Αλίς Μιλιά: Η σουφραζέτα που όρθωσε το ανάστημά της στον Κουμπερτέν
Πίσω από τη διοργάνωση των Διεθνών Αγώνων Γυναικών, στις 20 Αυγούστου 1922 στο Παρίσι, κρυβόταν μια μεγάλη γυναίκα. Η Αλίς Μιλιά, στην οποία οφείλουν πολλά οι γυναίκες που αθλούνται ελεύθερα σήμερα.
Ένα από τα δέκα αγάλματα σπουδαίων Γαλλίδων που ανεγέρθηκαν κατά τη διάρκεια της Τελετής Έναρξης των πρόσφατων Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι, ήταν κι εκείνο της Αλίς Μιλιά.
Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι φίλαθλοι άκουσαν τότε για πρώτη φορά το όνομά της. Και το σύντομο συνοδευτικό κείμενο των διοργανωτών δεν ήταν αρκετό για να αναδείξει πόσο σημαντική ήταν η προσφορά της Μιλιά στον αθλητισμό των γυναικών, τα δύσκολα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα.
Ήταν η εποχή της παντοκρατορίας του Πιερ ντε Κουμπερτέν, του βασικού συντελεστή της αναβίωσης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ο οποίος ήταν κάθετα αντίθετος με τη συμμετοχή γυναικών σε αθλήματα όπως ο στίβος. Μόλις και μετά βίας είχε αποδεχθεί από το 1900 τη συμμετοχή τους στο γκολφ, την ιστιοπλοΐα, το τένις, την τοξοβολία την ιππασία και από το 1912 στην κολύμβηση και τις καταδύσεις.
Όπως έλεγε ο Γάλλος βαρόνος, βασικός συντελεστής (μαζί με τον Έλληνα λογοτέχνη, Δημήτριο Βικέλα) της αναβίωσης του κορυφαίου αθλητικού θεσμού, η ενασχόληση των γυναικών με πιο απαιτητικά σπορ, όπως ο στίβος, πήγαινε κόντρα στη φύση τους.
Σ’ αυτές τις απόψεις που φαντάζουν αναχρονιστικές σήμερα, αλλά ήταν σύμφωνες με το κλίμα της εποχής τους, τόλμησε να ορθώσει το ανάστημά της η Μιλιά. Μια πρωτοπόρος του αθλητισμού γυναικών, η οποία στις 20 Αυγούστου 1922 διοργάνωσε τους Διεθνείς Αγώνες Γυναικών στο Παρίσι, ύστερα από την άρνηση της ΔΟΕ να συμπεριλάβει αγωνίσματα γυναικών στον στίβο, στους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα διεξάγονταν το 1924 στην πρωτεύουσα της Γαλλίας.
Εκείνη η διοργάνωση που έλαβε χώρα πριν από 102 χρόνια μας δίνει την αφορμή να ασχοληθούμε περισσότερο με την πολυσχιδή προσωπικότητα της Μιλιά, στην οποία οφείλουν πολλά οι γυναίκες που διακρίνονται τα τελευταία χρόνια σε όλα τα αθλήματα των Ολυμπιακών Αγώνων.
Από μικρή στα βάσανα
Η ηρωίδα μας γεννήθηκε στις 5 Μαΐου 1884 στο Παρίσι ως Αλίς Μιλιόν (Alice Million). Το επώνυμο Μιλιά (Milliat) που τόσο μοιάζει με το πατρικό της, το πήρε από τον σύζυγό της, Ζοζέφ Μιλιά, τον οποίο γνώρισε στην Αγγλία, όπου είχε πάει από το 1904 για σπουδές.
Δεν ήταν δυστυχώς γραφτό να ζήσουν για πολύ καιρό μαζί, αφού ο Ζοζέφ πέθανε το 1908. Η Μιλιά είχε αρχίσει στο μεταξύ να ασχολείται ενεργά με την κωπηλασία και αφότου έχασε τον σύζυγό της, έμαθε πολλές ξένες γλώσσες και ειδικεύτηκε στη μετάφραση και τη στενογραφία. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες και επέστρεψε στο Παρίσι λίγο μετά το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η μεγάλη αγάπη της Μιλιά, πάντως, παρέμενε ο αθλητισμός. Πέρα απ’ την κωπηλασία, είχε ασχοληθεί με το χόκεϊ επί χόρτου και την κολύμβηση, ενώ με την επιστροφή της στο Παρίσι εντάχθηκε στη Fémina Sport, έναν σύλλογο που από το 1911 προσπαθούσε να προωθήσει το ποδόσφαιρο γυναικών.
