Όλιβερ Χάλασι: Ο ανάπηρος πολίστας με τα δύο χρυσά ολυμπιακά μετάλλια και το τραγικό τέλος

Τι επιλογές είχε για να αθληθεί ένας άνθρωπος με αναπηρία κατά τα προπολεμικά χρόνια, όταν ακόμα δεν είχαν θεσπιστεί οι Παραολυμπιακοί Αγώνες; Μόνο μία: να συμμετάσχει στους αγώνες των αρτιμελών και να διεκδικήσει εκεί ό,τι καλύτερο μπορούσε.

Αυτό έκανε ο Ούγγρος, Όλιβερ Χάλασι. Ένας άνθρωπος του οποίου η συγκλονιστική ιστορία, που τελείωσε με τη δολοφονία του κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες στις 10 Σεπτεμβρίου 1946, αποτελεί πρότυπο θέλησης και αυταπάρνησης. Διότι κατάφερε να διακριθεί στο υψηλότερο επίπεδο στην υδατοσφαίριση και την κολύμβηση, παρά το γεγονός ότι το αριστερό του πόδι ήταν ακρωτηριασμένο λίγο πάνω απ’ τον αστράγαλο!

Ένα ατύχημα που είχε στην τρυφερή ηλικία των οκτώ ετών, όταν γλίστρησε από τα σκαλιά του τραμ στο οποίο είχε μόλις ανέβει, τού προκάλεσε τη σοβαρή αναπηρία που δεν έσβησε το όνειρό του για διάκριση στον αθλητισμό. Από τη στιγμή που δεν μπορούσε να ξαναπαίξει πλέον ποδόσφαιρο, όπως έκανε με επιτυχία μέχρι τη μοιραία μέρα, ο Χάλασι στράφηκε στον υγρό στίβο. Το φαινομενικό μειονέκτημά του δεν τον εμπόδισε καθόλου να κολυμπάει και να παίζει πόλο. Και η αστείρευτη θέλησή του, σε συνδυασμό με την εξυπνάδα του, τον βοήθησαν να εξελιχθεί σε έναν από τους κορυφαίους αθλητές στον κόσμο και στα δύο απαιτητικά σπορ!

Γεννήθηκε στις 31 Ιουλίου 1909 (με το επώνυμο Χαλτμάγερ, το οποίο άλλαξε με δική του πρωτοβουλία αργότερα) και εντάχθηκε στο δυναμικό της Ούιπεστ όπου φανέρωσε σύντομα τις σπάνιες ικανότητές του. Από το 1926 κυριάρχησε στις μεσαίες και τις μεγάλες αποστάσεις της κολύμβησης σε εθνικό επίπεδο (σε αγώνες που διεξάγονταν τόσο στις πισίνες όσο και στον Δούναβη και στη λίμνη Μπάλατον), ενώ την ίδια χρονιά κατέγραψε και την πρώτη διεθνή του διάκριση. Προκρίθηκε στον τελικό των 1.500 μέτρων ελεύθερο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Βουδαπέστης, όπου κατέλαβε την τέταρτη θέση. Έναν χρόνο αργότερα στην Μπολόνια, τερμάτισε πέμπτος στο ίδιο αγώνισμα.

Το 1928 ο Χάλασι πήγε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ ως μέλος της εθνικής ομάδας πόλο και τη βοήθησε να κερδίσει το ασημένιο μετάλλιο (ηττήθηκε μόνο στον τελικό από τη Γερμανία). Δεν ήταν ο πρώτος ανάπηρος ολυμπιονίκης στην ιστορία, μια και το 1904 στο Σεντ Λούις ο Αμερικανός Τζορτζ Άιζερ είχε κατακτήσει έξι μετάλλια στην ενόργανη γυμναστική (εκ των οποίων τα τρία χρυσά), αγωνιζόμενος με ξύλινο προσθετικό μέλος στο ακρωτηριασμένο αριστερό του πόδι. Ήταν, όμως, ο πρώτος που κατάφερε κάτι αντίστοιχο σε άθλημα του υγρού στίβου.

Το απίστευτο κατόρθωμα του 1931

Αυτό που πέτυχε ο Χάλασι στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1931 στο Παρίσι, θα ήταν δύσκολο ακόμα και για αρτιμελή αθλητή. Πρώτα κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο επίπονο αγώνισμα των 1.500 μέτρων ελεύθερο, νικώντας τους Ιταλούς Τζουζέπε Περεντίν και Κάρλο Κόστολι και τον Γάλλο Ζαν Ταρίς. Και μόλις δύο ώρες αργότερα, αγωνίστηκε με την Εθνική Ουγγαρίας στον τελικό της υδατοσφαίρισης, όπου κατέκτησε άλλο ένα χρυσό μετάλλιο!

