Ντοράντο Πιέτρι: Το δράμα του Ιταλού μαραθωνοδρόμου που κατέρρευσε πριν τον τερματισμό
Το δράμα του Ιταλού μαραθωνοδρόμου Ντοράντο Πιέτρι, στις 24 Ιουλίου 1908 στο Λονδίνο, παραμένει μία από τις πιο συγκινητικές ιστορίες των Ολυμπιακών Αγώνων. Η συνεργασία του με το φασιστικό καθεστώς, όμως, έπληξε την υστεροφημία του.
Πόσοι γνωρίζουν, αλήθεια, ότι ο Αμερικανός Τζον Χέιζ κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στον Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, στις 24 Ιουλίου 1908;
Σίγουρα ελάχιστοι μπροστά σ’ αυτούς που έχουν ακουστά τον Ντοράντο Πιέτρι. Τον μικρoκαμωμένο Ιταλό δρομέα, ο οποίος αποτελεί μία από τις πιο αξιοπρόσεκτες μορφές σε ολόκληρη την ιστορία της κορυφαίας αθλητικής διοργάνωσης, παρότι δεν κατέκτησε ποτέ κάποιο μετάλλιο.
Η κατάρρευσή του μετά την είσοδό του στο στάδιο, ενώ χρειαζόταν να τρέξει λίγα μέτρα για να τερματίσει πρώτος, συγκινούν ακόμα και σήμερα όσους τύχει να παρακολουθήσουν το κινηματογραφικό υλικό που έχει διασωθεί. Και όλοι αναρωτιούνται τι θα είχε συμβεί αν οι κριτές δεν τον είχαν σπρώξει προς τον τερματισμό, προκαλώντας την ακύρωσή του.
Θα κατάφερνε ο βραχύσωμος (μόλις 1,59 μ.) δρομέας να σταθεί στα πόδια του και να τερματίσει, έστω και όχι στην πρώτη θέση; Ή θα πέθαινε αβοήθητος πάνω στα κουλουάρ, εξαντλημένος από την αφυδάτωση; Κανείς δεν θα πάρει ποτέ την απάντηση.
Στο τέλος μένουμε με την αίσθηση ότι η αυθόρμητη αντίδραση των κριτών στοίχισε στον Πιέτρι ένα μετάλλιο, αλλά έσωσε τη ζωή του. Παράλληλα, του εξασφάλισε την αθλητική «αθανασία». Αν είχε κερδίσει χωρίς τη βοήθεια εξωγενών παραγόντων, η επιτυχία του θα ήταν μεν μεγάλη, αλλά δεν θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο με το δράμα που βίωσε και προκαλεί ακόμα δέος.
Η κούρσα αναμονής και το μοιραίο λάθος
Ο 22χρονος Πιέτρι συγκαταλεγόταν στα φαβορί για μία θέση στο βάθρο, μια και ήταν πρωταθλητής Ιταλίας και είχε σημειώσει αρκετές διακρίσεις σε διεθνείς αγώνες. Το 1906, μάλιστα, είχε πάρει μέρος στους Μεσοολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, αλλά είχε εγκαταλείψει στα μισά της διαδρομής λόγω κόπωσης, ενώ προηγούνταν με διαφορά πέντε λεπτών από τον δεύτερο.
Ήταν το πρώτο ανησυχητικό σημάδι για τον Ιταλό, ο οποίος όμως πήγε στο Λονδίνο αποφασισμένος να πάρει ρεβάνς από τον ίδιο του τον εαυτό. «Θα νικήσω ή θα πεθάνω», είχε δηλώσει, σχεδόν προφητικά!
Φοβούμενος ότι οι δυνάμεις του θα τον πρόδιδαν ξανά, ο Πιέτρι άρχισε την κούρσα του σε αργό ρυθμό. Η ασυνήθιστη ζέστη για τα δεδομένα της βρετανικής πρωτεύουσας (26 βαθμοί) δεν του άφηνε περιθώρια για κάτι διαφορετικό και η τακτική του απέδωσε. Ανέβασε ρυθμό γύρω στο 32ο χιλιόμετρο και πέρασε στη δεύτερη θέση, τέσσερα λεπτά πίσω από τον προπορευόμενο Νοτιοαφρικανό, Τσαρλς Χέφερον.
Ο Χέφερον, όμως, άρχισε να χάνει έδαφος λόγω έντονων πόνων στο στομάχι, συνέπεια ενός ποτηριού με σαμπάνια που απερίσκεπτα είχε πιει ύστερα από προσφορά ενός θεατή του αγώνα. Ο Πιέτρι μείωσε σταδιακά τη διαφορά και πέρασε πρώτος λίγο προτού συμπληρωθεί το 39ο χιλιόμετρο της κούρσας. Η νίκη του φαινόταν σίγουρη.
