντας Σαμπόνις. Παρ’ όλα αυτά, ήταν οι δικές του κινήσεις που δημιούργησαν την πρώτη εθνική ομάδα. Ο αμφιδεξιός γκαρντ τούς μάζεψε με το στανιό και η φιλία του με τον Ντόνι Νέλσον μαζί με την προώθηση της ιστορίας της Λιθουανίας και της αγωνίας της να στηριχθεί στα πόδια της ως ανεξάρτητο κράτος μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, άγγιξε τους Αμερικανούς, όπως κάθε χολιγουντιανή ιστορία που περιείχε… ήττα της ΕΣΣΔ.

Μετά τη δημοσίευση της ιστορίας σε εφημερίδα του Σαν Φρανσίσκο, στο οποίο ο Μαρτσουλιόνις έγινε και εθελοντής μετά το σεισμό του 1989, κατά τη διάρκεια του οποίου φερόταν να είναι στο τρένο, βγάζοντας ανθρώπους από τα συντρίμμια, η Τράπεζα της Αμερικής και το συγκρότημα Grateful Dead ενδιαφέρθηκαν να στηρίξουν τη Λιθουανία. Μέλη του συγκροτήματος επικοινώνησαν με τον Ντόνι Νέλσον και ύστερα από μία συναυλία στο Ντιτρόιτ, έδωσαν ως οικονομική ενίσχυση ένα σημαντικό ποσό. Ο Μαρτσουλιόνις είχε τα χρήματα που απαιτούνται, αλλά και την αμφίεση που ο αρχιτέκτων Γκρεγκ Σπέιρς σχεδίασε, με την περίφημη νεκροκεφαλή, τον Σκάλι, το «σκελετό που καρφώνει», ώστε η ομάδα να πάρει μέρος στο προολυμπιακό τουρνουά του 1992. Η «Λιέτουβα» ήταν πρώτη και καλύτερη και στον ημιτελικό γύρο, όπου πέτυχε πέντε νίκες σε ισάριθμα παιχνίδια, νικώντας την Κοινοπολιτεία, δηλαδή το… υπόλοιπο της Σοβιετικής Ένωσης, 116-79, ενώ στον τελικό γύρο για την Ευρώπη, που έδινε όλα τα εισιτήρια, έκανε το απόλυτο εφτά στα εφτά στο «Πρενθίπε Φελίπε» της Σαραγόσα, επικρατώντας ομάδων όπως η Κροατία του Ντράζεν Πέτροβιτς, η Σλοβενία, το Ισραήλ, η Γερμανία, η Τσεχοσλοβακία και η Ιταλία.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Ντράζεν Πέτροβιτς: Τι έγραφε το χαρτάκι που βρέθηκε στο πορτοφόλι του

Στους Ολυμπιακούς, ο Μαρτσουλιόνις και ο Σαμπόνις οδήγησαν τη Λιθουανία στην κατάκτηση του χάλκινου μεταλλίου, αφού οι Ρώσοι πήραν την εκδίκησή τους στον όμιλο, με τους 31 πόντους του Βαλέρι Τιχονένκο, όμως οι Λιθουανοί ήθελαν να φορέσουν τις παντόφλες τους και τις ψυχεδελικές μπλούζες τους στο τρίτο σκαλί του βάθρου. Η Κοινοπολιτεία αποκλείστηκε με δύο βολές του Πέτροβιτς στον ημιτελικό, ενώ η Λιθουανία συνετρίβη κατά το φυσιολογικό από την Dream Team, όμως στο «Παλάου Μπλαουγκράνα» ο Μαρτσουλιόνις σκόραρε 29 πόντους και οι Λιθουανοί νίκησαν 82-78 τους πάλαι ποτέ συμπατριώτες τους. Η ομάδα του Βλάντας Γκαράστας έκανε την πλάκα της στο θώκο, κάτω από τους Αμερικανούς και τους Κροάτες, χωρίς, όμως, τον Σαμπόνις, ο οποίος πάνω στην έκστασή του… ξέχασε να παρευρεθεί στην απονομή.

