Στανισλάβα Βαλασίεβιτς: Η πρώτη intersex ολυμπιονίκης

Ο σάλος που έχει ξεσπάσει τα τελευταία 24ωρα με αφορμή τη συμμετοχή της intersex πυγμάχου, Ιμάν Κελίφ, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, δεν είναι κάτι πρωτοφανές.

Στις 2 Αυγούστου 1932, μια αθλήτρια που ανήκε στην ίδια κατηγορία, η Πολωνή Στανισλάβα Βαλασίεβιτς, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Άντζελες, ισοφαρίζοντας το παγκόσμιο ρεκόρ (11.9). Με τη διαφορά ότι τότε δεν είχε υπάρξει καμία διαμαρτυρία από τις αντιπάλους της, διότι κανείς δεν γνώριζε την ιδιαιτερότητά της.

Μόνο μετά τον θάνατό της, ο οποίος επήλθε με τραγικό τρόπο στις 4 Δεκεμβρίου 1980, αποκαλύφθηκε ότι η Βαλασίεβιτς (που ονομαζόταν πλέον Στέλλα Γουόλς) είχε μόνο ανδρικά γεννητικά όργανα τα οποία δεν είχαν αναπτυχθεί σωστά και ήταν δυσλειτουργικά, διέθετε όμως και τα αρσενικά και θηλυκά χρωμοσώματα. Ήταν, δηλαδή, intersex (όπως λέμε σήμερα, μια και τότε ο όρος ήταν άγνωστος), απλώς είχε ανατραφεί ως κορίτσι.

Το 1932, πάντως, η Βαλασίεβιτς ήταν ήδη 21 ετών και δεν είχε κινήσει υποψίες με την εμφάνισή της. Τουλάχιστον δεν έχει διασωθεί κάποια διαμαρτυρία από εκπροσώπους των αντιπάλων της. Έτσι κι αλλιώς η ΔΟΕ δεν είχε προβλέψει ακόμα τη διενέργεια τεστ φύλου στους αθλητές και τις αθλήτριες, κάτι που θα άρχιζε από τους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1936 στο Βερολίνο.

Η ειρωνεία, μάλιστα, είναι ότι το συγκεκριμένο τεστ χρησιμοποιήθηκε στη γερμανική πρωτεύουσα για αντίπαλο της Βαλασίεβιτς. Όταν η τελευταία γνώρισε την ήττα στον τελικό των 100 μέτρων για δύο εκατοστά του δευτερολέπτου από την Αμερικανίδα, Έλεν Στίβενς, ένας Πολωνός δημοσιογράφος άφησε υπονοούμενα ότι η νικήτρια μπορεί να ήταν άνδρας!

Η Στίβενς εκνευρίστηκε και ζήτησε από μόνη της να υποβληθεί σε γενετικό έλεγχο, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι ήταν 100% γυναίκα. Μήνυσε τον δημοσιογράφο και την εφημερίδα που είχε δημοσιεύσει τους ισχυρισμούς του και δεν ασχολήθηκε με την αντίπαλό της, η οποία συνέχισε να εκπροσωπεί την Πολωνία σε αγώνες μέχρι το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μεγάλωσε ως κορίτσι και τη φώναζαν Στάσια

Η Βαλασίεβιτς γεννήθηκε το 1911 στο χωριό Βιζχόβνια της βόρειας Πολωνίας, αλλά όταν ήταν ακόμα μωρό η οικογένειά της μετακόμισε στο Κλίβελαντ των ΗΠΑ. Μεγάλωσε και ανατράφηκε ως κορίτσι και οι γονείς της τη φώναζαν Στάσια.

Άρχισε την ενασχόλησή της με τον αθλητισμό όταν πήγαινε σχολείο και σημείωσε τις πρώτες διακρίσεις της όταν ήταν 16 ετών. Ωστόσο, δεν είχε αμερικάνικη υπηκοότητα και δεν μπορούσε να ενταχθεί στις εθνικές ομάδες των ΗΠΑ. Κι όταν έφτασε ένα βήμα για να την αποκτήσει, το 1930, προτίμησε να εκπροσωπήσει την Πολωνία.