Τότε ο Ιταλός έκανε το μοιραίο λάθος. Οι ιαχές των θεατών έξω από το White City Stadium, στο οποίο θα λάμβανε χώρα ο τερματισμός, τον ώθησαν στο να τρέξει με ακόμα μεγαλύτερη ένταση, περισσότερη απ’ όση άντεχε ο οργανισμός του. Από την υπερπροσπάθεια που κατέβαλε εκείνα τα κρίσιμα λεπτά, έπαθε αφυδάτωση και ξέμεινε εντελώς από δυνάμεις!
Έντρομοι οι κριτές είδαν τον Πιέτρι να εισέρχεται στο στάδιο τρεκλίζοντας και να στρέφεται προς τη λάθος κατεύθυνση. Του υπέδειξαν τον σωστό δρόμο κι εκείνος ακολούθησε, δείχνοντας ότι είχε συναίσθηση του τι συνέβαινε. Δεν έπειθε, όμως, σε καμία περίπτωση ότι είχε δυνάμεις για να φτάσει στον τερματισμό.
Ούτε οι ζητωκραυγές των 75.000 θεατών έδωσαν κουράγιο στον Ιταλό αθλητή. Συνέχισε προς τον τερματισμό με αργό και καθόλου σταθερό βήμα. Έπεσε στο έδαφος πέντε φορές, αλλά οι κριτές τον σήκωναν στα πόδια του και τις πέντε. Τα λίγα μέτρα που απέμεναν μέχρι τον τερματισμό, έμοιαζαν περισσότερα κι από τα 42 χιλιόμετρα που είχε ήδη διανύσει.
Ο Πιέτρι μπήκε στην τελική ευθεία δέκα ολόκληρα λεπτά μετά την είσοδό του στο στάδιο. Κανένας αντίπαλος του δεν τον απειλούσε ακόμα και φαινόταν ότι, έστω και ύστερα από αυτήν την περιπέτεια που είχε βάλει σε κίνδυνο και την ίδια του τη ζωή, θα κέρδιζε το χρυσό μετάλλιο.
Λίγα μέτρα πριν τον τερματισμό, όμως, ο Πιέτρι κατέρρευσε ξανά. Το γεγονός σόκαρε τον διευθυντή οργάνωσης του αγώνα (ο άνθρωπος με το τεράστιο μεγάφωνο στην κεντρική μας φωτογραφία), ο οποίος τον σήκωσε και τον έσπρωξε προς τον τερματισμό.
Βλέποντας μπροστά του το νήμα, ο Ιταλός δρομέας φάνηκε να συνέρχεται στιγμιαία. Σαν σε αναλαμπή, έτρεξε τα τελευταία μέτρα, τερμάτισε και σωριάστηκε στο έδαφος.
Οι βασιλικές τιμές κι ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ
Την ώρα που ο Πιέτρι μεταφερόταν με φορείο εκτός σταδίου, τερμάτισε δεύτερος ο Αμερικανός Τζον Χέιζ. Όμως, οι υπεύθυνοι της αμερικάνικης αποστολής είχαν δει ότι ο Ιταλός είχε λάβει βοήθεια απ’ τους κριτές για να κόψει το νήμα και κατέθεσαν ένσταση.
Η παραβίαση των κανονισμών ήταν ξεκάθαρη και οι μάρτυρες για να την αποδείξουν, πολλοί. Η ένσταση έγινε άμεσα αποδεκτή και το χρυσό μετάλλιο απονεμήθηκε στον Χέιζ. Ο Χέφερον κατέκτησε το ασημένιο και ο έτερος Αμερικανός, Τζόζεφ Φόρσο, το χάλκινο.
Ο Πιέτρι συνήλθε μία ημέρα αργότερα και μόλις πληροφορήθηκε την ακύρωσή του, διαμαρτυρήθηκε έντονα για την πρωτοβουλία των κριτών να τον σηκώσουν απ’ το έδαφος. Δεν θα έφευγε, ωστόσο, με άδεια χέρια απ’ το Λονδίνο.
Η προσπάθειά του είχε συγκινήσει τη βασίλισσα της Βρετανίας, Αλεξάνδρα, η οποία λίγες μέρες μετά ζήτησε να τον συναντήσει για να του απονείμει αυτοπροσώπως ένα χρυσό κύπελλο. Χρόνια αργότερα, ο Αμερικανός μουσικοσυνθέτης, Ίρβινγκ Μπέρλιν εμπνεύστηκε μια σύνθεση (“Dorando”) από την ηρωική προσπάθεια του μυστακοφόρου δρομέα. Θα ακολουθούσαν κι άλλες τιμές, καμία όμως δεν γλύκανε την πίκρα του Πιέτρι για την απώλεια του χρυσού μεταλλίου.