 

Το εμπάργκο και οι τεχνικές ποινές που στέρησαν το όνειρο

Η συγκεκριμένη ομάδα ονομάστηκε «Η άλλη Dream Team», μάλιστα τον Ιανουάριο του 2012, στην επέτειο των 20 χρόνων από την παλιγγενεσία, ένα ντοκιμαντέρ με αυτόν τον τίτλο, σκηνοθετημένο από τον Μάριους Μαρκεβίτσιους, με σενάριο του ίδιου και του Τζον Γουάινμπαχ, με τρεις εταιρείες παραγωγής, που ως επί το πλείστον ασχολούνταν με ψυχαγωγικό υλικό από το μπάσκετ, είδε το φως της δημοσιότητας. Όμως στη Λιθουανία το φως διαδέχθηκε το σκοτάδι.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Τα… δίκια του για το μεγαλύτερο ματς που δεν έγινε ποτέ

Ο Μαρτσουλιόνις ήταν από τις κορωνίδες της κατάκτησης του χρυσού μεταλλίου στη Σεούλ το 1988 και τη νίκη επί των Αμερικανών στον ημιτελικό, που φέρεται να ήταν η αιτία για την οποία το NBA προσέγγισε τη FIBA προκειμένου να παίζουν οι επαγγελματίες, από τούδε και στο εξής, στα ολυμπιακά τουρνουά. Στα 22 του, ένα χρόνο πριν, ο Μαρτσουλιόνις έκανε το ντεμπούτο του με την Εθνική, μάλιστα ανήμερα των 23ων γενεθλίων του προετοιμαζόταν για τον τελικό του Ευρωμπάσκετ του 1987, με αντίπαλο την Ελλάδα στο ΣΕΦ. Ο Σαμπόνις, που είχε γίνει ντραφτ στο NBA από τους Πόρτλαντ Μπλέιζερς ένα χρόνο πριν, είχε σχεδόν μόλις ανοίξει τη φάμπρικα με τα χτυπημένα γόνατά του. Οι Σοβιετικοί έχασαν στον τελικό και οι Μαρτσουλιόνις θα περίμενε οκτώ χρόνια ώστε να παίξει άλλο τέτοιο παιχνίδι, φορώντας, αυτήν τη φορά, την πράσινη φανέλα, της ομάδας που αγάπησε πιο πολύ από όλες. 

Το μπάσκετ, άλλωστε, τον κέρδισε σε αρκετά μεγάλη ηλικία, αφού μέχρι τα 11 του ήταν παίκτης του τένις, έως ότου, τέλος πάντων, πήρε ύψος που εκείνη την εποχή ήταν αταίριαστο με την παρουσία του στο κορτ. Παρ’ ότι γεννήθηκε στο Κάουνας, μετακόμισε στο Βίλνιους για να παίξει μπάσκετ με τη Στατούμπα, τη σημερινή Λιέτουβος Ρίτας. Τον Σεπτέμβριο του 1987 φόρεσε τη φανέλα της Ζάλγκιρις για να παίξει στο Διηπειρωτικό Κύπελλο, που έγινε στο Μιλάνο και ήταν καταστροφικό για τους Λιθουανούς, οι οποίοι τελείωσαν όγδοοι και καταϊδρωμένοι.

Ο Μαρτσουλιόνις συνδέθηκε με τον Σαμπόνις με παραπάνω από έναν τρόπο και δεν θα ήταν παράλογο αν, στον τωρινό πρόεδρο της ομοσπονδίας μπάσκετ της χώρας, ζητούσε ακόμη τα ρέστα για τις δύο παρασπονδίες. Το 1993, το «θαύμα της φύσης» απουσίαζε του τουρνουά πρόκρισης στο Ευρωμπάσκετ της Γερμανίας, επειδή έκανε εμπάργκο στην ίδια την εθνική ομάδα της χώρας του. Μετά τη νίκη επί της Πολωνίας, 102-99, στο Βρότσλαβ, στις 30 Μαΐου, ο Μαρτσουλιόνις ένιωσε ενοχλήσεις στο αριστερό γόνατο και έπαιξε δίκην Ελ Σιντ στην ήττα από τη Λευκορωσία, 88-80. Οι Πολωνοί νίκησαν 6 πόντους τους Λευκορώσους στο τελευταίο ματς, δηλαδή τη διαφορά που χρειάζονταν για να φτάσουν σε ενεργητικό +3, οι Λευκορώσοι να έχουν +2 και οι Λιθουανοί -5.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Αλεξάνταρ Τζόρτζεβιτς: Ο εγωισμός που έφερε το «όχι» στον Ομπράντοβιτς

