Rumble in the Jungle: το αληθινό αριστούργημα του Μοχάμεντ Αλί

Ό,τι ήταν αυτό που έγινε στην Κινσάσα του Ζαΐρ, στις 30 Οκτωβρίου του 1974, όση φαιά ουσία ξοδεύτηκε για να περιγραφούν το μεγαλείο και η οξύνοια του Μοχάμεντ Αλί, στον τελικό για τη ζώνη του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών απέναντι στον Τζορτζ Φόρμαν, άλλη αλήθεια από τη φωνή της Λόριν Χιλ στο «Rumble in the Jungle» των Fugees, πιο ισχυρή, δεν θα γινόταν να υφίσταται. Πλην εκείνης του ίδιου του ήρωα. Ο λυρισμός, το έπος, η σφραγίδα της εποχής, η δικαίωση του πιο ανεξάρτητου ήρωα της Αμερικής, του πιο ρωμαλέου Αφροαμερικανού, εκείνου με το «σύνδρομο του Θεού», όπως περιγράφει η τραγουδοποιός από το Νιου Τζέρσεϊ, μητέρα έξι παιδιών από τον ασύλληπτα καρποφόρο δεσμό της με το γιο του Μπομπ Μάρλεϊ, τραγουδιστή Ρόουαν.

Δεν έχει υπάρξει πιο σημαντικός αγώνας στην ιστορία της επαγγελματικής πυγμαχίας. Η μόνη σύγκριση που θα μπορούσε να γίνει είναι με την αντάμωση του Τζο Λούις με τον Μαξ Σμέλινγκ στο «Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν», το 1938. Δεν θα υπήρχε κάτι να εμποδίσει την πολεμική ιστορία, αλλά εκείνο το οργισμένο νοκ άουτ της 22ης Ιουνίου του 1938 ήταν κερδισμένος χρόνος για τη μαύρη φυλή. Περισσότερα από 36 χρόνια μετά, ο Μοχάμεντ Αλί, βαφτισμένος με το ονοματεπώνυμο Κάσιους Κλέι, ασπαζόμενος το Ισλάμ αμέσως μόλις έγινε παγκόσμιος πρωταθλητής το 1964, στην ηλικία των 22 και στον αγώνα με το θηρίο που άκουγε στο όνομα Σόνι Λίστον, θα ενσάρκωνε όλες τις μάχες που είχαν δοθεί ως τότε και θα έβγαινε θριαμβευτής, καθώς η δική του νίκη επί ενός πυγμάχους με μία από τις πιο ισχυρές γροθιές όλων των εποχών θα συνέπιπτε με την έκσταση της επαλήθευσης της πρόβλεψής του, ότι, δηλαδή, ο πόλεμος στο Βιετνάμ ήταν τραγικό λάθος.

Οι ανησυχίες και ο ψυχολογικός πόλεμος

Το σοκ από τα έξι νοκ ντάουν του Φρέιζερ

Ο λόγιος, για πυγμαχικούς αγώνες, Χάουαρντ Κοσέλ, φίλος του Αλί και σχολιαστής μερικών από τις πλέον σημαντικές αναμετρήσεις όλων των εποχών, είχε, προφανώς, ίδια άποψη για το θωρηκτό «Φόρμαν». Ήταν εκεί -και μάλιστα άφησε ιστορία με το κεραυνοβολημένο «down goes Frazier», το οποίο αναφώνησε τρις στο Κίνγκστον της Τζαμάικα, στις 22 Ιουνίου του 1973. Ο «Smokin Joe» υπήρξε ο ορισμός του λεοντόκαρδου, αλλά η γροθιά του Φόρμαν και… βουνά κινούσε. Τα έξι νοκ ντάουν υπήρξαν ψυχρολουσία για τον ως τότε παγκόσμιο πρωταθλητή -και στην ταινία, η οποία από τη ζωή είναι βγαλμένη, ο «Αλί», ήτοι ο Ουίλ Σμιθ, φαίνεται ότι κλονίζεται από την εξέλιξη. Ο Κοσέλ, δε, όταν έμαθε ότι ο Μοχάμεντ επρόκειτο βάλει το κεφάλι του σε τέτοιον ντορβά, εκδήλωσε ημιεπισήμως και επισήμως την ανησυχία του για την εξέλιξη της αναμέτρησης, όχι τόσο σε ό,τι αφορά το νικητή, που ήταν σχεδόν δεδομένος, αλλά τη σωματική ακεραιότητα του πυγμάχου που υποχρεώθηκε σε σαββατικό μετά την άρνησή του να παρουσιαστεί και που από το 1967 έως το 1970, δηλαδή τα χρόνια της καριέρας του που η κορύφωση της πνευματικής διαύγειας θα συναντούσε τη ρώμη και το σωματικό κάλλος.

