ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ: Χριστούγεννα στη Μελβούρνη

Τα καθέκαστα, ο Φέρεντς Πούσκας πληροφορήθηκε στην Ισπανία. Ο Μάρτον Μπούκοβι, που μετά τον τελικό του Παγκόσμιου Κυπέλλου του 1954 με τη Δυτική Γερμανία, την ήττα-σοκ 3-2 στη Βέρνη, είχε αντικαταστήσει τον Γκούσταβ Σέμπες -άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς, δηλαδή, αφού οι δυο τους και ο σπουδαίος Εβραίος Μπέλα Γκούτμαν ήταν οι πιονέροι του 4-2-4- στο τιμόνι της εθνικής ομάδας, την είχε πάει στην Ισπανία για προετοιμασία. Ουσιαστικά, οι παίκτες της Ούιπεστ θα πήγαιναν στο Μπιλμπάο, όπου θα έπαιζαν με την Αθλέτικ για το δεύτερο γύρο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών ομάδων Ευρώπης.

Ένα μήνα πριν, στις 23 Σεπτεμβρίου 1956, ένα γκολ του Ζόλταν Τσίμπορ είχε χαρίσει στην Ουγγαρία τη νίκη, 1-0, επί της Σοβιετικής Ένωσης στο στάδιο «Λένιν». Ήταν η πρώτη ήττα της «ρωσικής αρκούδας» -(όχι τόσο) άχρηστη πληροφορία: η «αρκούδα» ήταν, στην πραγματικότητα, ένας πελώριος ποιμενικός- στο συγκεκριμένο γήπεδο. Η εθνική Ουγγαρίας κρατά -και σε αυτή το φιλικό, που για την «αρανιτσαπάτ» ήταν εξαιρετικά σοβαρό- το σερί των έξι χρόνων με μόνο μία ήττα. Μετά το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο του Ελσίνκι το 1952, οδεύει για το νταμπλ στη Μελβούρνη, στη διοργάνωση που πρόκειται να αρχίσει τον Νοέμβριο, αφού στο νότιο ημισφαίριο αυτός ο μήνας δηλοί την έναρξη του καλοκαιριού.

Μόνο που αυτή η ομάδα δεν θα κάνει αυτό το ταξίδι. Όπως και οποιοδήποτε άλλο.

Η επανάσταση και τα τανκς

Η προετοιμασία πίσω από τα βουνά

Ο Πούσκας θα κάνει χρόνια να δει ξανά την πατρίδα του. Από τις 23 Οκτωβρίου έως τις 4 Νοεμβρίου 1956 θα σκιαγραφηθεί με ακρίβεια η Ουγγαρία των σύγχρονων καιρών. Το μέλλον της είχε διαφανεί από την Τεχεράνη, το χειμώνα του 1943, όταν ο Ιωσήφ Στάλιν συμφώνησε με τους υπόλοιπους ηγέτες να απλώσει τα παχιά δάχτυλά του πάνω της. Η θρυλούμενη επανάσταση των φοιτητών στη Βουδαπέστη, κατά του κομουνισμού, καταπνίγηκε από τα τανκς των Σοβιετικών αρχικά, για να ακολουθήσει εναέρια επίθεση. Για περίπου μία εβδομάδα, η όμορφη πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, το νησί της Μαργαρίτας, που πρωτύτερα και έως τις μέρες μας κάνει ρομαντικούς τους ταξιδιώτες, βομβαρδίζεται ανηλεώς. Είναι, ύστερα από 11 χρόνια που η νέα Ευρώπη έχει σχηματιστεί, η πρώτη σοβιετική επίθεση σε ανυπάκοους.

Η «Αρανιτσαπάτ» βρίσκεται στο Μπιλμπάο. Οι παίκτες, δίχως να το πολυσκεφτούν, ζητούν άσυλο στην Ισπανία. Το παίρνουν. Για τον «Πάντσο», τον Σάντορ Κότσιτς, τον Τσίμπορ, αυτή η κίνηση θα σημαδέψει τις καριέρες τους. Ένα χρόνο μετά, και οι τρεις θα βρεθούν πολύ κοντά στον Εθνικό. Είναι η μία και μόνη καταγεγραμμένη φορά στην Ιστορία που το ΠΟΚ, ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ, θα ενωθούν ώστε να εναντιωθούν των Πειραιωτών, οι οποίοι, ειρήσθω εν παρόδω, είναι πρώτοι στη βαθμολογία του πανελλήνιου πρωταθλήματος. Η τιμωρία της ΕΠΟ είναι μηδενισμός. Από την ποινή ο Εθνικός δεν θα αναρρώσει ουσιαστικά ποτέ. Ο «καλπάζων ταγματάρχης», που στα 30 του θεωρείται σχεδόν παλαίμαχος, θα βρει το… μεροκάματό του στη Ρεάλ Μαδρίτης. Οι άλλοι δύο θα παίξουν στην Μπαρτσελόνα. Ο ομφάλιος λώρος με την εθνική ομάδα θα κοπεί άδοξα.

