ΚΥΠΕΛΛΟ ΕΘΝΩΝ ΑΦΡΙΚΗΣ: Η γαργαντουική υποκρισία του δυτικού πολιτισμού

«Όταν ήρθαν οι άποικοι», περιέγραψε ο Γιόμο Κενυάτα, πρώτος Πρόεδρος της ανεξάρτητης Κένυας, «κρατούσαν τη Βίβλο και εμείς είχαμε τη γη. Μας έδωσαν να διαβάσουμε. Όταν σηκώσαμε τα μάτια μας, αυτοί είχαν τη γη και εμείς κρατούσαμε τη Βίβλο».

Οι καταγγελίες του Βαχίντ Χαλίλχοτζιτς, προπονητή της εθνικής Μαρόκου, που προετοιμάζεται για το Κύπελλο Εθνών Αφρικής, με ημερομηνία έναρξης τις 9 Ιανουαρίου 2022, είναι αναπόφευκτο να μείνουν στα ρηχά. Ο 69χρονος τεχνικός έχει μια ζηλευτή καριέρα. Μπορεί να μην έχει πολλούς τίτλους στο ενεργητικό του, αλλά είναι ένας πραγματικός πολίτης του κόσμου. Ο ομοσπονδιακός προπονητής της Ακτής Ελεφαντοστού που πήγε στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2010 (και έγινε το θύμα της πρώτης νίκης της εθνικής Ελλάδας στη διοργάνωση) και της Ιαπωνίας, που εξέπεμψε το σπαραγμό της απώλειας μετά την παραδειγματική απόδραση του Βελγίου, 3-2, στο παιχνίδι για τη φάση των «16» του Παγκόσμιου Κυπέλλου του 2018, έχει κοουτσάρει και την Αλγερία. Ο Βόσνιος έχει ζήσει τον εμφύλιο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας και από το 1993, που μετανάστευσε στη Γαλλία, δεν έχει γυρίσει πίσω. Το πλησιέστερο ήταν η Τουρκία, όταν έγινε ο προπονητής της Τραμπζονσπόρ.

Ο Χαλίλχοτζιτς είπε απερίφραστα ότι υπάρχουν ποδοσφαιριστές που οι σύλλογοί τους τους εκβιάζουν, προκειμένου να μην ταξιδέψουν στην Αφρική για το Κύπελλο Εθνών. Ο ίδιος τόνισε ότι δεν τον νοιάζει για ποιο λόγο, ο απών δεν θα φορέσει ξανά τη φανέλα του Μαρόκου όσο είναι εκείνος προπονητής.

Θα ήταν επιπόλαιο και ενδεχομένως αντιδεοντολογικό να θεωρηθούν τα λεγόμενα του Βόσνιου μια πραγματικότητα, αλλά ας επιχειρηθεί το εξής οξύμωρο: ας προκύπτει ως βεβαιότητα προς χάρη της υπόθεσης εργασίας. Ιστορικά, άλλωστε, πλειστάκις έχει ταυτιστεί με την πραγματικότητα.

Τα ρέστα

Τους παίρνουν την ψυχή

Λίγοι είναι πιο ειλικρινείς τρόποι για να εξηγηθεί, ιστορικά, κοινωνικά και αθλητικά, η κατάσταση από αυτόν: τους απομυζούν ό,τι πιο πρόσφορο έχουν, όλα τα υλικά με τα οποία θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν τουλάχιστον την τροφή τους, τους εκμεταλλεύονται, τους παίρνουν την ψυχή, τους αφήνουν σε μαύρο χάλι και τους ζητούν τα ρέστα. Χολέρα, εμφύλιος, κορονοϊός. Η Covid-19 σαφώς και σχετιζόταν με την πιθανή αναβολή της διοργάνωσης, όσο κι αν η ποδοσφαιρική ομοσπονδία του Καμερούν έκανε λόγο για ψεύδη. Πράγματι, η προ μηνός μετάλλαξη, που προήλθε από την Μποτσουάνα και αποκλήθηκε Όμικρον, είναι σοβαρός λόγος για να υπάρχει η σκέψη να αναβληθεί ένα τουρνουά. Αλλά, ούτως ή άλλως, ο δάκτυλος του δυτικού πολιτισμού για τη χθαμαλή ζωή στις αφρικανικές χώρες είναι αναμφίβολος και η έλλειψη ενσυναίσθησης παροιμιώδης.

