ΜΑΓΙΑ ΑΓΓΕΛΟΥ: Το ποίημα για τον Τζο Λούις

Ο Τζο Λούις νίκησε, την τελευταία μέρα του Ιουνίου του 1935, τον αγαπημένο Ιταλό του Μπενίτο Μουσολίνι, Πρίμο Καρνέρα. Και η Μάγια Αγγέλου τού αφιέρωσε το ποίημα «Champion of the world».

Στο νόμισμα των 25 σεντς του δολαρίου, που θα παρουσιαστεί στην αγορά ως το 2025, θα απαθανατιστεί η Μάγια Αγγέλου. Όσο κι αν θα ήταν ιντριγκαδόρικο να παρουσιαστούν κάποιες ελληνικές ρίζες, που θα ανάγονταν στην εποχή του… Αχιλλέα,για την ποιήτρια που έπνευσε τα λοίσθια στις 28 Μαΐου του 2014 δεν χρειάζεται περισσότερη σος ώστε να διανθιστεί η ιστορία της. Θα γίνει -κι αυτό είναι εκπληκτικό όταν ο λόγος γίνεται για έναν άνθρωπο που δεν υπάρχει πια- η πρώτη Αφροαμερικανή που θα απαθανατιστεί σε νόμισμα.

Επιπλέον, όμως, η ιστορία που θα φούσκωνε τη σαμπρέλα του φρονήματος δεν εκλείπει. Γεννήθηκε ως Μάγια Τζόνσον και παντρεύτηκε τον Τος Αγγέλου, έναν άθεο ναυτικό και μουσικό, ο οποίος «δεν ήταν ένας λευκός άντρας, αλλά ένας Έλληνας μετανάστης». Ήταν ένας τελείως κινηματογραφικός γάμος, και μάλιστα κατευθείαν βγαλμένος από την «Καραγιάννης-Καρατζόπουλος», διότι κατόρθωσαν να τους επικρίνουν λευκοί και μαύροι… ισόποσα. Διατήρησε, σχεδόν πεισματικά, το επώνυμό του μέχρι το θάνατό της, αν και ο γάμος τους κράτησε μόλις τρία χρόνια, από το 1951 έως το 1954.

Μία από τις ηρωίδες της μαύρης φυλής σε έναν τόπο μίσους, φυλετικού διαχωρισμού και τοξικότητας, η Αγγέλου υπήρξε πολυγραφότατη σχεδόν καθ’ ολοκληρία στα 86 χρόνια της πορείας της. Ήταν, όντως, έτη φωτός. Και ενώ εν πρώτοις ιδιαίτερη σύνδεση με το αθλητικό πεδίο δεν διαφαίνεται, η Αγγέλου έδωσε την περιγραφή μίας από τις σπουδαιότερες στιγμές για τους μαύρους στις Ηνωμένες Πολιτείες, αποτυπώνοντας ανάγλυφα τη δική τους… Πρωτοχρονιά.

Η έκπληξη και τα συχαρίκια από τον Χίτλερ

Ο Μαξ Σμέλινγκ απέναντι στο νεαρό θηρίο

Ο Αδόλφος Χίτλερ, όλοι το ξέρουν, δεν είχε οποιαδήποτε σχέση με τον αθλητισμό, τον απεχθανόταν ως τα τρίσβαθα της ψυχής του (αν είχε τέτοια). Το πρώτο ποδοσφαιρικό παιχνίδι που είχε δει ήταν στα χαρακώματα, η περίφημη ιστορία του ποδοσφαίρου τα Χριστούγεννα του 1914, όταν οι στρατιώτες αποφάσισαν μια θαυμάσια εκεχειρία για να γιορτάσουν τη Γέννηση. Ήταν εκείνος ο Αυστριακός αξιωματικός που έγειρε αντιρρήσεις για αυτήν τη γιορτή.

Στις 19 Ιουνίου του 1936, όμως, έκανε μια λαμπρή εξαίρεση. Περίπου 40 μέρες πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Βερολίνο, ο Φύρερ έμαθε ότι ο Μαξ Σμέλινγκ νίκησε τον Τζο Λούις στον αγώνα πριν τη διεκδίκηση του τίτλου του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών μέσα στο Μπρονξ, στη Νέα Υόρκη. Ο νεαρός μαύρος την πάτησε άσχημα, πέφτοντας νοκ άουτ στο 12ο γύρο με ένα συνδυασμό δύο χτυπημάτων, στο σώμα και το σαγόνι. Λέγεται ότι εκείνο τον αγώνα άκουσαν 57 εκατομμύρια στο ραδιόφωνο. Ο Λούις είχε πέσει νοκ άουτ και μετά το θρήνο και τον οδυρμό η επίδραση στη μαύρη φυλή ήταν καταδικαστική. Η Ρόζα Παρκς δεν είχε αρνηθεί, ακόμη, να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο, έπρεπε να περάσουν 19 χρόνια για να γίνει αυτό και να σηματοδοτηθεί η αρχή του τέλους της παγκόσμιας dolce vita μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου. Η αφροαμερικανική φυλή ζούσε με δανεικό χρόνο και η Μάγια Αγγέλου, κορίτσι 12 Μαΐων, έβλεπε τη φλόγα της ελπίδας να αργοσβήνει.

