Σπύρος Λούης: Ο άθλος του αγρότη απ' το Μαρούσι στον πρώτο ολυμπιακό Μαραθώνιο
Ήταν 29 Μαρτίου 1896 (με το παλιό ημερολόγιο) όταν ο Μαρουσιώτης αγρότης, Σπύρος Λούης, έκοψε πρώτος το νήμα του Μαραθώνιου δρόμου στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και μετατράπηκε σε μύθο.
Η 29η Μαρτίου 1896 (με το παλιό ημερολόγιο, 10η Απριλίου με το νέο) μπορεί να θεωρηθεί ως το «σημείο μηδέν» του σύγχρονου αθλητισμού. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες μετά την αρχαιότητα είχαν αρχίσει τέσσερις ημέρες νωρίτερα στην Αθήνα.
Ήταν σαν σήμερα, όμως, όταν έλαβε χώρα το αγώνισμα που προκάλεσε τον μεγαλύτερο ντόρο, εκείνο που συνέδεσε την αρχαία διοργάνωση με τη σύγχρονη, κατόπιν ιδέας του Γάλλου διανοούμενου, Μισέλ Μπρεάλ. Ο λόγος φυσικά για τον Μαραθώνιο, τον αγώνα που αναβίωσε τη διαδρομή του μυθικού Φειδιππίδη (ο αγγελιοφόρος της νίκης των Ελλήνων στη Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ) κι ο οποίος έληξε με θριαμβευτή τον Σπύρο Λούη. Έναν 23χρονο αγρότη απ’ το Μαρούσι, ο οποίος δεν ήταν… κανονικός αθλητής και δεν έμελλε να τρέξει ποτέ ξανά. Πρώτευσε, όμως, με σημαντική διαφορά στον ιστορικό εκείνο αγώνα κι έγινε θρύλος εντός κι εκτός συνόρων, από την ίδια κιόλας μέρα.
Ο Λούης ήταν πέμπτος μέχρι το 25ο χιλιόμετρο, στο ύψος του Χαρβατίου (η σημερινή Παλλήνη). Όμως, η κατάρρευση αρχικά του Γάλλου Αλμπέν Λερμισιό και κατόπιν του Αυστραλού Έντουιν Φλακ, έφερε στην πρώτη θέση τον Λούη, ο οποίος στο μεταξύ είχε προσπεράσει και τον άλλο σπουδαίο Έλληνα δρομέα, τον Χαρίλαο Βασιλάκο.
«Έλλην, Έλλην» άρχισε να διαδίδεται από στόμα σε στόμα στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο, όταν ο υπεύθυνος του αγώνα, ο συνταγματάρχης Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, ενημέρωσε τη βασιλική οικογένεια ότι τρία χιλιόμετρα πριν από τον τερματισμό προπορευόταν στην κούρσα ο Λούης. Νωρίτερα είχε κυριαρχήσει αίσθημα απογοήτευσης στους 80.000 Έλληνες φιλάθλους, επειδή ένας αγγελιοφόρος που είχε δει πρώτο τον Φλακ στο 34ο χιλιόμετρο, είχε βιαστεί να διαδώσει ότι ο αθλητής που βρισκόταν πιο κοντά στη νίκη ήταν Αυστραλός.
Οι όποιες αμφιβολίες λύθηκαν μερικά λεπτά αργότερα, όταν ο νεαρός Μαρουσιώτης έφτασε πρώτος στο Καλλιμάρμαρο κι έκοψε πρώτος το νήμα, σε έναν χρόνο που θα ζήλευαν και σημερινοί μαραθωνοδρόμοι: 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα!
Ο Λούης ήταν ο νέος λαϊκός ήρωας του ελληνικού έθνους και όλοι ήθελαν να του σφίξουν το χέρι. Ακόμα και οι βασιλείς, που αν τον έβλεπαν μπροστά τους λίγες ώρες νωρίτερα, δεν θα καταδέχονταν ούτε να τον κοιτάξουν. Μια γυναίκα – όπως έχει καταγράψει ο ίδιος ο βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν, εμπνευστής της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων – ενθουσιάστηκε τόσο πολύ που του έκανε δώρο το ρολόι της.