Εξαρχής, ακόμα και όταν ξεμύτισε από τις αγορές της Γουχάν, η αφρικανική ήπειρος υπήρξε μείζων φόβος για τη διασπορά του κορονοϊού. Δεν δημιουργήθηκε εκεί, παρ’ όλα αυτά δεν έχει γίνει κάτι πλην του συνήθους (ιατρικές οργανώσεις, εθελοντικές και μη, ιδιωτική προσφορά) για να αναχαιτιστεί. Αν υπάρχει κάτι παράλογο σε αυτό, είναι ότι τα εμβόλια δημιουργήθηκαν για τις χώρες οι οποίες όντως ανήκουν κάπου και η Αφρική έμεινε στο έλεος του Θεού. Θυμίζει εκείνες τις συναυλίες με τον Μπόνο και τους άλλους καλλιτέχνες, που τραγουδούσαν «We are the world» για τα παιδιά του τρίτου κόσμου στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και ουδείς Αφρικανός είδε φράγκο. Ακόμα και παρά το γεγονός ότι ρεπορτάζ φέρουν Κινέζο που ήταν στην Μποτσουάνα να αφήνει κάβα τη νέα παραλλαγή, η οποία, με βάση τις γνώμες, ακόμη δεν έχει αποσαφηνιστεί αν είναι η πιο θανατηφόρα από όλες ή αν πρόκειται για έναν αυθύπαρκτα αδύναμο ιό, που αρκείται στα συμπτώματα, η αφρικανική χώρα στιγματίστηκε, αν και η εξαθλίωση στις ζωές των ανθρώπων αποτελούν καθεστηκυία τάξη, πιο ισχυρή ακόμα και από τα βασανιστήρια στα οποία επέβαλλαν τους υπηκόους τους οι πιο αιμοσταγείς δικτάτορες στην Ιστορία.

Ούτως ειπείν, όταν ο λόγος γίνεται για πανδημία, δηλαδή τα εν οίκω που είναι και εν δήμω, απλώς δεν γίνεται να μην προστατεύεται ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη για το οποίο η λογική ήταν απολύτως κατακτητική πριν από αιώνες -και αυτός είναι ο απόλυτος λόγος που ήταν, είναι και θα παραμείνει εξαθλιωμένο.

Η επίθεση του Σισέ στον Κλοπ

Τα «fake news» και η αλήθεια

Είναι, άλλωστε, ακόμη νωπές οι μνήμες από την επίθεση που έκανε ο προπονητής της Σενεγάλης, Αλιού Σισέ, στον Γιούργκεν Κλοπ, τον προπονητή της Λίβερπουλ που φέρεται να χαρακτήρισε «μικρό τουρνουά» το Κύπελλο Εθνών Αφρικής. Αυτή η «αποκάλυψη» ξένισε, ειδικά από τη στιγμή που ο Κλοπ έχει τρεις Αφρικανούς στους οποίους βασίζεται, τον Αιγύπτιο Μοχάμεντ Σαλάχ, τον Σενεγαλέζο Σαντιό Μανέ και τον Ναμπί Κεϊτά από τη Γουινέα, αλλά κυρίως διότι δεν θα περίμενε κάποιος, με κανέναν τρόπο, από τον Γερμανό να απαξιώσει έτσι οποιονδήποτε θεσμό, πολλώ δε μάλλον εκείνον της ηπείρου που του «έδωσε» τους παίκτες οι οποίοι έχουν ήδη καταστήσει αυτήν την τελευταία πενταετία της Λίβερπουλ μέρος της Ιστορίας.

Σύμφωνα με τη διάψευση, ο Κλοπ τόνισε ότι αυτή η φράση ειπώθηκε σκωπτικά, δηλαδή στο πλαίσιο συζήτησης με τον Μανέ, στο οποίο κατέληξε με κάτι σαν «ναι, λες και το τουρνουά αυτό είναι μικρό». Αυτό απορρέει του Λίβερπουλ και με αυτήν τη διάσταση στο νου ο Σισέ, που βιάστηκε να εκραγεί, απάντησε ότι «δεν ξέρω ακριβώς τι είπε».

Παρ’ όλα αυτά, η αντίδρασή του, «ποιος νομίζει ο Κλοπ ότι είναι;», έστω και σπασμωδική, είναι ενός ανθρώπου που περίμενε ότι κάποια στιγμή μέσα στη χρονιά θα χρειαζόταν να αντιμετωπίσει κάτι τέτοιο. Δηλαδή, ότι όλο και κάποιος προπονητής μεγάλου κλαμπ, που θα αισθανόταν ότι τον αφαιμάζουν παίρνοντας τους παίκτες για ένα μήνα, προκειμένου να μετάσχουν στο τουρνουά με όποιους κινδύνους μπορεί να επιφέρει αυτό, θα προέβαινε σε τέτοια τοποθέτηση, on και off the record. Πιθανότατα, οι προπονητές των συλλόγων δεν θέλουν να γίνεται το Παγκόσμιο Κύπελλο, το Euro και το Copa America, οπότε για το Κύπελλο Εθνών Αφρικής, το οποίο κόβει τη χρονιά στη μέση, ούτε λόγος. Οπότε κλήρωσε στον τεχνικό της Λίβερπουλ, ο οποίος προφανώς έχει άμεση ανάγκη τους δύο πυλώνες της επίθεσης της ομάδας του, να γίνει το θύμα του χαλασμένου τηλεφώνου και να δεχθεί τα «πυρά» του προπονητή της εθνικής Σενεγάλης.