Τον Σεπτέμβριο εκείνου του έτους η Βαλασίεβιτς κέρδισε πρωτιές στα 60, τα 100 και τα 200 μέτρα στους 3ους Παγκόσμιους Γυναικείους Αγώνες (διοργάνωση που είχε θεσπιστεί το 1922, όταν ακόμα δεν επιτρεπόταν η συμμετοχή γυναικών στα αγωνίσματα στίβου στους Ολυμπιακούς Αγώνες). Ύστερα από το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στο Λος Άντζελες έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής της γενέτειρά της, όπου είχε εγκατασταθεί πλέον μόνιμα.

Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου συνέχισε την αθλητική της καριέρα – αν και εκπροσώπησε την Πολωνία και στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1938. Συνέχισε να μετέχει σε αγώνες και μετά τον πόλεμο και μάλιστα το 1947 πήρε την αμερικάνικη υπηκοότητα και άλλαξε το όνομά της σε Στέλλα Γουόλς.

Λόγω του γεγονότος ότι είχε εκπροσωπήσει στο παρελθόν την Πολωνία, οι τότε κανονισμοί της ΔΟΕ δεν της επέτρεπαν να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 στο Λονδίνο. Το 1952, όταν ήταν 41 ετών, είχε την επιλογή να κατέβει στους αγώνες του Ελσίνκι με τα πολωνικά χρώματα. Εκείνη, όμως, αρνήθηκε. «Δεν υπάρχει Πολωνία. Είναι μια χώρα-δορυφόρος των Ρώσων και δεν πρόκειται να τρέξω για τους Ρώσους», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.

Ο μυστηριώδης γάμος

Παρά την προχωρημένη της ηλικία, η Γουόλς δεν έπαψε να κυνηγά τον στόχο της συμμετοχής στους Ολυμπιακούς Αγώνες αφού κρατιόταν σε καλό αγωνιστικό επίπεδο. Υπήρχε ένα και μόνο «παραθυράκι» για να της επιτρέψει η ΔΟΕ να κατέβει με τα χρώματα των ΗΠΑ, παρά το πολωνικό παρελθόν της: Να παντρευτεί Αμερικανό πολίτη.

Και πράγματι, η 45χρονη Γουόλς παντρεύτηκε το 1956 τον κατά δώδεκα χρόνια νεότερό της, Χάρι Όλσον και κατέβηκε στα τράιαλς των ΗΠΑ για να διεκδικήσει θέση στην ομάδα που θα ταξίδευε στη Μελβούρνη για την κορυφαία διοργάνωση. Είχε εξειδικευτεί πλέον στα 200 μέτρα, αλλά απέτυχε να προκριθεί στον τελικό των τράιαλς. Το όνειρό της είχε σβήσει.

Ούτε ο γάμος της κράτησε για περισσότερους από δύο μήνες. Κάτι που κίνησε υποψίες ότι ήταν «λευκός» και τελέστηκε μόνο και μόνο για να εξυπηρετήσει τον στόχο της αθλήτριας να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες με τα χρώματα των ΗΠΑ. Τίποτα, ωστόσο, δεν αποδείχθηκε.

Αντιθέτως, ο Όλσον είχε δηλώσει μετά τον θάνατό της ότι είχαν κάνει έρωτα μερικές φορές, αλλά με τα φώτα σβηστά, και δεν είχε αντιληφθεί τίποτα περίεργο. «Νιώθω απίστευτα ανόητος που την είχα παντρευτεί», είχε δηλώσει σοκαρισμένος σε τοπική εφημερίδα του Κλίβελαντ, μη διστάζοντας να χαρακτηρίσει την πρώην σύζυγό του «freak of nature» (έκτρωμα, σε ελεύθερη μετάφραση).