Ένα άλλο πανίσχυρο αντιπροσωπευτικό συγκρότημα, η εθνική ομάδα πόλο Ανδρών της Ουγγαρίας, προετοιμάζεται για τους Ολυμπιακούς της Μελβούρνης δίπλα στη Βουδαπέστη. Βουνά τούς χωρίζουν από το να έχουν πρόσβαση στην εικόνα μίας αενάως, θαρρείς, βομβαρδισμένης πόλης, αλλά ο ήχος περνάει. Ο θρυλικός αρχηγός Ντέζο Γκιαρμάτι και οι συμπαίκτες του ανησυχούν. Διάολε, έχουν ανθρώπους στην πρωτεύουσα και δεν μπορούν να μάθουν αν ζουν ή αν πέθαναν. Δεν έχουν, επίσης, γνώση για το τι έχουν απογίνει τα σπίτια τους. Στέκουν, άραγε, χτισμένα πάνω στα θεμέλιά τους ή έχουν διαλυθεί; Όπως η ποδοσφαιρική ομάδα, είναι οι «χρυσοί» ολυμπιονίκες του Ελσίνκι, το 1952. Η συμμετοχή τους στη διοργάνωση της Μελβούρνης τίθεται εν αμφιβόλω.

Ιερή αποστολή

Ο μύθος του Λάζλο και η μάχη του Αγίου Νικολάου

Πριν η Coca Cola αποφασίσει να αγκαλιάσει με χυδαιότητα τον κόσμο, κοκκινίζοντας και παχαίνοντας τον Άγιο των Γιορτών, ο Μικούλας ή Σεντ Μίκλος ήταν ο εθνικός άγιος των Ούγγρων. Η 6η Δεκεμβρίου λογίζεται ως η ημερομηνία που αρχίζει η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων. Η ημερομηνία είναι και η κορυφαία στην αθλητική Ιστορία του έθνους. Ο Άγιος των ναυτικών χρειαζόταν για να προστατέψει την ομάδα του Μπέλα Ράικι από τα σοβιετικά δαιμόνια. Ουδεμία άλλη δημιούργησε τέτοια έκσταση, κυρίως στους Μαγυάρους που βρίσκονταν στην Αυστραλία, απολαμβάνοντας το καλοκαίρι και τους συμπατριώτες τους αθλητές. Νωρίς το μεσημέρι, ο πυγμάχος Λάζλο Παπ, που έχει κυριαρχήσει στα μεσαία βάρη από το 1948, αγωνίζεται στον τελικό με τον Αμερικανό Χοσέ Τόρες. Το τρίτο μετάλλιο στο Στάδιο της Δυτικής Μελβούρνης είναι επίσης φτιαγμένο από χρυσάφι και γεμίζει με χαρά τους Ούγγρους στις κερκίδες, ενώ πολλαπλασιάζει την αδημονία τους για το παιχνίδι με τους Σοβιετικούς.

Το ματς δεν είναι νοκ άουτ, αφού γίνεται τελικός γύρος, πάντως όποια από τις δύο ομάδες νικήσει πρόκειται να πάρει το προβάδισμα για το χρυσό μετάλλιο. Η Σοβιετική Ένωση δεν έχει ανέβει ποτέ στο βάθρο, η μεταπολεμική Ουγγαρία το έκανε δις, στο δεύτερο σκαλί του το 1948 στο Λονδίνο, στο πρώτο τέσσερα χρόνια αργότερα στη Φινλανδία. Ο αρχηγός Ντέζο Γκιαρμάτι ήταν και στις δύο αποστολές, θα γίνοταν (και παραμένει μέχρι σήμερα) ο πολίστας που θα κατακτούσε πέντε μετάλλια σε ισάριθμους Ολυμπιακούς, τρία χρυσά ένα ασημένιο και ένα χάλκινο, τελειώνοντας την καριέρα του μετά βαΐων και κλάδων στο Τόκιο, το 1964. Προς το παρόν, όμως, στο παιχνίδι που έχει ώρα έναρξης τις 15:25, είναι ο πρώτος προβοκάτορας. Ο Ράικι βρίσκει συναρπαστική την ιδέα των παικτών να εκνευρίσουν τους Σοβιετικούς και ο Γκιαρμάτι δίνει το σύνθημα. Είναι ο πρώτος που χτυπάει αντίπαλό του. Στο αφιερωμένο σε εκείνο το παιχνίδι «Freedom’s Fury», παραγωγής του Κουέντιν Ταραντίνο, που προβλήθηκε το 2006, μισό αιώνα ύστερα από εκείνο το ματς στη Μελβούρνη, το χτύπημα φαίνεται. Ο τύποις ημιτελικός μετατρέπεται σε κατάσταση πυξ λαξ, ένα… κανονικό παιχνίδι πόλο, δηλαδή, αλλά με ιδιοτέλεια.