Ο θρύλος λέει ότι πολλοί Γάλλοι φίλαθλοι που είχαν παρακολουθήσει τον τελικό της κολύμβησης, δεν είχαν προσέξει ότι ο Χάλασι ήταν ανάπηρος πριν πηδήσει απ’ τον βατήρα. Το αντιλήφθηκαν όταν βγήκε από την πισίνα και τότε μόνο άφησαν στην άκρη την πίκρα τους για την ήττα του συμπατριώτη τους και επευφήμησαν όρθιοι τον νικητή επί δέκα λεπτά.

Χαρακτηριστική είναι και μια δήλωση του Ιστβάν Πάχοκ, του Ούγγρου αθλητή που έβγαινε μόνιμα δεύτερος στα 400, τα 800 και τα 1.500 ελεύθερο στα εθνικά κολυμβητικά πρωταθλήματα. «Πόσο άτυχος είμαι που ο Χάλασι έχασε το ένα του πόδι… Αν δεν είχε συμβεί αυτό, θα είχε γίνει ποδοσφαιριστής κι όχι ο κορυφαίος κολυμβητής της Ουγγαρίας στις μεγάλες αποστάσεις. Κι εγώ δεν θα έβγαινα συνεχώς δεύτερος!».

Όσοι, πάντως, είχαν προλάβει τον Χάλασι, θαύμαζαν τις ικανότητές του κυρίως στην υδατοσφαίριση. Σε μια εποχή που οι τακτικές δεν ήταν τόσο εξελιγμένες όσο σήμερα, διέθετε σπάνια αίσθηση του χώρου και βοηθούσε ποικιλοτρόπως τις ομάδες του κατά τη διάρκεια των αγώνων. «Ήταν την ίδια στιγμή ο άξονας, το μυαλό, η άμυνα κι η επίθεση της ομάδας», είχε γράψει γι’ αυτόν σε ένα διήγημά του ο περίφημος Ούγγρος συγγραφέας, Φέρεντς Κάριντι.

Λέγεται ότι με το ακρωτηριασμένο πόδι του κατάφερνε να πετυχαίνει κλοτσιές στους αντιπάλους που ήταν πιο δύσκολο να αντιληφθούν οι διαιτητές σε σχέση με τις κανονικές. Έτσι, είχε μετατρέψει την αναπηρία του σε πλεονέκτημα, ενώ η εξειδίκευσή του ως κολυμβητή στις μεγάλες αποστάσεις, τον είχε βοηθήσει να έχει απίστευτη αντοχή. Σπάνια γινόταν αλλαγή κατά τη διάρκεια των αγώνων.

Με τον Χάλασι ηγέτη, η Ούιπεστ ήταν μόνιμη πρωταθλήτρια Ουγγαρίας από το 1930 έως και το 1939. Η απόλυτη καταξίωση για τον χαρισματικό αθλητή, όμως, ήρθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 στο Λος Άντζελες, όπου σημείωσε έντεκα τέρματα και οδήγησε την εθνική ομάδα στο πρώτο της χρυσό μετάλλιο στην κορυφαία διοργάνωση. Μαζί με τον Γιάνος Νέμεθ, τους αδελφούς Φέρεντς και Αλάγιος Κέσερου, τον Μάρτον Χόμοναϊ και φυσικά τον προπονητή, Μπέλα Κόμιαντι, συνέβαλαν στην καθιέρωση της ως μία από τις κορυφαίες δυνάμεις του αθλήματος.

Χρυσό και στο Βερολίνο

Το πόλο δεν πρέπει να συγκαταλεγόταν στα αθλήματα που ενδιέφεραν τον Αδόλφο Χίτλερ, μια και δεν υπάρχουν μαρτυρίες για παρουσία του σε κάποιον αγώνα του ολυμπιακού τουρνουά του 1936 στο Βερολίνο. Εκεί η Ουγγαρία άφησε δεύτερη τη γηπεδούχο Γερμανία, νικώντας τη με 6-2 στο καθοριστικό ματς (που ήταν το πρώτο χρονικά) και κατέκτησε ξανά το χρυσό μετάλλιο.