Το πόρισμα του ιατροδικαστή

Η Γουόλς βρήκε τραγικό θάνατο στις 4 Δεκεμβρίου 1980, όταν δέχθηκε αδέσποτη σφαίρα κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης ληστείας σε πάρκινγκ στο Κλίβελαντ. Η νεκροψία αποκάλυψε το μυστικό που κουβαλούσε, εγείροντας ζήτημα ακύρωσης των αθλητικών επιτευγμάτων της.

Όπως έγραψε, όμως, στην έκθεσή του ο ιατροδικαστής, Σάμουελ Γκέρμπερ, «η Στέλλα Γουόλς ήταν κοινωνικά, πολιτισμικά και νομικά αποδεκτή ως γυναίκα επί 69 χρόνια. Έζησε και πέθανε ως γυναίκα». Πρόσθεσε ακόμα ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς το φύλο της όταν ήταν μωρό κι ότι θα μπορούσε να είχε ανατραφεί ως αγόρι αντί για κορίτσι.

Σήμερα, αντίστοιχες περιπτώσεις «θεραπεύονται» με χειρουργική επέμβαση, η οποία όμως δεν ήταν εφικτή επιστημονικά στα νεανικά χρόνια της Βαλασίεβιτς (ή Γουόλς). Όταν είχε πια αυτήν τη δυνατότητα, στα τέλη της δεκαετίας του ’40, ήταν πια αργά. Ίσως και να είχε αποδεχθεί τη μοίρα της, αν και υπάρχουν μαρτυρίες ότι ένιωθε άβολα με την εμφάνισή της.

Στη ΔΟΕ αποδέχθηκαν ότι το πιθανότερο ήταν η Βαλασίεβιτς να μην είχε συνειδητοποιήσει πλήρως την ιδιαιτερότητά της. Ότι δεν «έκλεψε», δηλαδή, κατεβαίνοντας σε αγώνες με γυναίκες. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν διέγραψε κανένα από τα επιτεύγματά της στους στίβους.

Το Κλίβελαντ τίμησε τη μνήμη της ονομάζοντας «Στέλλα Γουόλς» ένα δημοτικό κέντρο αναψυχής. Το 2014 βγήκε στον αέρα ένα ντοκιμαντέρ για την περιπετειώδη αθλητική ζωή της, αλλά και το άδοξο τέλος της. Αν και δεν θα σταματήσουν ποτέ να μπαίνουν αστερίσκοι δίπλα στο όνομά της, παραμένει έως και σήμερα μια θρυλική μορφή του γυναικείου αθλητισμού.

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 2 Αυγούστου

2021: Ο Μίλτος Τεντόγλου κατακτά το χρυσό μετάλλιο στο μήκος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, με άλμα στα 8.41 μ. στην τελευταία του προσπάθεια. Την ίδια μέρα, ο Λευτέρης Πετρούνιας κατατάσσεται τρίτος στον τελικό των κρίκων με 15.200 βαθμούς και γίνεται ο δεύτερος Έλληνας αθλητής της ενόργανης γυμναστικής με δύο ολυμπιακά μετάλλια, μετά τον Δημοσθένη Ταμπάκο.

2013: Ο 66χρονος επιχειρηματίας Νίκος Σαλευρής, μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ Καλλιθέα για περίπου 25 χρόνια, εντοπίζεται νεκρός στην παραλία του Αλίμου ενώ αγνοούνταν επί δύο ημέρες. Ο θάνατός του οφείλεται σε καρδιακό επεισόδιο που είχε υποστεί ενώ κολυμπούσε.

2012: Ο Μάικλ Φελπς κατακτά το 16ο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο όταν νικά τον Ράιαν Λόκτι στα 200 μέτρα μικτή ατομική στο Λονδίνο. Με τη νίκη του αυτή γίνεται ο πρώτος άνδρας κολυμβητής που κερδίζει το ίδιο αγώνισμα σε τρεις διαδοχικές διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ φτάνει τους πέντε τίτλους στη μικτή ατομική, καταρρίπτοντας το ρεκόρ των τεσσάρων που μοιράζονταν ο Τάμας Ντάρνι και η Γιάνα Κλότσκοβα.

