LONGFORM: Ιστορίες από την κρύπτη του ελληνικού μπάσκετ

Για το πρώτο μέρος της σύγχρονης εποχής του ελληνικού μπάσκετ, ο πιο σημαντικός μήνας ήταν ο Απρίλιος του 1984. Τότε συνέβη κάτι που, επειδή είχε για ήρωα τον Γιάννη Ιωαννίδη, ήταν εξόχως απολαυστικό: Μεγάλη Τετάρτη, 18 Απριλίου, τελικός Κυπέλλου με τον ΠΑΟΚ. Την προηγουμένη, οι παίκτες του «δικέφαλου» είχαν δει την ταινία «Αποστολή στη Νικαράγουα» και, το επιχείρημα του προπονητή της ομάδας, Φαίδωνα Ματθαίου, ότι οι παίκτες κολεγιακών ομάδων στις ΗΠΑ ξυρίζουν τα κεφάλια τους πριν από τα μεγάλα ματς, έπεισε τον Παναγιώτη Φασούλα να το προτείνει στους συμπαίκτες του, οι οποίοι ανήμερα του τελικού στο «Αλεξάνδρειο» κάλεσαν τον κουρέα, ονόματι Βασίλη, στο ξενοδοχείο του ΠΑΟΚ.

Υπήρξαν, βεβαίως, και αποστάτες, καθώς ο Μάνθος Κατσούλης, ο Νίκος Σταυρόπουλος, ο οποίος φέρεται να άλλαζε δωμάτια για να μην τον βρει ο κουρέας,και ο Γιάννης Μπακόπουλος δεν ήθελαν να το κάνουν. Τελικά, ο Βασίλης έφτασε ως το Αλεξάνδρειο για να τους πάρει όλους με την ψιλή, αλλά στην πραγματικότητα δεν ήταν ξυρισμένα τα κεφάλια, όπως, παραδείγματος χάρη, στην περίπτωση του ποδοσφαιρικού Ολυμπιακού στον τελικό του 1993 (κάτι που, εχμμμ, δεν πήγε καλά), απλώς στρατιωτικά κουρέματα. Όλοι πλην του Μάνθου Κατσούλη το επιχείρησαν -και πρέπει να φανταστούμε ότι εκείνη την εποχή τα μαλλιά ήταν κάτι ιερό για να χαθούν δίχως να κλάψει μάτι.

Ο ΠΑΟΚ νίκησε, με 26 πόντους του Σταυρόπουλου, την πρώτη χρονιά του στην ομάδα, που τον απέκτησε το καλοκαίρι του 1983 από τη Λάρισα. Το καλάθι που έβαλε και με το οποίο ολοκλήρωσε το πρώτο ημίχρονο ο «Μάτζικ» είναι καταπληκτικό, αφού πήρε την μπάλα από τον Βαγγέλη Αλεξανδρή σε ανάποδη θέση και γύρισε το κορμί του στον αέρα για να σκοράρει στην εκπνοή. Ο «δικέφαλος» έγινε η πρώτη ομάδα από τη Θεσσαλονίκη που κατέκτησε το τρόπαιο, με σκορ 74-70.

Το πατατράκ, όμως, ολοκληρώθηκε στην Κέρκυρα έξι μέρες μετά, την Τρίτη 24 Απριλίου 1984.

Το τάιμ άουτ, ο τίτλος και ο όρκος

Η μεταγραφή από τον Ιωνικό, που άλλαξε την Ιστορία

Το τρίτο, μετά το 74-54 της ΑΕΚ επί του Ηρακλή το 1963, στο πρώτο πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής και το 70-56 του Ολυμπιακού επί του Παναθηναϊκού στα Πατήσια, και τελευταίο μπαράζ τίτλου στην Ιστορία της Α’ εθνικής κατηγορίας κατέληξε στον Παναθηναϊκό. Ο 38χρονος Μιχάλης Κυρίτσης κορόιδεψε μπροστά στα μάτια του τον κατά εφτά μήνες μεγαλύτερό του «Ξανθό», παίρνοντας ένα τάιμ άουτ που δεν δικαιούτο. Ο Παναθηναϊκός, που το προηγούμενο καλοκαίρι είχε χάσει από τον Άρη τον Δημήτρη Κοκολάκη, όταν ο Ιωαννίδης μπήκε σαν σίφουνας στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στα Γιάννινα, όπου βρισκόταν για το Πρωτάθλημα Ενόπλων Δυνάμεων, με μία βαλίτσα την οποία άνοιξε και του παρουσίασε 2,5 εκατομμύρια δραχμές. Ο Κοκολάκης έβαλε το συγκάτοικό του για την περίσταση, Γιάννη Γκούμα, να του μετρήσει τα λεφτά.