Ηγέτης μες στο νερό ήταν και πάλι ο Χάλασι, ο οποίος πέτυχε έξι γκολ σε τρεις αγώνες. Όλοι πλέον είχαν ξεχάσει την αναπηρία του και τον αναγνώριζαν ως από τους κορυφαίους πολίστες στον κόσμο. Με την εθνική ομάδα αναδείχθηκε πρωταθλητής Ευρώπης άλλες δύο φορές, το 1934 στο Μαγδεμβούργο και το 1938 στο Λονδίνο, ενώ ως κολυμβητής, πέρα από τις διεθνείς διακρίσεις που προαναφέραμε, κέρδισε 36 εθνικούς τίτλους και σημείωσε 12 ρεκόρ Ουγγαρίας.

Πιθανόν ο Χάλασι να είχε σημειώσει κι άλλες διακρίσεις αν η λαίλαπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν διέκοπτε βίαια κάθε αθλητική δραστηριότητα, αν και είχε ήδη σταματήσει τον αθλητισμό λόγω κάποιων ενοχλήσεων στην καρδιά του. Δεν κατατάχθηκε στον ουγγρικό στρατό λόγω της αναπηρίας του, όμως κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής (1944) βοήθησε πολλούς Εβραίους συμπατριώτες του είτε κρύβοντάς τους στο σπίτι του είτε βοηθώντας τους να παρακάμψουν ελέγχους των Ναζί και να διαφύγουν από τη χώρα.

Η μυστηριώδης δολοφονία

Μετά την απελευθέρωση, ο Χάλασι εργαζόταν ως κλητήρας στο δημαρχείο της Βουδαπέστης. Ήταν παντρεμένος κι είχε αποκτήσει δύο παιδιά, ενώ η σύζυγός του κυοφορούσε το τρίτο όταν έπεσε θύμα δολοφονίας κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, στις 10 Σεπτεμβρίου 1946.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο χαρισματικός αθλητής έπεσε θύμα ληστείας από Σοβιετικούς στρατιώτες που είχαν απομείνει στην Ουγγαρία από την περίοδο του πολέμου (η χώρα είχε περάσει και από σοβιετική κατοχή). Αρνήθηκε να βγει απ’ το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο σωφέρ του και οι ληστές τους σκότωσαν και τους δύο. Το αυτοκίνητο βρέθηκε την επόμενη μέρα μερικά τετράγωνα μακριά, με όλες τις ρόδες του να λείπουν.

Στις εφημερίδες της εποχής, πάντως, δεν αναγράφηκε τίποτα για την ταυτότητα των δραστών. Εκείνα τα ταραγμένα χρόνια, δρούσαν φορώντας στολές Σοβιετικών στρατιωτών και μέλη ουγγρικών συμμοριών, οπότε δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ο μεγάλος αθλητής να δολοφονήθηκε από χέρι συμπατριώτη του. Δεν βρέθηκε, άλλωστε, ποτέ κάποιος αυτόπτης μάρτυρας για να καταθέσει στην αστυνομία.

Στην κηδεία του βρέθηκαν περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι και ο ιερέας που τέλεσε το μυστήριο παρομοίασε τον Χάλασι με τον διεθνής φήμης Άγγλο ποιητή, Τζον Μίλτον, ο οποίος είχε γράψει το γνωστότερο έργο του, «Χαμένος Παράδεισος», όντας εντελώς τυφλός.

Η Ουγγαρία έχει τιμήσει επαρκώς τη μνήμη του Χάλασι τα τελευταία χρόνια. Το όνομά του φέρει το σωματείο αθλητών με αναπηρία της χώρας, ένα κλειστό αθλητικό κέντρο με πισίνα, αλλά κι ένα πάρκο στη Νέα Πέστη (Ujpest), κοντά στο μέρος όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Το 1978 εισήχθη και στο διεθνές Hall of Fame της κολύμβησης.

Έξω απ’ το αθλητικό κέντρο «Halassy Oliver» ανεγέρθηκε το 2011 και μία ορειχάλκινη προτομή του πρωτοπόρου αθλητή, η ιστορία του οποίου θα εμπνεύσει σίγουρα πολλά παιδιά με αναπηρίες ώστε να κοιτάξουν στα μάτια τη ζωή και να υλοποιήσουν όνειρα που ενδεχομένως θεωρούν ανέφικτα.

Πηγές: dicolympic.fr («Halassy Oliver»), vice.com («Remembering The Disabled Medallists Who Preceded The Paralympics»), wikipedia.hu («Halassy Oliver»), vlv.hu («Vizilabda-történelem – Halassy Olivér – 113»), kepmas.hu («Vízen járó” magyarok: Hajós Alfréd, Halmay Zoltán, Halassy Olivér – és Johnny Weissmuller»).