1998: Ο Ιταλός Μάρκο Παντάνι κερδίζει τον ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας. Η διοργάνωση κινδυνεύει να σταματήσει λόγω δύο απεργιών των αθλητών, έξι αποχωρήσεις ομάδων και την απέλαση της Festina Team από την Γαλλία διότι μέλη της βρέθηκαν ντοπαρισμένοι.

1996: Ο Παναγιώτης Γιαννάκης ολοκληρώνει την καριέρα του ως αθλητής μπάσκετ, μετά το τέλος του αγώνα της Εθνικής Ελλάδας με τη Βραζιλία, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα (91-72). Ο 37χρονος άσος λέει στους συμπαίκτες του στα αποδυτήρια: «Πρέπει να αισθάνεστε ότι αυτή η ομάδα είναι η υπερηφάνεια σας, η τιμή σας, ο ίδιος ο εαυτός σας. Να την προσέχετε σαν την ψυχή σας». Μαζί με τον Γιαννάκη, ο οποίος κατέχει ακόμα το ρεκόρ συμμετοχών με την Εθνική Ελλάδας (351), ανακοινώνει το τέλος της καριέρας του και ο σούπερ σταρ της Βραζιλίας, Όσκαρ Σμιντ.

1992: Ο Λευκορώσος αθλητής της ενόργανης γυμναστικής, Βιτάλι Σέρμπο, κερδίζει τους τελικούς στον πλάγιο ίππο, τους κρίκους, στο δίζυγο και στο άλμα και ολοκληρώνει την παρουσία του στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης με έξι χρυσά μετάλλια (είχε άλλα δύο στο σύνθετο ατομικό και το σύνθετο ομαδικό). Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συγκομιδή χρυσών μεταλλίων από αθλητή της ενόργανης στην ίδια διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων.

1989: Αυτοκτονεί στο κελί του στον Κορυδαλλό ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής, Λάκης Σοφιανός. Σπουδαίος επιθετικός κατά τη δεκαετία του ’50, είχε κατακτήσει τίτλους με τον Παναθηναϊκό, ενώ έπαιξε και στους Παναιγιάλειο, Ολυμπιακό και Άρη.

1980: Ο Κουβανός πυγμάχος, Τεόφιλο Στίβενσον, κερδίζει το τρίτο του χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στην κατηγορία των +81 κιλών και ισοφαρίζει το επίτευγμα του Ούγγρου, Λάσλο Παπ (χρυσά το 1948, το 1952 και το 1956).

1974: Οι Κύπριοι αθλητές, Σταύρος Τζιωρτζής (400 μ. εμπόδια) και Μαρούλα Λάμπρου (μήκος) κερδίζουν χρυσά μετάλλια στους Βαλκανικούς Αγώνες που διεξάγονται στη Σόφια, λίγες ημέρες μετά την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.

1968: Ο Γιώργος Κούδας επιστρέφει στις τάξεις του ΠΑΟΚ ύστερα από δύο χρόνια, μετά το οριστικό «ναυάγιο» της μεταγραφής του στον Ολυμπιακό.

1948: Ο Βέλγος, Γκαστόν Ρέιφ, νικά τον Τσεχοσλοβάκο, Εμίλ Ζάτοπεκ, στον τελικό των 5.000 μέτρων στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου.

1928: Με άλμα στα 15.21 μ., ο Ιάπωνας, Μίκιο Όντα, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στο τριπλούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ. Ο Όντα χαρίζει στην πατρίδα του το πρώτο χρυσό μετάλλιο της ιστορίας της στην κορυφαία αθλητική διοργάνωση, ενώ γίνεται και ο πρώτος χρυσός ολυμπιονίκης ολόκληρης της ασιατικής ηπείρου σε οποιοδήποτε ατομικό αγώνισμα.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News