Δύο χρόνια αργότερα, ο αριστερόχειρας γκαρντ ήταν ασυγκράτητος. Οι Λιθουανοί, που ένιωσαν ότι οι Ρώσοι τούς επέλεξαν στον προημιτελικό του Ευρωμπάσκετ της Αθήνας, το 1995, μετά την ήττα τους 94-78 από τους Ισπανούς την προτελευταία αγωνιστική των ομίλων, ακόνισαν τα νύχια τους. Ο Μαρτσουλιόνις, που είχε κυρίως την αρωγή του Αρτούρας Καρνισόβας, είχε 16 πόντους σε εκείνο το παιχνίδι, αλλά ο Σαμπόνις το πήρε προσωπικά και με 33 πόντους και 14 ριμπάουντ, οι Λιθουανοί νίκησαν 82-71. Αυτό που έκανε ο Μαρτσουλιόνις ήταν να λιανίσει τους Κροάτες στον ημιτελικό. Στο 90-80 της 1ης Ιουλίου έβαλε 27 πόντους και έδωσε 4 ασίστ, αλλά η αίσθηση που έδινε ήταν εκείνη του πανίσχυρου στοιχείου, που δεν ήταν δυνατόν να αναχαιτιστεί. Ο «Mr Europa» του 1988 βρισκόταν σε ημιάγρια κατάσταση και στον τελικό με τη Γιουγκοσλαβία έκανε όργια και ήταν μακράν ο κορυφαίος παίκτης του γηπέδου. Ο Σαμπόνις υπήρξε καταπληκτικός όσο έπαιξε, αλλά τα νεύρα του έγιναν εκατόμβη για δεύτερη φορά: η τεχνική ποινή που τον έβγαλε εκτός παρκέ ήταν σωστή από τη φύση της, αφού ο Λιθουανός γίγαντας χοροπηδούσε σαν παλαβός, αλλά με εφτά λεπτά για τη λήξη η Λιθουανία έμεινε χωρίς τον ψηλό της. Ο Μαρτσουλιόνις έβαλε 32 πόντους με 11 στα 14 σουτ, 8 στα 9 δίποντα και 3 στα 5 τρίποντα, και ήταν εκείνος που οι Γιουγκοσλάβοι απευθύνθηκαν όταν οι Λιθουανοί αποφάσισαν να φύγουν από το ΟΑΚΑ, η σκηνή που ο Αλεξάντερ Τζόρτζεβιτς, των 41 πόντων με τα 9 στα 12 τρίποντα, τον αγκαλιάζει και τον παρακαλεί να παρακινήσει τους συμπαίκτες του ώστε να συνεχιστεί το παιχνίδι, έχει αποτυπωθεί στη μνήμη όσων παρακολούθησαν εκείνον τον εμβληματικό τελικό. Οι Γιουγκοσλάβοι νίκησαν 96-90 και βρέθηκαν στην κορυφή, στην πρώτη διοργάνωσή τους μετά το εμπάργκο. Μαρτσουλιόνις και Σαμπόνις δεν ξαναπλησίασαν κοντά σε χρυσό με τη Λιθουανία.

Ο Μαρτσουλιόνις ήταν ο πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης. Την επόμενη χρονιά πήρε το χάλκινο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα, τελειώνοντας τη διεθνή καριέρα του με 16 πόντους στο 80-74 επί της Αυστραλίας και αφού οι Λιθουανοί είχαν κονιορτοποιήσει την Ελλάδα στον προημιτελικό, 99-66, αλλά έμειναν στους 58 πόντους από την αρχινέμεσή τους, τους Γιουγκοσλάβους, με το τελικό 66-58 να τους στέλνει στο μικρό τελικό.

Το 2014 ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, του οποίου ο γιος, Ογκούστας, ξεκίνησε πέρυσι την κολεγιακή καριέρα του με το Σεντ Μέρις, που με τα 196 εκατοστά του θεωρούνταν ψηλός για γκαρντ, για την εποχή, μπήκε στο Naismith Memorial Basketball Hall of Fame και ένα χρόνο μετά στο… καλό, της FIBA. Ήταν ένας καταπληκτικός αθλητής, που οι Γιουγκοσλάβοι και οι «αντίκες» του Σαμπόνις τού στέρησαν μια πιο υψηλή θέση στη μυθολογία του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News