Βεβαίως, σχεδόν 1,5 μήνα μετά, ο Τζέσε Όουενς κράτησε τη μαύρη περηφάνια ψηλά, με τα τέσσερα χρυσά μετάλλια στο Βερολίνο. Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό, όπως τίποτα έμοιαζε αρκετό εκείνους τους καιρούς. Πριν η κατάσταση στον κόσμο αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα και ο ομφάλιος λώρος της νέας εποχής γίνουν οι 52 εκατομμύρια νεκροί από το 1939 έως το 1945, ο Τζο Λούις εξέφρασε την ελπίδα. Το προσωνύμιό του, «Brown Bomber», ήταν από μόνο του η αφορμή του ακονίσματος της ρατσιστικής λεπίδας. Δεν το πήρε από μαύρους, αλλά από τον Τύπο, που η λέξη «black» απαγορευόταν. Ο τόπος γέννησής του, το Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν, δεν χρειαζόταν να συνοδεύται από περαιτέρω σχόλια.

Η ρεβάνς

Η συμφωνία με τους Ναζί

Μετά τη νίκη του επί του Τζο Λούις, ο Μαξ Σμέλινγκ, τον οποίο ο Χίτλερ καλοδέχθηκε, έπρεπε να αντιμετωπίσει τον Τζέιμς Μπράντοκ για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή στη βαρέων βαρών. Ο τελευταίος είχε τη ζώνη. Όμως οι μάνατζερ του Λούις, Μάικλ Γιάκομπς, και του Μπράντοκ, Τζο Γκουλντ, σχεδίαζαν για μήνες τη δική τους αναμέτρηση. Για να αφήσουν οι Ναζί να γίνει ο αγώνας, έπρεπε ο Γιάκομπς να δίνει το 10% των αμοιβών των αναμετρήσεων που κανόνιζε, μεταξύ αυτών και του Λούις

Ύστερα από την επικράτηση επί του αντιπάλου του με τεχνικό νοκ άουτ στον όγδοο γύρο και την κεκτημένη, πια, ζώνη για πρώτη φορά στην καριέρα του, ο Λούις δήλωσε πως «δεν θεωρώ τον εαυτό μου παγκόσμιο πρωταθλητή, αν δεν δείρω τον Μαξ Σμέλινγκ». Ο Γιάκομπς προσπάθησε να κανονίσει τη ρεβάνς το 1937, αλλά ο Σμέλινγκ ζήτησε το 30% των κερδών και αυτό κρίθηκε υπερβολικό. Αντιθέτως, προσφέρθηκαν 60.000 δολάρια στον Τόμι Φαρ, ώστε να γίνει ο διεκδικητής. Ο Λούις υπέφερε σε εκείνον τον αγώνα και ο κόσμος συγκλονίστηκε που ο αντίπαλός του, ο ζόρικος πρωταθλητής της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, δεν έπεσε κάτω. Ύστερα από 15 σκληρούς γύρους, στις 30 Αυγούστου του 1937, ο «Chocolate Chopper» στέφθηκε νικητής ύστερα από ομόφωνη απόφαση, η οποία αμφισβητήθηκε. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από τους κριτές έδωσαν δύο γύρους στον Μπράντοκ και έναν ισόπαλο.

Η ρεβάνς με τον Σμέλινγκ κανονίστηκε. Στις 22 Ιουνίου του 1938, στο «Madison Square Garden», η ραδιοφωνική περιγραφή θα ακουγόταν σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. O θυμωμένος Τζο έβγαλε τον Σμέλινγκ νοκ άουτ στον πρώτο γύρο. Αυτή ήταν η πιο σπουδαία νίκη του, αφού είχε και κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο. Όμως, είχαν περάσει τρία χρόνια παρά τρεις μέρες όταν ο Λούις έκανε όνομα για τον εαυτό του. Ο Ιταλός Πρίμο Καρνέρα λογιζόταν ως ο αγαπημένος του Μπενίτο Μουσολίνι, του Ιταλού δικτάτορα.