Τις επόμενες ημέρες κι άλλοι επιφανείς Έλληνες προσπάθησαν να… διαφημιστούν μέσω του Λούη. Εστιάτορες του πρόσφεραν δωρεάν γεύματα επί ένα έτος, μπαρμπέρηδες το καθημερινό του ξύρισμα μέχρι το τέλος της ζωής του. Άλλοι του έκαναν δώρα μια ραπτομηχανή, ένα πολυτελές κοστούμι, ρολόγια, κοσμήματα κι ένα χωράφι τριών στρεμμάτων στο Μαρούσι! Έως και σήμερα αναπαράγονται ιστορίες για πλούσιους Έλληνες που τον ήθελαν γαμπρό για τις κόρες τους. Αλλά κρίνονται ως ευφάνταστες, ακόμα και για εκείνη τη διαφορετική εποχή.
Δεύτερος τερμάτισε σε 3 ώρες 06:03 ο Βασιλάκος, ο οποίος είχε κερδίσει τον προκριματικό και θεωρούταν φαβορί. Συμπατριώτης μας ήταν και ο τρίτος νικητής, ο Σπύρος Μπελόκας. Αργότερα όμως ακυρώθηκε μια και ο αθλητής που είχε τερματίσει τέταρτος, ο Ούγγρος, Γκιούλα Κέλνερ, κατήγγειλε ότι τον είδε να ανεβαίνει σε μια άμαξα και να γλιτώνει μεγάλο μέρος της διαδρομής. Παρότι δεν υπήρχαν μάρτυρες, ο Μπελόκας ακυρώθηκε με απόφαση του πρίγκιπα Γεωργίου.
Οι φήμες ότι ο Λούης έκλεψε
Ανάλογες φήμες περί κλοπής κυκλοφορούν εδώ και 128 χρόνια και για τον Λούη. Ως «πηγή» τους θεωρείται μια αναφορά του Άγγλου συγγραφέα, Έντουαρντ Μπένσον, στο έργο του «As We Were». Σε κάποιο σημείο αναφέρει χαριτολογώντας ότι ο Μαρουσιώτης αθλητής ανέβηκε πάνω στον αναβολέα του αξιωματικού του ιππικού που τον ακολουθούσε για να τον ενθαρρύνει.
Λίγες γραμμές πιο κάτω, όμως, διαψεύδει ο ίδιος το γεγονός τονίζοντας ότι ο Λούης ήταν από τους πρώτους Έλληνες στρατιώτες που επέστρεψαν στην Αθήνα, μετά την κατάρρευση του μετώπου κόντρα στους Τούρκους, το 1897. Η ιστορία, ωστόσο, δεν ευσταθεί, μια και ο ολυμπιονίκης του 1896 δεν είχε λάβει μέρος στον ατυχή πόλεμο που διεξήχθη εκείνη τη χρονιά.
Αντίστοιχη ρητορική αναπτύχθηκε κι από απογόνους του Χαρίλαου Βασιλάκου. Περιστρέφονται όμως κυρίως γύρω από το αν ο Λούης άξιζε να μετάσχει στον ολυμπιακό Μαραθώνιο, επειδή είχε τερματίσει 17ος στον προκριματικό (ενώ προκρίνονταν οι 16 πρώτοι). Πολλά χρόνια μετά το 1896, ο ίδιος ο Βασιλάκος φέρεται να είχε καταγγείλει ότι ο νικητής είχε κάνει μεγάλο μέρος της διαδρομής ανεβασμένος σε ένα κάρο. Τίποτα, όμως, δεν αποδείχθηκε ποτέ.
Καλώς ή κακώς, ο Λούης πέρασε στη σφαίρα του μύθου και οι φωνές αμφισβήτησης της νίκης του στον ιστορικό αγώνα της 29ης Μαρτίου 1896 έχουν λιγοστέψει. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν αξιοποίησε τη φήμη του. Επέστρεψε στην ταπεινή καθημερινότητά του, καλλιεργώντας το κτήμα της οικογένειάς του στο Μαρούσι και πουλώντας νερό στην Αθήνα. Κι όταν έδωσε συνέντευξη σε μια ιταλική εφημερίδα, απάντησε στην ερώτηση για το μυστικό που τον οδήγησε στη νίκη στον Μαραθώνιο: «Πείτε τους ότι καλλιεργούσα το αμπέλι μου».