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 10 Σεπτεμβρίου

2023: Ο Νόβακ Τζόκοβιτς νικά τον Ντανίλ Μεντβέντεφ στον τελικό του US Open με 3-0 σετ (6-3, 7-6, 6-3), φτάνει τις 24 κατακτήσεις τουρνουά γκραν σλαμ και ισοφαρίζει το ρεκόρ σε άνδρες και γυναίκες που κατέχει η Μάργκαρετ Κορτ.

2016: O Δημήτρης Σενικίδης κερδίζει το ασημένιο μετάλλιο στη σφαιροβολία F20 των Παραολυμπιακών Αγώνων του Ρίο, με νέο ρεκόρ Ευρώπης (16.17 μ.). Την τέταρτη θέση καταλαμβάνει ο Στράτος Νικολαΐδης με 15.69 μ.

2011: Η ταινία «Άλπεις» του Γιώργου Λάνθιμου βραβεύεται στο 68ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας με το πρώτο βραβείο σεναρίου. Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές του έργου είναι και ο Τζώνυ Βεκρής, πρώην πρόεδρος του Παναθηναϊκού και διακεκριμένος νομικός.

2010: Ο Ηλίας Ηλιάδης γίνεται ο πρώτος Έλληνας τζουντόκα που κατακτά χρυσό μετάλλιο σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα ανδρών, όταν νικά στον τελικό της κατηγορίας των -90 κιλών τον 19χρονο Ιάπωνα Νταΐκι Νισιγιάμα.

2008: Ο κολυμβητής Χαράλαμπος Ταϊγανίδης κατακτά το χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα ελεύθερο S13 κι ο δρομέας Ιωάννης Πρώτος το χάλκινο στα 400 μέτρα T13, στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου.

2005: Η Χρυσοπηγή Δεβετζή κερδίζει την πρωτιά στο τριπλούν στον τελικό του γκραν πρι στο Μονακό, με άλμα στα 14.89 μ.

2000: Ο 30χρονος πυροσβέστης Πάολο Γκισλιμπέρτι τραυματίζεται θανάσιμα στο κεφάλι από χτύπημα τροχού κατά τη διάρκεια πολλαπλής σύγκρουσης στον πρώτο γύρο του γκραν πρι της Formula 1 στην Μόντσα.

1999: Ο 66χρονος παλαίμαχος πυγμάχος, Κλίβελαντ «Big Cat» Γουίλιαμς, υποκύπτει στα τραύματά του στο νοσοκομείο ύστερα από χτύπημα που έχει δεχθεί από αυτοκίνητο.

1996: Στον πρώτο ευρωπαϊκό αγώνα του με τον Ντούσαν Μπάγεβιτς στον πάγκο, ο Ολυμπιακός γνωρίζει την ήττα με 3-1 από τη Φερεντσβάρος στη Βουδαπέστη, για τον 1ο γύρο του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ.

1989: Ο Μπόρις Μπέκερ κατακτά για πρώτη φορά το US Open όταν νικά στον τελικό τον Νο 1 στον κόσμο, Ιβάν Λεντλ, με 3-1 σετ (7-6, 1-6, 6-3, 7-6). Παρά την ήττα, ο Λεντλ ισοφαρίζει το ρεκόρ των οκτώ συνεχόμενων συμμετοχών στον τελικό του Μπιλ Τίλντεν (1918-1925).

1989: Η Σπάρτη αποσπά ισοπαλία 2-2 από τον Ολυμπιακό στο «Γ. Καραϊσκάκης», σε αγώνα για τη φάση των ομίλων του Κυπέλλου Ελλάδας. Τα γκολ της ομάδας της Λακωνίας, που παίρνει την πρόκριση με αυτό το αποτέλεσμα, πετυχαίνουν ο Άγγελος Κελεσίδης κι ο Δημήτρης Γεωργίτσος.

1985: Ο 62χρονος προπονητής της Εθνικής Σκωτίας, Τζοκ Στιν, παθαίνει πνευμονικό οίδημα λίγο πριν τη λήξη του αγώνα Ουαλία-Σκωτία για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του Μεξικού και αφήνει την τελευταία του πνοή λίγο αργότερα στα αποδυτήρια. Με το 1-1 που αποσπά η Σκωτία προκρίνεται στο μπαράζ με την Αυστραλία, μέσω του οποίου θα εξασφαλίσει την πρόκριση, με προπονητή πλέον τον Άλεξ Φέργκιουσον, συνεργάτη του εκλιπόντος Στιν.