Ήταν ένας τεράστιος πυγμάχος, 1,98μ. και 120 κιλών, και στις 25 Ιουνίου του 1935 (μια χρονιά που έδωσε 12 αγώνες) είχε την αποστολή να κόψει για πάντα τις φιλοδοξίες του 21χρονου μποξέρ. Στο ραδιόφωνο, οι μαύροι σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες άκουγαν.

Το μπαρ του θείου Γουίλι

«Ο Λούις φαίνεται ότι θα πέσει»

Εν τω μεταξύ, η ζωή της Μάγια Τζόνσον κυλούσε με όλες τις δυσκολίες της στο Αρκάνσας. Κορίτσι γεννημένο στο Σεντ Λούις, η Μάγια και ο κατά ένα χρόνο μεγαλύτερος αδελφός της, Μπέιλι, στάλθηκαν στο Σταμπς του Αρκάνσας από τον πατέρα τους μετά το χωρισμό του από τη μάνα τους. Εκείνη ήταν 3 ετών και μεγάλωσε με τη γιαγιά της και το θείο Γουίλι, ο οποίος είχε ένα μπαρ στην περιοχή, που σύχναζαν οι μαύροι. Προσομοίαζε σε κλαμπ τζαζ της Νέας Ορλεάνης.

Το «I Know Why the Caged Bird Sings» είναι μια ποιητική συλλογή με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, που εκδόθηκε το 1969. Στο 19ο κεφάλαιο, η Αγγέλου, 8 χρόνων τότε, περιέγραψε την αναμέτρηση του Τζο Λούις με τον Καρνέρα, στο «Yankees Stadium». Ο τίτλος είναι «Champion of the World» («Πρωταθλητής του κόσμου»). Και ακολουθούν αποσπάσματα.

«Το τελευταίο εκατοστό του χώρου είχε γεμίσει, όμως συνέχιζαν άνθρωποι να στριμώχνονται στους τοίχους. O θείος Γουίλι είχε ανεβάσει την ένταση στην τελευταία εγκοπή, ώστε οι νέοι στην αυλή να μη χάνουν λέξη. Οι γυναίκες κάθονταν στις καρέκλες της κουζίνας, τις καρέκλες του δωματίου του δείπνου, σκαμπό, αναποδογυρισμένα ξύλινα κουτιά. Τα παιδιά και τα μωρά κάθονταν σε όποια γόνατα ήταν διαθέσιμα και οι άντρες έγερναν σε ράφια ή ο ένας πάνω στον άλλον.

(…) Επιτέλους οι κουβέντες τέλειωσαν και τα τραγούδια για τα ξυραφάκια τελείωσαν και ο αγώνας άρχισε. “Ένα γρήγορο τζαμπ στο κεφάλι”. Στο Μαγαζί, το πλήθος γρύλισε. “Ένα αριστερό στο κεφάλι και ένα δεξί και ακόμα ένα αριστερό. Ένας από τους ακροατές γέλασε σαν τη χήνα και τον ανάγκασαν να σωπάσει. “Είναι αγκαλιασμένοι, ο Λούις προσπαθεί να αποδράσει”. Ένας πικρός κωμικός στην αυλή είπε, “αυτόν το λευκό άντρα δεν τον νοιάζει να αγκαλιάσει το νέγ… τώρα, βάζω στοίχημα”.

(…) Καθώς έσπρωχνα για να μπω στο μαγαζί, αναρωτιόμουν αν ο εκφωνητής σκέφτηκε ότι το γεγονός ότι αποκαλούσε “Κυρίες και κυρίους” όλους τους Νέγρους του κόσμου που κάθονταν ιδρωμένοι και προσεύχονταν, κολλημένοι στη “Φωνή του Κυρίου” τους.

(…) “Έχει κολλήσει τον Λούις στα σκοινιά και τώρα είναι ένα αριστερό στο σώμα και ένα δεξί στα πλευρά, φάνηκε χαμηλό… Ναι, κυρίες και κύριοι, ο διαιτητής κάνει σήμα, αλλά ο διεκδικητής συνεχίζει να γρονθοκοπεί τον Λούις. Είναι ακόμα ένα στο σώμα και φαίνεται ότι ο Λούις θα πέσει”.

Η λύτρωση

«Champion of the world»

«Η φυλή μου βόγκηξε. Ήταν οι άνθρωποί μας που έπεφταν. Ήταν άλλο ένα λιντσάρισμα, άλλος ένας μαύρος άντρας κρεμασμένος σε δέντρο. Άλλη μία μαύρη γυναίκα κακοποιημένη και βιασμένη. Άλλο ένα αγόρι χτυπημένο και ακρωτηριασμένο. Ήταν κυνηγόσκυλα στο κατόπι ενός άντρα που έτρεχε ανάμεσα σε γλοιώδεις βάλτους. Ήταν μία άσπρη γυναίκα που χαστούκισε την υπηρέτριά της επειδή ήταν ξεχασιάρα.