Ο Άρης έχασε και 80-76, παρ’ ότι ο Γκάλης, τον οποίο ο Αλεξανδρής όντως περιόρισε στον τελικό του Κυπέλλου, έβαλε 39 πόντους και το τρόπαιο πήγε στον Παναθηναϊκό, για τον οποίο θα περνούσαν 14 χρόνια μέχρι την επόμενη φορά. Ο Ιωαννίδης ένιωσε την οδύνη από το θάνατο της μάνας του, λίγες μέρες αργότερα, και στο διοικητικό συμβούλιο που έκανε ο Άρης έδωσε έναν όρκο ιστορικό: «Δεν θα ξαναχάσω ποτέ». Τα ξημερώματα της 3ης Αυγούστου 1984, αφού ο Παναγιώτης Γιαννάκης βρέθηκε στο κρουαζιερόπλοιο του Γιώργου Βαρδινογιάννη, στα γραφεία του προέδρου του Ιωνικού, Μιχάλη Σπανού, υπό το φόβο του Ολυμπιακού, και στα μπουζούκια με τους παράγοντες της ΑΕΚ, ο «Ξανθός» τούς τύλιξε όλους σε μια… μπουκάλα κρασί: αυτό είναι σχεδόν ακριβές, διότι «έκλεισε» τον Γιαννάκη στο διαμέρισμα του Γιάννη Μπουτάρη στο Κολωνάκι.

Επιπροσθέτως, με την προσθήκη του «δράκου», ο Ιωαννίδης λίγο έλειψε να μην ξαναχάσει… ποτέ όντως. Το σερί δεν άρχισε από την έναρξη της περιόδου, αλλά μετά τις 2 Μαρτίου του 1985 και ένα ματς που ηττήθηκε από τον Πανιώνιο, στην παρατάση, 84-82, το οποίο ήταν το… επαναληπτικό παιχνίδι έπειτα από ένσταση που είχε δικαιώσει τους Νεοσμυρνιώτες. Στις 6 Μαρτίου ο Άρης νίκησε τον ΠΑΟΚ του Γιόζιπ Τζέρτζια 76-75 και ακολούθησαν άλλες… 79 διαδοχικές νίκες στην Ελλάδα, μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1988, όταν ηττήθηκε 81-78 από τον «δικέφαλο» του Βορρά.

Το προηγούμενο καλοκαίρι, του 1987, το πρωτάθλημα είχε μετονομαστεί, από Α’ Εθνική κατηγορία σε Α1 μπάσκετ. Και ένα χρόνο αργότερα, ο ΕΣΑΚΕ έδωσε το δικαίωμα στις ομάδες να πάρουν από ένα ξένο παίκτη στο ρόστερ τους για το πρωτάθλημα, αφού ως τότε είχαν δικαίωμα για δύο για τα ευρωπαϊκά παιχνίδια τους.

Οι εννιά ξένοι

Δαγκωματιές, ψαλίδια και εκβιασμοί

Ρόλο έπαιξαν και τα τηλεοπτικά δικαιώματα. Λέγεται ότι ο μακαρίτης ο Φίλιππος Συρίγος, το καλοκαίρι του 1987, με την αύρα του Ευρωμπάσκετ, έπεισε τις ομάδες να δείξει τζάμπα για ένα χρόνο η δημόσια τηλεόραση τα παιχνίδια τους. Το μπάσκετ είχε αποκτήσει πια απήχηση και οι θεαματικότητες και οι διαφημίσεις έφεραν λεφτά στα ταμεία.

Εννιά ήταν οι ξένοι της περιόδου 1988-89. Ο Ντέιβιντ Ίνγκραμ ήταν ο πλέον εμβληματικός σε προσφορά για την ομάδα του, τον Ηρακλή, της οποίας είναι ακόμη ο δεύτερος σκόρερ, πίσω από τον Γιάννη Τσουμή. Ο Μαρκ Λάντσμπεργκερ, που πήγε στον Πανιώνιο, έχει ακόμη το ρεκόρ ριμπάουντ σε ματς ελληνικού πρωταθλήματος, 31 απέναντι στον Ολυμπιακό. Ο έντιμος Καναδός Γκρεγκ Γουίλτζερ πήγε στον Άρη, το «μωρό του ελαφιού», ο Μάικ Τζόουνς, στον ΠΑΟΚ, και ο συνεπώνυμός του, Έντγκαρ, στον Παναθηναϊκό. Ο Σπόρτινγκ προτίμησε Ευρωπαίο ξένο, τον Βούλγαρο σέντερ Ιλία Εφθίμοφ. Ο Απόλλων Πατρών πήρε τον Μαρκ Πέτγουεϊ, ο οποίος την προηγουμένη ήταν ο δεύτερος ξένος του ΠΑΟΚ για τα ευρωπαϊκά παιχνίδια. Ο τύπος ήταν με λυμένο το ζωνάρι για καβγά και ενώ έκανε… παπάδες με τους Πατρινούς, τσακωνόταν και με τους τοίχους. Σκοτώθηκε λίγο αφού γύρισε στις ΗΠΑ, όταν πυροβολήθηκε από ληστή που αποπειράθηκε να κλέψει το αυτοκίνητό του.