Ο Φρέιζερ τον είχε ήδη βοηθήσει να επιστρέψει στη δράση, το 1971. Ο «αγώνας του αιώνα» στο Madison Square Garden ήταν ανεπίσημος και ο Αλί έχασε στα σημεία. Ο Φρέιζερ τον έριξε κάτω στον 11ο γύρο, με ένα αριστερό χουκ. Ήταν το πρώτο νοκ ντάουν στην καριέρα του πυγμάχου από το Λούιβιλ, ο οποίος, όμως, σηκώθηκε κατευθείαν, ένα μίνιν θαύμα. Αλλά σημασία είχε η επιστροφή του, ακόμα και προς πείσμα του κρατικού μηχανισμού. Το εμπάργκο, με το θριαμβευτικό 8-0 υπέρ του στις 28 Ιουνίου 1971 από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, είχε τελειώσει, ο ίδιος είχε χάσει, τέσσερα χρόνια πριν, τις ζώνες του παγκόσμιου πρωταθλητή, αλλά είχε κερδίσει μια σιωπηλή (και αλληγορική, αν έχει παρατηρήσει κάποιος όλες τις αναταραχές που λάμβαναν χώρα κατά μήκος των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνη την εποχή) αναγνώριση διότι στα λόγια που είπε, με πιο παροιμιώδη τη φράση «οι Βιετκόνγκ δεν είναι οι εχθροί μου», αλλά όχι και εκείνη «ουδείς Βιετκόνγκ με είπε ποτέ Νέγρο»*, όπως του αποδίδεται, οι Αμερικανοί έχουν δει μια αλήθεια, η οποία, βεβαίως, απορρέει και εκ του αποτυχημένου πολέμου.

*Μια από τις πιο ωραίες φράσεις αντίστασης των μαύρων για τον πόλεμο του Βιετνάμ αποδίδεται, μέσα από το βιβλίο του ιστορικού Τζέιμς Γουέστχεϊντερ, «The African American Experience in Vietnam: Brothers in Arms», στον ηγέτη των Αφροαμερικανών για τα δικαιώματα, Στόουκλι Καρμάικλ, ο οποίος στην Παρέλαση κατά του Φόβου στον Μισισιπή, το 1966, είπε: «Γιατί πρέπει οι μαύροι φίλοι να μπουν σε έναν πόλεμο με κίτρινους φίλους ώστε οι άσπροι φίλοι να κρατήσουν μια γη που έκλεψαν από κόκκινους φίλους;»

Ο φόβος και ο τρόμος

Επιβεβαίωση το μακελειό με τον Κεν Νόρτον

Ο Αλί ειχε επιστρέψει στη δράση. Το 1972 είχε πετύχει έξι νίκες, όμως στις 31 Μαρτίου του 1973, στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, ήρθε η δεύτερη ήττα του. Ο Κεν Νόρτον ήταν ο θύτης. Έσπασε το σαγόνι του αντιπάλου του στο δεύτερο γύρο και πήρε την απόφαση στα σημεία. Στην πραγματικότητα, ο αληθινός αρχιτέκτονας της νίκης ήταν ο Έντι Φατζ, ο προπονητής του Νόρτον, που ήταν, επιπλέον, η κεφαλή στην πορεία του Φρέιζερ προς την κορυφή. Η τακτική ήταν απλή, αλλά ο συγχρονισμός άρτιος: όταν ο Αλί γρονθοκοπούσε με το δεξί, το προστατευτικό χέρι, δηλαδή το αριστερό, έπεφτε κάτω. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, τόσο ο Φρέιζερ όσο και ο Νόρτον, χτυπούσαν με το δικό τους δεξί, δηλαδή μια μπουνιά στην… κόντρα, που, όμως, απαιτούσε εξαιρετικό συγχρονισμό. Αυτή η κατάσταση δημιουργούσε στον Αλί ανασφάλεια. Επιπροσθέτως, τους έδινε πόντους, οι οποίοι τόσο στη Νέα Υόρκη όσο και στην Καλιφόρνια, τους φάνηκαν χρήσιμοι στη σούμα.

Ο Νόρτον, ως διεκδικητής του τίτλου,ήθελε τη ζώνη από τον Φόρμαν. Ήταν η φυσιολογική εξέλιξη. Όμως, στις 26 Μαρτίου του 1974, ένας πυγμάχος που έμοιαζε βιονικός δεν επιβίωσε για περισσότερους από δύο γύρους με τον περίφημο «Big George». Ο Φόρμαν τον κονιορτοποίησε, ρίχνοντάς τον κάτω τρεις φορές σε λιγότερο από μισό λεπτό. Ήδη, από την πρώτη πτώση, ο Νόρτον δεν ήξερε πού βρισκόταν και γιατί. Αυτή ήταν η δεύτερη υπεράσπιση, μετά τον αγώνα με τον Πορτορικανό Χοσέ Ρομάν, την 1η Σεπτεμβρίου του 1973, τον οποίο αναισθητοποίησε σε ακριβώς ένα λεπτό.