Όπως έγραψε στην Daily Mail ο καταξιωμένος Βρετανός συγγραφέας, Άρθουρ Κόναν Ντόιλ (ο δημιουργός του κοσμαγάπητου Σέρλοκ Χολμς), ο οποίος βίωσε τις δραματικές στιγμές μέσα στο στάδιο, «καμία ασήμαντη ανταμοιβή δεν είναι ικανή να παρηγορήσει έστω στο ελάχιστο τον Ντοράντο για την εθνική απώλεια που προκάλεσε η ακύρωσή του. Ωστόσο, είμαι βέβαιος ότι πολλοί από τους μάρτυρες της υπέροχης προσπάθειάς του στο στάδιο, μιας προσπάθειας που τον έφερε ένα βήμα απ’ τον θάνατο, θα ήθελαν να νιώσουν ότι φεύγει με κάποιο αναμνηστικό απ’ τους θαυμαστές του στην Αγγλία».
Έστω κι αν εκείνη την εποχή τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είχαν τη δύναμη που έχουν σήμερα, ο Πιέτρι έγινε… celebrity. Οι Αμερικανοί τον κάλεσαν να συμμετάσχει σε αγώνες επίδειξης (σε μικρότερες αποστάσεις) έναντι αδράς αμοιβής κι εκείνος δέχτηκε. Μάλιστα, αντιμετώπισε αρκετές φορές τον Χέιζ, κερδίζοντας τις περισσότερες κόντρες τους.
Μέχρι το 1911, οπότε και έτρεξε την τελευταία κούρσα του στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, ο Πιέτρι είχε αποκομίσει 200.000 λιρέτες, ποσό τεράστιο για την εποχή. Ωστόσο, το γεγονός ότι προτίμησε να γίνει επαγγελματίας σήμαινε ότι έχανε αυτόματα το δικαίωμα συμμετοχής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912 στη Στοκχόλμη. Μόλις στα 26 του, έδωσε τέλος στην αθλητική του καριέρα.
Η προσχώρηση στον φασισμό και το τέλος
Ο Πιέτρι επένδυσε τα χρήματά του ανοίγοντας ένα ξενοδοχείο στη γενέτειρα πόλη του, το Κάρπι, έχοντας ως συνεταίρο τον αδελφό του. Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα υπολόγιζε. Η επιχείρηση δεν μακροημέρευσε, γεγονός που τον ανάγκασε να φύγει για το Σαν Ρέμο, όπου άνοιξε ένα συνεργείο αυτοκινήτων για να βγάζει τα προς το ζην.
Από το 1921 ο Πιέτρι προσχώρησε στο φασιστικό κόμμα του Μπενίτο Μουσολίνι. Ο δημοφιλής αθλητής είχε λάβει μέρος σε πολλές παραστρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον αντιπάλων του καθεστώτος, το οποίο δεν έχανε ευκαιρία να προβάλει την παρουσία του στις τάξεις του.
Ο Πιέτρι πέθανε από καρδιακή προσβολή κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (στις 7 Φεβρουαρίου 1942) και τάφηκε με το μαύρο πουκάμισο των διαβόητων «Μελανοχιτώνων», το οποίο φορούσε κατά την εποχή της «σκοτεινής» δράσης του.
Αυτός ήταν και ο λόγος που το ιταλικό κράτος άργησε να του αποδώσει τιμές για τα αθλητικά επιτεύγματά του, όταν βγήκε πληγωμένο από τον πόλεμο και την περιπέτεια του φασισμού.
Μόλις στις 24 Ιουλίου 2008, στην εκατοστή επέτειο από τον δραματικό αγώνα του στο Λονδίνο, ωρίμασαν οι συνθήκες για να τιμηθεί ο μεγάλος αθλητής. Τότε έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός μεγαλοπρεπούς ανδριάντα, έργο του διάσημου γλύπτη Μπερναντίνο Μορσάνι, που κοσμεί έκτοτε κεντρικό σημείο του Κάρπι.
Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 24 Ιουλίου
2023: Πεθαίνει σε ηλικία 69 ετών από καρδιακή προσβολή ο παλαίμαχος Άγγλος ποδοσφαιριστής, Τρέβορ Φράνσις. Είχε μείνει στην Ιστορία ως ο πρώτος ποδοσφαιριστής η μεταγραφή του οποίου (από την Μπέρμιγχαμ στη Νότιγχαμ Φόρεστ) κόστισε ένα εκατομμύριο λίρες. Με τη Φόρεστ κατέκτησε δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών, το 1979 και το 1980.