Οι δύο τελευταίοι είναι… περιπτωσάρες. Ο Ολυμπιακός πήρε τον Κάρεϊ Σκάρι, ο οποίος ήταν παίκτης του ΝΒΑ μεν, με θητεία σε Γιούτα Τζαζ και Ντάλας Μάβερικς, έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών δε. Ο Στιβ Γιατζόγλου, προπονητής των «ερυθρόλευκων» όταν εκείνοι έπαιζαν στο θρυλικό Παπαστράτειο, προσπάθησε να τον συνετίσει, αλλά οι ουσίες τού θόλωναν το μυαλό. Όταν έσπασε το χέρι του, σε ένα φιλικό με το Παγκράτι, κατηγόρησε τον κόουτς του, τον οποίο… δάγκωσε στην προπόνηση, αφού τον απείλησε με ένα ψαλίδι. Λίγο αργότερα, όπως περιέγραψε και ο Γιατζόγλου, του έλεγε ότι τον αγαπούσε.

Ο Ντάνι Βρέινς, από τη μεριά του, έκλεισε στην ΑΕΚ. Εκεί κατάλαβε τι σημαίνει «vivere pericolosamente», δηλαδή το ζην επικινδύνως. Οι εκβιασμοί του Μάκη Ψωμιάδη παραμένουν ως και τις μέρες μας ιλαροί, αν δεν ήταν τόσο τραγικοί.

Οι μπανάνες και η πλαστική σακούλα με το πτώμα

Δέκα ματς με το ζόρι

Επρόκειτο για καταπληκτικό ταλέντο, νούμερο 5 στα ντραφτ του ΝΒΑ το 1981, μόνο που έπεσε πάνω στον… Μάκη Ψωμιάδη. Ο τελευταίος δεν είχε τον Θεό του και παρ’ ότι του είχε υποσχεθεί 1,6 εκατομμύριο δολάρια, σπίτι με θέα στη θάλασσα, μια Mercedes και ένα ιδιωτικό σχολείο για τα παιδιά του, ο Βρέινς είδε μια σακούλα με… μπανάνες και 200.000 δολάρια στον πάτο της. Ο ισχυρός άντρας της ΑΕΚ ήταν που του την παρέδωσε, λέγοντάς του: «Στην Ελλάδα δεν είναι εύκολο να βρεις δολάρια».

Ο Βρέινς νόμιζε ότι μιλούσε με έναν άνθρωπο που θα κρατούσε τη συμφωνία του, αλλά ο Ψωμιάδης δεν είχε τέτοια πρόθεση. Οι επιταγές ήταν ακάλυπτες, το σπίτι ήταν… δωμάτιο ξενοδοχείου, το αυτοκίνητο όχι μόνο δεν ήταν Mercedes, αλλά ήταν παλιό και τρακαρισμένο, ενώ το ιδιωτικό σχολείο έδιωξε τα παιδιά του, επειδή η ΑΕΚ δεν κατέβαλε τα δίδακτρα. Έπειτα από ένα παιχνίδι στο Ζάγκρεμπ, ο κατά τα άλλα ήσυχος Μορμόνος ξέσπασε κατά του Ψωμιάδη. Όταν γύρισε στο ξενοδοχείο, βρήκε το δωμάτιό του ερείπιο. Στο τηλέφωνο μια βαριά φωνή τον απείλησε ότι αν σκεφτόταν να φύγει από την ΑΕΚ, θα τον τσιμέντωναν. Ο Βρέινς απευθύνθηκε στην αμερικανική πρεσβεία, με τη βοήθεια της οποίας έστειλε τη σύζυγο και τα παιδιά του στο Σολτ Λέικ. Έπειτα, ζήτησε από τον Ψωμιάδη την εξόφληση για να φύγει.

Δεν έμεναν πάνω από 48 ώρες για το ταξίδι του στις ΗΠΑ και ενώ βρισκόταν στο γραφείο ενός φίλου του, με το όνομα Γιώργος, μπράβοι έκαναν έφοδο και τον άρπαξαν. Σε τηλεφώνημα που ακολούθησε, του τονίστηκε ότι θα έπρεπε να παίξει και στο παιχνίδι που ακολουθούσε, απέναντι στον Παναθηναϊκό, αλλιώς Γιώργος… πάπαλα: θα έβρισε το πτώμα του σε πλαστική σακούλα. Ο Βρέινς υπάκουσε, έπαιξε το δέκατο ματς του με την ΑΕΚ, η ζωή του Γιώργου σώθηκε και ο Αμερικανός έφυγε όπως όπως. Αργότερα έπαιξε σε Ολίμπια Μιλάνο και Ίνις Βαρέζε, αλλά ακόμα και τώρα στο Σολτ Λέικ, στα 62 του, με τον Ψωμιάδη να έχει πεθάνει εδώ και πάνω από 5,5 χρόνια, δεν μπορεί να νιώθει τελείως ήσυχος…