Ανθρωπιστές μόνο στα λόγια

Ένα τουρνουά που πρέπει να γίνει

Στα σενάρια για αναβολή του Κυπέλλου Εθνών Αφρικής έγινε υποδοχή καλοβαλμένου μουσαφίρη. Η λέξη «χαμόγελα» υπήρξε κυρίαρχη στους τίτλους των ρεπορτάζ που μιλούσαν για έναν Ιανουάριο κατά τον οποίον οι παίκτες θα έμεναν στις ομάδες τους. Την Τετάρτη, 15 Δεκεμβρίου, η Αφρικανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου έκανε σύσκεψη, κατά την οποία απεκδύθηκε κάθε σενάριο αναβολής η ματαίωσης. Ούτε εβδομάδα πέρασε και μέλη της Επιτροπής δεν εξέφρασαν απλώς τις αντιδράσεις τους, αλλά και κατέστησαν σαφές ότι δεν θέλουν να γίνει. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας, Πατρίς Μοτσέπε, έφτασε τη Δευτέρα στη Γιαουντέ και, παρά τη διαβεβαίωση από το Καμερούν ότι μπορεί να φιλοξενήσει χωρίς προβλήματα τη διοργάνωση, δεν έπεισε κάποια από τα μέλη της Επιτροπής. Τελικώς, η διοργάνωση αποφασίστηκε να γίνει.

Μετά το 1982 και τις δύο πρώτες αφρικανικές Εθνικές σε Παγκόσμιο Κύπελλο, δηλαδή την Αλγερία (η οποία πλήρωσε τις συνέπειες του απαράδεκτου Δυτική Γερμανία-Αυστρία 1-0, ενός παιχνίδι που έδειξε ότι οι Αυστριακοί, παρ’ ότι καμώνονται τους πλέον καλλιτέχνες, παρέμεναν ψυχή τε και σώματι υπόδουλοι στις ορέξεις του αφεντικού) και το Καμερούν -και με το ποδόσφαιρο να οδεύει σε μια κατάσταση που η αντοχή θα ήταν κρίσιμη όσο οτιδήποτε άλλο, οι Αφρικανοί παίκτες ξεκίνησαν, σιγά σιγά, να κερδίζουν τη θέση τους στο παγκόσμιο ποδοσφαιρικό στερέωμα. Από τον Ραμπάχ Μαντζέρ, που το 1987 ισοφάρισε για λογαριασμό της Πόρτο την Μπάγερν, στον νικηφόρο για τους Πορτογάλους τελικό του «Πράτερ», 2-1, ως τον Αμπεντί Πελέ της Μαρσέιγ, τον υπέροχο Ζορζ Φίνιντι, τον Νουάνκο Κάνου, το μάγο Τζέι Τζέι Οκότσα, τους αμυντικούς χαφ του Μουρίνιο στην Τσέλσι και τον Ντιντιέ Ντρογκμπά, τον Σάμι Έτο και άλλους πολλούς προγενέστερους και μεταγενέστερους, από τον Τζον Όμπι Μίκελ στον Μοχάμεντ Σαλάχ και από τον Μικαέλ Εσιέν στον Σαντιό Μανέ, έδειξαν τι αξίζουν.

Αυτό, όμως, ουδόλως σημαίνει ότι οι ομάδες που τους έδωσαν την ευκαιρία να δοξαστούν έχουν επιπλέον λόγο και τους βάζουν διλήμματα τα οποία πειράζουν το θυμικό τους και απευθύνονται στη γονιδιακή μνήμη τους. Το Κύπελλο Εθνών Αφρικής ήταν απαραίτητο να γίνει κανονικά και να πάνε όλοι. Και δεν πειράζει για τις μεγάλες ομάδες: δεν θα χαλάσει ο κόσμος αν ένα μήνα δεν έχουν τους παίκτες τους. Ας κάνουν την καρδιά τους πέτρα και ας μη δείχνουν τόσο απροκάλυπτα πόσο αδιάφορη (ου μην και εχθρική) τους περνάει μία ήπειρος που από σφετεριστές με χαρακτήρες όπως των παραγόντων τους υπέφερε τα πάνδεινα.