1982: Ο Δυτικογερμανός, Πάτριτς Ιλγκ, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στα 3.000 μ. στιπλ στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Αθήνας, νικώντας στην τελική ευθεία τον Πολωνό Μπόγκουσουαβ Μαμίνσκι.

1978: Ύστερα από καραμπόλα που σημειώνεται κατά τη διάρκεια του γκραν πρι της Μόντσα, η Lotus του Ρόνι Πέτερσον προσκρούει σε προστατευτική μπάρα και αναφλέγεται. Οι οδηγοί Τζέιμς Χαντ, Κλέι Ρεγκατσόνι και Πατρίκ Ντεπαγέ βγάζουν έγκαιρα απ’ το κόκπιτ τον Σουηδό πιλότο, ο οποίος έχει υποστεί πολλαπλά κατάγματα και κατά τη νοσηλεία του θα πάθει λιπώδη εμβολή και θα πεθάνει την επόμενη μέρα. Ο Ιταλός Βιτόριο Μπραμπίλα, ο οποίος χτυπιέται στο κεφάλι από ελαστικό και πέφτει σε κώμα, θα κρατηθεί στη ζωή, αλλά δεν θα οδηγήσει ξανά στη Formula 1.

1972: Ο Πέτρος Γαλακτόπουλος κερδίζει το ασημένιο μετάλλιο στα 74 κ. της ελληνορωμαϊκής πάλης, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου. Στον τελικό γνωρίζει την ήττα από τον Τσεχοσλοβάκο, Βίτεσλαβ Μάχα, με 5-2 στα σημεία, νωρίτερα όμως είχε νικήσει σπουδαίους αντιπάλους όπως ο Φινλανδός Τάπιο, ο Αυστριακός Μπέργκερ και ο Σοβιετικός Ιγκουμένοφ. Είναι το δεύτερο ολυμπιακό μετάλλιο που κερδίζει ο Γαλακτόπουλος ύστερα από το χάλκινο στα 70 κ., το 1968 στην Πόλη του Μεξικού.

1962: Ο Ροντ Λέιβερ νικά τον Ρόι Έμερσον στον τελικό του US Open και για πρώτη φορά στην καριέρα του κατακτά και τα τέσσερα μεγάλα τουρνουά της σεζόν στο τένις.

1961: Στο χειρότερο δυστύχημα στην ιστορία της Formula 1, στο γκραν πρι της Μόντσα, σκοτώνεται ο πρωτοπόρος της βαθμολογίας των οδηγών, Βόλφγκανγκ Φον Τριπς και δεκαπέντε θεατές. Η Ferrari του Φον Τριπς εμβολίζεται από τη Lotus του Τζιμ Κλαρκ στον δεύτερο γύρο, με συνέπεια ο Δυτικογερμανός οδηγός να εκσφενδονιστεί από το κόκπιτ και να σκοτωθεί ακαριαία, ενώ το αυτοκίνητό του καρφώνεται σε ένα ύψωμα όπου είναι συγκεντρωμένοι αρκετοί θεατές. Ο αγώνας θα συνεχιστεί κανονικά με νικητή τον Αμερικανό, Φιλ Χιλ, ο οποίος θα κατακτήσει και τον παγκόσμιο τίτλο με έναν βαθμό διαφορά από τον Φον Τριπς.

1960: Ο Αιθίοπας δρομέας Αμπέμπε Μπικίλα τρέχει ξυπόλητος στον Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων της Ρώμης και κερδίζει το χρυσό μετάλλιο με χρόνο 2 ώρες 15:16.2.

1960: Ολοκληρώνεται το πρόγραμμα της ενόργανης γυμναστικής στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης. Ο Μπορίς Σάχλιν και η Λαρίσα Λατίνινα κερδίζουν τέσσερα και τρία χρυσά μετάλλια αντίστοιχα (ανάμεσά τους κι αυτό στο σύνθετο ατομικό).

1960: Ο αγώνας Μπλάκπουλ-Μπόλτον 0-1 είναι ο πρώτος στην ιστορία της Football League που μεταδίδεται σε ζωντανή μετάδοση.

1937: Η δεύτερη λίγκα του Αμερικάνικου Ποδοσφαίρου διοργανώνει τον πρώτο της αγώνα (Λος Άντζελες-Πίτσμπεργκ 21-0).

1936: Ο Αυστραλός Λάιονελ Βαν Πραγκ κερδίζει το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Speedway που διεξάγεται στο Γουέμπλεϊ.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News