Πριν ακόμα τελειώσει ο Πόλεμος, το 1917, συμμετείχε στην ίδρυση της Γαλλικής Ομοσπονδίας Γυναικείου Αθλητισμού (Fédération Française Sportive Féminine) μαζί με τον Αλμπέρτ Πελάν και τον Πιερ Πεσέν, νικητή στο σύνθετο ατομικό της ενόργανης γυμναστικής των Μεσοολυμπιακών Αγώνων του 1906 στην Αθήνα. Μέλος του πρώτου συμβουλίου ήταν και η Μαρί Σιρκούφ, η πρώτη Γαλλίδα οδήγησε αερόστατο έχοντας πλήρωμα αποτελούμενο μόνο από γυναίκες.
Στο βιβλίο του για τον Δημητρό Δάλλα (εκδ. Μπαλτά, 2018), ο αξέχαστος πατριάρχης της ελληνικής αθλητικής δημοσιογραφίας, Πέτρος Λινάρδος, παρμοιάζει τη Μιλιά με τις «σουφραζέτες», τις Γαλλίδες φεμινίστριες που αγωνίστηκαν σθεναρά για τη θέσπιση του δικαιώματος ψήφου των γυναικών στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν το έγραψε τυχαία.
Το επίχρυσο άγαλμα της Μιλιά που ορθώθηκε στην όχθη του Σηκουάνα, στην Τελετή Έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024.
Από το 1934, η ίδια η Μιλιά είχε παρομοιάσει σε συνέντευξή της τη μάχη της με εκείνη που έδιναν οι Σουφραζέτες. «Τα αθλήματα των γυναικών αδικούνται στη χώρα μας λόγω της έλλειψης αγωνιστικών χώρων. Από τη στιγμή που δεν έχουμε δικαίωμα ψήφου, δεν μπορούμε να κάνουμε δημόσια γνωστές τις ανάγκες μας ή να ασκήσουμε πίεση εκεί που πρέπει. Πάντοτε λέω στις αθλήτριές μου ότι η ψήφος είναι ένα από τα πράγματα για τα οποία πρέπει να μοχθήσουν για να διατηρήσει η Γαλλία τη θέση της στη σφαίρα του γυναικείου αθλητισμού», είχε πει.
Το πρώτο βήμα έγινε το 1921
Η Μιλιά πέτυχε τις επιδιώξεις της αρκετά νωρίτερα από τις Σουφραζέτες (οι Γαλλίδες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1944), χρειάστηκε όμως να δώσει επίπονο αγώνα. Το 1919, όταν ανέλαβε πρόεδρος της FFSF, ζήτησε την ένταξη των αγωνισμάτων στίβου γυναικών στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων που θα διεξάγονταν το 1924 στο Παρίσι. Κι όταν εισέπραξε αρνητική απάντηση, προχώρησε στην οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων Γυναικών στο Μόντε Κάρλο.
Από τις 24 έως και τις 31 Μαρτίου 1921, περισσότερες από 100 γυναίκες από πέντε χώρες (Γαλλία, Βρετανία, Νορβηγία, Ιταλία, Ελβετία) συμμετείχαν σε αγώνες στίβου, μπάσκετ, ενόργανης και ρυθμικής γυμναστικής. Η διοργάνωση επαναλήφθηκε τον Απρίλιο του 1922 με τη συμμετοχή αθλητριών από δύο επιπλέον χώρες (Βέλγιο, Τσεχοσλοβακία) και την προσθήκη της κολύμβησης και των καταδύσεων, παρότι είχαν συμπεριληφθεί ήδη στο ολυμπιακό πρόγραμμα.
Έτσι φτάσαμε στις 20 Αυγούστου 1922 και τους Διεθνείς Αγώνες Γυναικών στο Stade Pershing του Παρισιού, τους οποίους η Μιλιά οργάνωσε ως πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Γυναικείου Αθλητισμού (FSFI). Ήταν μια κίνηση αντιπερισπασμού εκ μέρους της ώστε οι γυναίκες να έχουν τον πλήρη έλεγχο των αγώνων. Είχε σοβαρές υποψίες ότι ο Μαρσέλ Ντελάμπρ, πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής των αγώνων του 1921 και αντιπρόεδρος της γαλλικής ομοσπονδίας στίβου, προσπαθούσε να υποβαθμίσει τον δικό της ρόλο.