Ο Αλί ήταν ο αμέσως επόμενος. Ο θηριώδης 25χρονος πυγμάχος είχε θυμώσει με τους αμφισβητίες: «Ίσως πρέπει να σκοτώσω κάποιον στο ρινγκ, προκειμένου να με σεβαστείτε». Το είπε, ενώ επίκειτο η αναμέτρηση με τον Αλί. Το δήλωσε για να δημιουργήσει φόβο. Ο 32χρονος Μοχάμεντ θα έμπαινε στο ρινγκ για να αντιμετωπίσει κάποιον που η δύναμή του δεν ήταν ανθρώπινη, που όταν έδινε φόρα στο δεξί χέρι του για να εξαπολύσει ανηλεώς το δεξιό χουκ του, ο Μάο τσε Τουνγκ αναρωτιόταν γιατί πονούσε το κεφάλι του. Ο αγώνας, από τον πανούργο Ντον Κινγκ, το μάνατζερ για τον οποίο η τότε σύζυγος του Αλί φέρεται να του είπε ότι «είναι μαύρος, σκέφτεται πράσινα (σ.σ. το χρώμα του δολαρίου), συμπεριφέρεται λευκά», κανονίστηκε για τις 25 Σεπτεμβρίου.

Η αναβολή και το λυκόσκυλο

Τα ψυχολογικά τερτίπια μιας ιστορικής αναμέτρησης

Ο Φόρμαν ανέβαλε τον αγώνα στις 17 εκείνου του μήνα, όταν ο Μπιλ ΜακΜάρεϊ τον χτύπησε, κατά τη διάρκεια ενός σπάρινγκ, στο δεξιό μάτι. Ο Αλί, ήδη εγκατεστημένος στην Κινσάσα του Ζαΐρ, ένα είδωλο για τους μικρούς Αφρικανούς που τον έπαιρναν στο κατόπι για να τρέξουν μαζί του (δημιουργώντας όλες τις προϋποθέσεις ώστε ο Σαλίφ Κεϊτά να γράψει το επικό «Tomorrow» και να το ενσωματώσει στην ταινία ακριβώς τη στιγμή που ο Αλί έτρεχε στους δρόμους της πρωτεύουσας), άλλο που δεν ήθελε. Του φώναζαν «Bumaye», δηλαδή «σκότωσέ τον». Ο Φόρμαν φοβόταν, ο Φόρμαν ανέβαλε το μοιραίο, ο Φόρμαν «είναι ένας δεινόσαυρος που δεν θα μπορέσει να με βρει για να με χτυπήσει». Νέα ημερομηνία ήταν η 30ή Οκτωβρίου.

Ο Αλί είχε ήδη μείνει δύο μήνες στη χώρα, με παράδοξο αποτέλεσμα να γίνει το πρόσωπο της δικτατορίας του Μομπούτου, που διαφήμιζε ότι φιλοξενούσε έναν ακριβοθώρητο σταρ, και, ταυτοχρόνως, ο φολκλορικός ήρωας των ανθρώπων που υπέφεραν από το απολυταρχικό καθεστώς. Όταν, πια, ο Φόρμαν έφτασε στο Ζαΐρ, υπήρξε εξοργιστικός από τη στιγμή που εμφανίστηκε στη σκάλα του αεροπλάνου: το λυκόσκυλο που ήταν δίπλα του θύμιζε το ζώο που οι αστυνομικοί είχαν όταν ξυλοφόρτωναν, δίχως λόγο και αιτία και χωρίς να δίνουν λογαριασμό, ανθρώπους που απλώς ήθελαν να ζήσουν. Ο Φόρμαν φάνταζε πελώριος και εξόχως επικίνδυνος με την τραγιάσκα του και έγινε απευθείας ο απόλυτος θύτης για όλη την Κινσάσα. Ο Αλί, που έδωσε στον αγώνα το προσωνύμιο που τον συνοδεύει ιστορικά, «Rumble in the Jungle», συνέχιζε να σκαρώνει τα ποιηματάκια του, για τα οποία ακόμα και στις μέρες μας πολύ τον εκτιμούν οι ράπερ, και να προειδοποιεί ότι θα τον κάνει τ’ αλατιού.

Ελάχιστοι τον πίστευαν, η συντριπτική πλειονότητα ήλπιζε να λέει την αλήθεια.