Ο μύθος του Λούη ξεθώριασε με την πάροδο των χρόνων και ο θάνατός του, τον Μάρτιο του 1940, απασχόλησε μόνο μερικές αράδες στον ελληνικό Τύπο της εποχής. Αργότερα, όμως, οι Έλληνες τίμησαν τη μνήμη του όπως άρμοζε σε έναν πραγματικό σκαπανέα του σύγχρονου αθλητισμού.
* Με πληροφορίες από το βιβλίο «Οι Ολυμπιακοί του 1896 στην Αθήνα» του Μάικλ Λιούελιν Σμιθ (εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», 2004, μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου).
Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 29 Μαρτίου
2007: Σ’ ένα καρτέρι θανάτου μεταξύ οπαδών του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο Λαυρίου, στο περιθώριο του αγώνα των συλλόγων τους στο βόλεϊ γυναικών, μαχαιρώνεται και χάνει τη ζωή του ο 25χρονος οπαδός του «τριφυλλιού», Μιχάλης Φιλόπουλος. Η κυβέρνηση αποφασίζει να αναβάλει τους αγώνες όλων των ομαδικών αθλημάτων για δύο εβδομάδες, ενώ όταν έρχεται η ώρα της δίκης, τέσσερις από τους κατηγορούμενους καταδικάζονται σε ποινές κάθειρξης από 10 έως και 16 ετών.
1987: Ο ΟΦΗ συντρίβει τον σχεδόν βέβαιο πρωταθλητή Ολυμπιακό με 4-1 στο Ηράκλειο. Δύο γκολ πετυχαίνει ο Γιώργος Βλαστός κι από ένα ο Νίκος Τσίμπος κι ο Νίκος Νιόπλιας.
1981: Ο Παναθηναϊκός αποσπά ισοπαλία 0-0 από τον Ολυμπιακό στο «Γ. Καραϊσκάκης», έχοντας κορυφαίο παίκτη τον τερματοφύλακα, Βασίλη Κωνσταντίνου. Πρόκειται για το έκτο διαδοχικό παιχνίδι του «τριφυλλιού» σε εκείνο το πρωτάθλημα που λήγει με «λευκή» ισοπαλία, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ άλλοτε στην Α’ Εθνική.
1979: Πεθαίνει από καρκίνο σε ηλικία 52 ετών ο Νίκος Πεντζαρόπουλος, ο θρυλικός τερματοφύλακας του Πανιωνίου που έμεινε γνωστός ως «ο ήρωας του Τάμπερε», για τη συγκινητική του απόδοση στον αγώνα της Εθνικής Ελλάδας κόντρα στη Δανία για το προολυμπιακό τουρνουά του 1952. Τότε ήταν που είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον της Ίντερ, η οποία τον δοκίμασε για αρκετούς μήνες στο Μιλάνο. Η ιταλική ομάδα κατέθεσε πρόταση απόκτησής του, την οποία όμως απέρριψε ο τότε πρόεδρος του Πανιωνίου, Δημητρός Καραμπάτης.
1970: Ο ΠΑΟΚ συντρίβει με 4-0 την ΑΕΚ στην Τούμπα και σημειώνει την ευρύτερη, μέχρι τότε, νίκη επί ομάδα του τέως ΠΟΚ στην Α’ Εθνική. Δύο γκολ πετυχαίνει ο Σταύρος Σαράφης (4′ πέν., 43′) κι από ένα οι Παρίδης (48′) και Κούδας (90′).
1890: Ο Γουίλιαμ Τάουνλι πετυχαίνει το πρώτο χατ τρικ σε τελικό Κυπέλλου Αγγλίας και οδηγεί την Μπλάκμπερν στον θρίαμβο με 6-1 επί της Σέφιλντ Γουένσντεϊ και στην κατάκτηση του τροπαίου.