Οι Διεθνείς Αγώνες Γυναικών που έλαβαν χώρα πριν από ακριβώς 102 χρόνια ήταν ουσιαστικά μια ημερίδα στίβου που περιλάμβανε έντεκα αγωνίσματα, στα οποία διαγωνίστηκαν οι κορυφαίες αθλήτριες της εποχής. Η διαφορά ήταν ότι για πρώτη φορά εκπροσωπήθηκαν οι ΗΠΑ με 31 συμμετέχουσες, δίνοντας παγκόσμιο χαρακτήρα στη γιορτή του γυναικείου αθλητισμού.
Οι Βρετανίδες Μέρι Λάινς και Χίλντα Χατ, η Τσεχοσλοβάκα Μαρί Μεϊζλίκοβα, οι Αμερικανίδες Καμίλ Σάμπι και Λουσίλ Γκόντμπολντ και η Γαλλίδα Λουσί Μπεάρ, ήταν μερικές από τις πρωτοπόρες αθλήτριες που κέρδισαν χρυσά μετάλλια στην ιστορική διοργάνωση, η οποία για πρώτη φορά περιλάμβανε κι ένα σύντομο τελετουργικό πριν την έναρξη.
Η οριστική δικαίωση
Οι Διεθνείς Αγώνες Γυναικών αντικατέστησαν μετά το 1923 τους Ολυμπιακούς Αγώνες Γυναικών και συνέχισαν να διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια, μέχρι και το 1934, σε διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης. Μάλιστα, το 1926 στο Γκέτεμποργκ έστειλε για πρώτη φορά αθλήτριες και η Ιαπωνία, ενώ το 1930 στην Πράγα προστέθηκαν στο πρόγραμμα κι άλλα αθλήματα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, χάντμπολ, ξιφασκία, σκοποβολή και κανόε).
Η Μιλιά είχε καταφέρει να κάμψει τις αντιστάσεις της ΔΟΕ, πετυχαίνοντας τη συμμετοχή γυναικών στον στίβο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ, το 1928. Ωστόσο, δεν ήταν ικανοποιημένη επειδή είχε επιτραπεί η διεξαγωγή μόνο πέντε αγωνισμάτων (100 μ., 800 μ., 4×100 μ., ύψος και δισκοβολία), αντί για τα δέκα που προέβλεπε η αρχική συμφωνία. Έτσι, συνέχισε τους Διεθνείς Αγώνες Γυναικών με την ίδια μορφή έως και το 1934 στο Λονδίνο, ενώ είχε προγραμματίσει τη διεξαγωγή τους και το 1938 στη Βιέννη.
Ωστόσο, η απόφαση της ΔΟΕ να επιτρέψει τη συμμετοχή γυναικών σε περισσότερα αγωνίσματα μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, έφερε το τέλος του επαναστατικού θεσμού. Ουσιαστικά οι Διεθνείς Αγώνες του 1938 αντικαταστάθηκαν από το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο εκείνου του έτους στη Βιέννη, χωριστά απ’ το αντίστοιχο των ανδρών (το 2ο, μετά από το παρθενικό του 1934 στο Τορίνο), και περιλάμβανε εννέα αγωνίσματα.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ματαίωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1940 και του 1944 και δεν επέτρεψε σε μια γενιά αθλητριών απ’ όλον τον κόσμο να λάβει ισότιμα μέρος στον στίβο. Αυτό θα συνέβαινε το 1948 στο Λονδίνο, όπου μάλιστα τα κατορθώματα της Φάνι Μπλάνκερς-Κουν επισκίασαν τις επιτυχίες των ανδρών.
Ύστερα από αγώνες τριών δεκαετιών, η Μιλιά αισθανόταν πια δικαιωμένη. Πέθανε στις 19 Μαΐου 1957, πολύ πριν δει τις γυναίκες να μετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες ακόμα και σε αθλήματα που ή ίδια δεν μπορούσε να φανταστεί – όπως η πάλη και η πυγμαχία. Εκείνη, όμως, είχε ρίξει τον σπόρο ώστε οι γυναίκες του 21ου αιώνα να έχουν αυτό το δικαίωμα.