2014: Ο Ολυμπιακός συντρίβει με 3-0 τη Μίλαν στο Τορόντο, στο πλαίσιο του φιλικού τουρνουά International Champions Cup. Τα γκολ σημειώνουν οι Τσόρι Ντομίνγκες (16′), Δημήτρης Διαμαντάκος (49′) και Ανδρέας Μπουχαλάκης (78′).
2000: Η Ρεάλ Μαδρίτης ολοκληρώνει τη μεταγραφή του Πορτογάλου μεσοεπιθετικού Λουίς Φίγκο από την Μπαρτσελόνα έναντι του ποσού-ρεκόρ των 20 δισεκατομμυρίων δραχμών. Το ρεκόρ αυτό θα καταρριφθεί στις 9 Ιουλίου 2001 από τη Ρεάλ, με τη μεταγραφή του Ζινεντίν Ζιντάν από τη Γιουβέντους που θα κοστίσει 26 δισεκατομμύρια δραχμές.
1994: Ο Ισπανός ποδηλάτης Μιγκέλ Ιντουρέν κερδίζει τον Γύρο της Γαλλίας για τέταρτη διαδοχική χρονιά.
1976: Ο Αμερικανός Τζον Νέιμπερ γίνεται ο πρώτος κολυμβητής που σπάει το φράγμα των 2 λεπτών στα 200 μέτρα ύπτιο με 1:59.19, στον τελικό του αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ.
1975: Η Εθνική Παίδων κατακτά το ασημένιο μετάλλιο στο 3ο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Μπάσκετ, το οποίο φιλοξενείται στο κλειστό γυμναστήριο του Σπόρτιγκ, αφού γνωρίζει την ήττα απ’ τη Σοβιετική Ένωση στον τελικό (61-64). Βασικά στελέχη της Εθνικής μας είναι οι Παναγιώτης Γιαννάκης, Μέμος Ιωάννου, Λιβέρης Ανδρίτσος και Κώστας Μπατής.
1968: Ο Παναθηναϊκός εντάσσει στη δύναμή του τους νεαρούς άσους Κώστα Ελευθεράκη απ’ τον Φωστήρα και Γιώργο Γονιό από τον Άγιο Ιερόθεο.
1966: Η ομάδα σκυταλοδρομίας 4×400 των ΗΠΑ, αποτελούμενη από τους Ρόμπερτ Φρέι, Λι Έβανς, Τόμι Σμιθ και Θέρον Λιούις, σπάει το φράγμα των 3 λεπτών, όταν καλύπτει την απόσταση σε χρόνο 2:59.6 στο Λος Άντζελες.
1960: Με δραματικό τρόπο ολοκληρώνεται το πρώτο πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής. Ο Παναθηναϊκός συντρίβει με 4-1 τον Ολυμπιακό στο «Γ. Καραϊσκάκης» με χατ τρικ του Ανδρέα Παπαεμμανουήλ και πιάνει στην κορυφή της βαθμολογίας την ΑΕΚ, η οποία την ίδια ώρα γνωρίζει την ήττα με 3-2 από τον Πανιώνιο στη Νέα Σμύρνη. Σύμφωνα με τον κανονισμό, ο τίτλος θα κριθεί σε αγώνα μπαράζ που θα διεξαχθεί στις 31 Ιουλίου.
1952: Ο Εμίλ Ζάτοπεκ και η σύζυγός του, Ντάνα Ζατόπκοβα, γίνονται το πρώτο ζευγάρι που κατακτά από ένα χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο την ίδια ημέρα! Πρώτος κερδίζει την πρωτιά ο Εμίλ στον τελικό των 5.000 μ. με νέο ολυμπιακό ρεκόρ (14:06.6) και μία ώρα αργότερα η Ντάνα αναδεικνύεται νικήτρια στον ακοντισμό, με βολή στα 50.47 μέτρα.
1949: Ο Παναθηναϊκός κατακτά το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα στο ποδόσφαιρο, χάρη στη νίκη του με 2-0 επί του Άρη στη Θεσσαλονίκη (54′ Φυλακτός, 84′ Νικολόπουλος). Οι «πράσινοι» ισοβαθμούν στην κορυφή της βαθμολογίας με τον Ολυμπιακό, όμως κατακτούν τον τίτλο επειδή έχουν μικρότερο συντελεστή τερμάτων (0,57 έναντι 0,66).
1883: Ο Μάθιου Γουέμπ, ο πρώτος άνθρωπος που διέχισε κολυμπώντας το στενό Μάχγης, χάνει τη ζωή του στην προσπάθεια να κολυμπήσει στα νερά πάνω από τους καταρράκτες του Νιαγάρα.