Rope a dope: μύθοι και αλήθειες

Ένα τακτικό αριστούργημα

Ο Φόρμαν με την αφανά και το κόκκινο σορτσάκι, ο Αλί με το λευκό και τη μαύρη ρίγα στο ύψος του στομαχιού. Ο ιεραπόστολος της σόουλ μουσικής, Τζέιμς Μπράουν, σε ένα 20λεπτο κονσέρτο. Και έπειτα, η τακτική που ο ίδιος ο πυγμάχος από το Λούιβιλ αποκάλεσε rope a dope. Η λογική του να μένει στα σκοινιά και να περιμένει εκεί τον Φόρμαν, να αντέχει όλα τα χτυπήματά του μέχρι να κουραστεί. Μετά τη λήξη της μυθικής αναμέτρησης, η ανάλυση έβγαζε ότι ο Φόρμαν νίκησε τον εαυτό του, φθάρηκε από την ίδια τη δύναμή του. Όπως συμβαίνει με τους πιο δυνατούς εκ των μποξέρ των βαρέων βαρών, ορόσημο αποτελεί ο πέμπτος γύρος. Αν ως τότε δεν έχουν καταφέρει να ρίξουν τον αντίπαλό τους κάτω, εκείνος έχει ρεαλιστικές πιθανότητες. Το επιτελείο του ηττημένου κατηγόρησε τον Αλί για δολιοφθορά, αφού ισχυρίστηκε ότι είχε κανονίσει να χαλαρώσουν τα σκοινιά για να κερδίζει στην κλίση προς τα πίσω, όταν έπεφτε πάνω τους.

Η τακτική αυτή λογίστηκε ως πράξη αξιομνημόνευτης γενναιότητας και θάρρους -και μάλιστα αναγόρευσε τον Αλί σε ιδιοφυΐα, καθώς ο προπονητής του, Άντζελο Νταντί, φέρεται να μην ήξερε τίποτα για αυτό και να τον θερμοπαρακαλεί να φύγει από τη θέση που ήταν.

Ο ίδιος, βεβαίως, ήξερε πολύ καλά τι έκανε και βρισκόταν σε ζηλευτή διαύγεια. Ήξερε πως δεν ήταν ο 22χρονος εαυτός του, που θα μπορούσε να στηρίξει 12 γύρους με διαρκές τρέξιμο και κίνηση και αναγνώριζε την επικινδυνότητα του Φόρμαν σε μεσαία και μακρινή απόσταση, λόγω των μεγάλων άκρων του. Τα σκοινιά τού παρείχαν τη σχετική άνεση να μειώσει την απόσταση από τον αντίπαλό του, ώστε οι γροθιές του να μην έκαναν τη συνήθη απόσταση και να κόβονταν στη μέση, πριν φτάσουν στο απόγειο της δύναμης. Έμπλεξε, ούτως ειπείν, σε καβγά, που είχε πολλά κρατήματα και αρκετά χτυπήματα από τη μεριά του, αντιθέτως των περιγραφών που αφήνουν να εννοείται ότι για 8 γύρους ο Φόρμαν χτυπούσε χωρίς ανταπόκριση.

Στο δε όγδοο γύρο, ο Αλί στριφογύρισε τον Φόρμαν σαν γιο γιο. Βάζοντας το αριστερό χέρι σαν συμπλέκτη ανάμεσα στο λαιμό και το δικό του αριστερό χέρι, τον έβγαλε εκτός ισορροπία για να του ρίξει το πρώτο κάθετο τζαμπ πίσω από το αριστερό αυτί. Ταυτοχρόνως, με το ίδιο χέρι και την ίδια κίνηση απώθησε το άπερκατ του Φόρμαν και τον έβγαλε εντελώς εκτός θέσης. Μετά το δεύτερο χτύπημα στο ίδιο σημείο, ο Αλί επιδόθηκε σε μια ημικυκλική κίνηση, μέσω της οποίας ο 25χρονος απερχόμενος παγκόσμιος πρωταθλητής έμενε ανισόρροπος, ενώ δεν έβλεπε καν τον αντίπαλό του, αφού τον είχε συνεχώς δίπλα του. Κι όταν, πια, μπορούσε να έχει οπτική επαφή, δεν τον έβλεπε καν, καθώς το κορμί του είχε ροπή προς την αριστερή πλευρά. Οι δύο συνδυασμοί χτυπημάτων, στην πραγματικότητα ένα κράμα τεσσάρων γροθιών, ήταν αρκετοί ώστε ο Φόρμαν να πέσει κάτω, 11’’ για τη λήξη του γύρου, και να μην αντεπεξέλθει στο μέτρημα του διαιτητή.

Εκείνη τη μέρα, η καταγραφή της Ιστορίας συνέπεσε με τη δημιουργία της Μυθολογίας.