Οι Ούγγροι δεν είναι αθώοι του αίματος, αλλά είναι δικαιολογημένοι από Θεό και ανθρώπους. Στις κερκίδες οι φίλαθλοι τίθενται αναφανδόν στο πλευρό τους. Βγάζουν τα καπέλα τους για να πανηγυρίσουν κάθε ένα από τα τέσσερα γκολ που σημείωσαν. Η επιτηδευμένη ένταση τους πάει γάντι, οι τσιγγάνικες ρίζες βοηθούν εξαιρετικά σε αυτό. Ο Βαλεντίν Προκόποφ, ένα από τα αστέρια της Σοβιετικής Ένωσης, βιώνει ένα ισχυρό σοκ. Δεν είναι απλώς ο μοιραίος της ομάδας του στην επίθεση, άλλωστε το μηδενικό ενεργητικό το αναδεικνύει, αλλά και εκείνος που χάνει τον παίκτη του, Έρβιν Ζάντορ, ο οποίος σκοράρει τα δύο από τα τέσσερα γκολ της Ουγγαρίας.

Κι ο Ζάντορ πρέπει να την πληρώσει.

Η πισίνα (δεν) κοκκίνισε

Η φήμη που προηγείται της πραγματικότητας

«Το λίγο αίμα γίνεται, με τον καιρό, πολύ». Τάδε έφη Λάζλο Ουιβάρι. Ο Ούγγρος καταδύτης ήταν στην πισίνα κατά τη διάρκεια του ματς και ήξερε δύο πράγματα. Πρώτον, ότι ο επόμενος προορισμός του δεν θα ήταν η πατρίδα του, αλλά οι ΗΠΑ. Δεύτερον, ότι η μπουνιά του Προκόποφ στον Ζάντορ δεν κοκκίνισε την πισίνα.

Αλλά, κατά το αμερικανικό «μην αφήνεις μια λεπτομέρεια να σου χαλάει μια ωραία ιστορία», ο τίτλος έχει ήδη δοθεί: «Αίμα στο νερό». Τα ρεπορτάζ για το τι πραγματικά συνέβη όταν ο Σοβιετικός σήκωσε το χέρι του, σημαδεύοντας το δεξιό μάτι του εκνευριστικού αντιπάλου του, είναι για τον κάλαθο των αχρήστων: Καμία ποιητικότητα. Πράγματι, λίγο αίμα ξεπήδηξε από τον παίκτη που το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε ήταν «Θεέ μου, δεν θα μπορώ να παίξω στο επόμενο παιχνίδι». Αλήθεια είναι, επίσης, οι εξοργισμένοι θεατές, που κινήθηκαν απειλητικά προς τους Σοβιετικούς και τους προπηλάκισαν, διώχνοντάς τους από την πισίνα. Το 4-0 ήταν το τελικό σκορ ενός παιχνιδιού που δεν τελείωσε.

Μία μέρα μετά, στις 7 Δεκεμβρίου, η Ουγγαρία νίκησε 2-1 τη Γιουγκοσλαβία και πανηγύρισε την κατάκτηση ενός χρυσού μεταλλίου. Για την εθνική ομάδα πόλο, η παρτίδα σώθηκε. Το μεσημέρι του Αγίου Νικολάου του 1956 μπήκε η σφραγίδα σε ό,τι ακόμα και τις μέρες μας είναι η υπερδύναμη του παγκόσμιου πόλο. Για το ποδόσφαιρο της χώρας, η τύχη δεν ήταν ίδια. Η «χρυσή ομάδα» εξαφανίστηκε και αντικατάσταση δεν έγινε καμία, αν και κατά καιρούς, ειδικά τη δεκαετία του ’60 με σταρ τον Φλόριαν Άλμπερτ της Φερεντσβάρος, εμφανίστηκαν αξιοπρεπή συγκροτήματα.

Τα παιδιά συνέχιζαν να μαθαίνουν ρωσικά στα σχολεία, οι 200.000 στρατιώτες που μπήκαν στη Βουδαπέστη εκείνο το φθινόπωρο καρφώθηκαν στη μνήμη τους και στοίχειωσαν τα όνειρά τους και ο Ζάντορ δεν έπαιξε σε άλλους Ολυμπιακούς. Αλλά η συμμετοχή του στις ιστορικές στιγμές δεν αρκούνταν στο «μπουκέτο» του Προκόποφ. Θα περνούσαν 16 χρόνια και στο Μόναχο θα παρακολουθούσε έναν κολυμβητή που ήταν ο προπονητής του στην παιδική ηλικία του να κατακτά εφτά χρυσά μετάλλια. Ο Μαρκ Σπιτς ξέρει εκ των έσω όλη την ιστορία εκείνου του παιχνιδιού της Μελβούρνης. Στο Μόναχο, το 1972, την θυμήθηκε, ειδικά όταν παρακολούθησε τη Σοβιετική Ένωση να κατακτά το πρώτο της χρυσό μετάλλιο στο ολυμπιακό τουρνουά πόλο.