(…) Αυτό ίσως ήταν το τέλος του κόσμου. Αν έχανε ο Τζο, ήμασταν πίσω στη δουλειά και ανώφελοι βοήθειας. Θα ήταν όλα αλήθεια: οι κατηγορίες ότι ήμαστε τα κατώτερα είδη των ανθρώπινων όντων. Μόνο λίγο ψηλότερα από τους πιθήκους. Αλήθεια, ότι ήμαστε ηλίθιοι και άσχημοι και βρόμικοι και άτυχοι και, το χειρότερο από όλα, ότι ο Θεός ο ίδιος μας μισούσε και μας επέταξε να είμαστε πελεκητές ξύλου και συρταριών νερού, για πάντα, ένας κόσμος δίχως τέλος.

Δεν ανασαίναμε. Δεν ελπίζαμε. Περιμέναμε.

“Ξέφυγε από τα σκοινιά, κυρίες και κύριοι. Κινείται προς τη γωνία του ρινγκ”. Δεν υπήρχε ώρα να ανακουφιστούμε. Το χειρότερο μπορεί ακόμη να συνέβαινε.

“Και τώρα φαίνεται ότι ο Τζο είναι θυμωμένος. Πέτυχε τον Καρνέρα με ένα αριστερό χουκ στο κεφάλι και ένα δεξιό στο κεφάλι. Είναι ένα αριστερό τζαμπ στο σώμα και ακόμα ένα αριστερό στο κεφάλι. Να και ένα διαγώνιο αριστερό και ένα δεξί στο κεφάλι. Το δεξί μάτι του διεκδικητή είναι ματωμένο και δεν φαίνεται να κρατάει το μπλοκ του ψηλά. Ο Λούις τρυπά κάθε μπλοκ. Ο διαιτητής μπαίνει, αλλά ο Λούις στέλνει ένα αριστερό στο σώμα και ένα άπερκατ στο σαγόνι και ο διεκδικητής πέφτει. Είναι στον καμβά, κυρίες και κύριοι”.

Μωρά σύρθηκαν στο πάτωμα ενώ οι γυναίκες σηκώθηκαν και οι άντρες έγειραν στο ραδιόφωνο. “Εδώ είναι ο διαιτητής. Μετράει. Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, εφτά… Ο διεκδικητής προσπαθεί να σηκωθεί;”

Όλοι οι άντρες στο μαγαζί φώναξαν, “ΟΧΙ”. “οκτώ, εννιά, δέκα”. Υπήρξαν μερικοί θόρυβοι από το κοινό, αλλά έμοιαζαν να συγκρατιούνται απέναντι σε τρομερή πίεση.

“Ο αγώνας τελείωσε, κυρίες και κύριοι. Ας πάμε το μικρόφωνο στο διαιτητή… Εδώ είναι. Έχει το χέρι του Brown Bomber, το κρατάει ψηλά…. Εδώ είναι…”

Και τότε η φωνή, στεντόρεια και οικεία, ήρθε να μας λούσει. “Ο νικητής και ακόμη παγκόσμιος πρωταθλητής βαρέων βαρών… Τζο Λούις”.

Πρωταθλητής του κόσμου. Ένα Μαύρο αγόρι. Κάποιας Μαύρης μητέρας ο γιος. Ήταν ο πιο δυνατός άντρας στον κόσμο. Οι άνθρωποι έπιναν Κόκα Κόλα σαν αμβροσία και έτρωγαν ζαχαρωτά όπως τα Χριστούγεννα. Κάποιοι από τους άντρες πήγαν πίσω από το Μαγαζί και έχυσαν white lightling (σ.σ. κοκτέιλ” στα μπουκάλια με τα μαλακά ποτά τους και μερικά από τα μεγαλύτερα αγόρια τούς ακολούθησαν. Εκείνοι που δεν κυνηγήθηκαν επέστρεψαν φυσώντας την ανάσα τους μπροστά τους σαν περήφανοι καπνιστές.

Θα έπαιρνε μια ώρα ή περισσότερο πριν οι άνθρωποι φύγουν από το Μαγαζί και κατευθυνθούν προς το σπίτι. Εκείνοι που ζούσαν πολύ μακριά, κανόνισαν να μείνουν στην πόλη. Δεν θα ήταν ταιριαστό για έναν Μαύρο άντρα και την οικογένειά του να τους πιάσουν σε ένα μοναχικό επαρχιακό δρόμο αυτήν τη νύχτα, που ο Τζο Λούις απέδειξε ότι ήμαστε οι πιο δυνατοί άνθρωποι στον κόσμο».