Πέρα απ’ την τιμή που επιφύλαξε στη Μιλιά η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 στην Τελετή Έναρξης, από το 2021 κοσμεί τα γραφεία της Γαλλικής Ολυμπιακής Επιτροπής ένα γλυπτό με τη μορφή της. Το 2016, τέλος, ιδρύθηκε ένας οργανισμός που φέρει το όνομά της και εργάζεται για την προώθηση του αθλητισμού γυναικών σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η συμβολή της Αλίς Μιλιά στην ανάπτυξη του γυναικείου αθλητισμού άργησε πολύ να αναγνωριστεί, σιγά-σιγά όμως γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή.
Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 20 Αυγούστου
2022: Δύο πρωτιές πανηγυρίζει ο ελληνικός στίβος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Μονάχου. Η Αντιγόνη Ντρισμπιώτη τερματίζει πρώτη στα 20 χλμ. βάδην με νέο ατομικό ρεκόρ (1 ώρα 29:03) και κάνει νταμπλ στα χρυσά μετάλλια, τέσσερις μέρες μετά τη νίκη της στα 35 χλμ. Λίγες ώρες αργότερα, η Ελίνα Τζένγκο κατακτά το χρυσό μετάλλιο στον ακοντισμό βελτιώνοντας κι αυτή το ατομικό της ρεκόρ (65.82 μ.).
2016: Η Νοτιοαφρικανή, Κάστερ Σεμένια, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στα 800 μ. των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο, διατηρώντας τον τίτλο που είχε κερδίσει το 2012 στο Λονδίνο.
2009: Ο Γιουσέιν Μπολτ συντρίβει με 19.19 το παγκόσμιο ρεκόρ των 200 μ. που είχε καταρρίψει ακριβώς ένα χρόνο νωρίτερα με 19.30, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου.
2005: Πεθαίνει από ισχαιμικό επεισόδιο σε ηλικία 24 ετών ο Αμερικάνος άσος των Σαν Φρανσίσκο 49ers, Τόμας Χέριον, αμέσως μετά τον φιλικό αγώνα με τους Ντένβερ Μπρόνκος.
2003: Ο πρόεδρος του Πανελληνίου, Μίνως Κυριακού, γίνεται ο πρώτος Έλληνας που εκλέγεται μέλος του διοικητικού συμβουλίου της IAAF.
1993: Ο Βρετανός Κόλιν Τζάκσον κατακτά το χρυσό μετάλλιο στα 110 μέτρα με εμπόδια στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Στουτγάρδης, με νέο παγκόσμιο ρεκόρ 12.91 (12.92 το παλιό του Αμερικανού, Ρότζερ Κίνγκντομ).
1977: Η Τσεχοσλοβάκα Έλενα Φιμπινγκέροβα το φράγμα των 22 μέτρων στη σφαριοβολία, με βολή στα 22.32.
1968: Ο τραγουδιστής Σταμάτης Κόκοτας αναδεικνύεται καλύτερος νέος οδηγός ράλι στην Ελλάδα, όταν τερματίζει στην έκτη θέση της γενικής κατάταξης στο σιρκουί της Ρόδου οδηγώντας μία Jaguar ΕΤ.
1940: Χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο όρος «Grand Slam» από εφημερίδα του Σαν Φρανσίσκο. Ο όρος που προέρχεται από το μπριτζ, επιστρατεύεται για να περιγράψει την κατάκτηση και των τεσσάρων πρωταθλημάτων του γκολφ από τον Μπόμπι Τζόουνς και αργότερα υιοθετείται από το τένις και το μπέιζμπολ.
1921: Διεξάγεται πρωτόλειος αγώνας μπάσκετ στο Παναθηναϊκό Στάδιο, μεταξύ των ομάδων του Παναθηναϊκού και του Εθνικού ΓΣ. Ο αγώνας δεν θα τελειώσει αφού η μπάλα σκάει και δεν υπάρχει άλλη. Η πεντάδα του Παναθηναϊκού απαρτίζεται από τους Λουκά Πανουργιά, Απόστολο Νικολαΐδη, Γιώργο Καλαφάτη, Ιωάννη Σταυρόπουλο και Λεωνίδα Καλογερόπουλο.
1920: Ο Πάαβο Νούρμι κερδίζει τον τελικό των 10.000 μέτρων στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας. Είναι το πρώτο από τα εννέα χρυσά που θα φορέσει στο στήθος του ο Φινλανδός δρομέας σε εκείνη τη διοργάνωση.