ΑΕΚ: Όταν στέφθηκε βασίλισσα της Ευρώπης!

Η επωδός ότι το μπάσκετ έγινε δημοφιλές στην Ελλάδα χάρη στον Νίκο Γκάλη εξακολουθεί να ανακυκλώνεται στο απέραντο καφενείο των social media – όχι μόνο από λάτρεις του κορυφαίου Έλληνα μπασκετμπολίστα. Η αλήθεια, όμως, είναι διαφορετική.

Η κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων από την ΑΕΚ, χάρη στη νίκη με 89-82 επί της Σλάβια Πράγας στον τελικό της 4ης Απριλίου 1968 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, είναι μία απ’ τις πολλές αποδείξεις ότι το μπάσκετ υπήρχε στο DNA του Έλληνα πολύ παλιότερα. Πρόκειται για ένα επίτευγμα ιστορικό, το οποίο υπερβαίνει την εμβέλεια της Ένωσης και του ίδιου του αθλήματος της καλαθοσφαίρισης. Διότι ήταν η πρώτη φορά που οποιαδήποτε εκπρόσωπός μας σε κάποιο ομαδικό άθλημα πάτησε ευρωπαϊκή κορυφή!

Πενήντα έξι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από εκείνη την ιστορική βραδιά, που η καρδιά όλης της Αθήνας (αν όχι όλης της Ελλάδας) χτυπούσε στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Περισσότεροι από 80.000 θεατές είχαν κατακλύσει τη μαρμάρινη κερκίδα για να παρακολουθήσουν τον Γιώργο Αμερικάνο, τον Χρήστο Ζούπα, τον Γιώργο Τρόντζο και τα υπόλοιπα παιδιά του προπονητή, Νίκου Μήλα, απέναντι στην πανίσχυρη Σλάβια. Την ομάδα που είχε φράξει στην ΑΕΚ τον δρόμο για τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, δύο χρόνια νωρίτερα.

Η σημαντική εκείνη διάκριση της ΑΕΚ το 1966, ήταν ο πρώτος οιωνός γι’ αυτό που θα ακολουθούσε. Η αυτοθυσία του Γιώργου Μόσχου, ο οποίος συνέχιζε να αγωνίζεται μέχρι και τον ημιτελικό με τους Τσεχοσλοβάκους, παρότι ήταν εξαντλημένος απ’ τον καρκίνο (έφυγε τελικά απ’ τη ζωή στις 28 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους), έδωσε επιπλέον κίνητρο στους συμπαίκτες του. Να φτάσουν ακόμα πιο ψηλά, για να τιμήσουν τη μνήμη του. Και η μετάβαση στο Κύπελλο Κυπελλούχων, ύστερα από την απώλεια του πρωταθλήματος του 1967 απ’ τον Παναθηναϊκό, αποδείχθηκε… θείο δώρο.

Απ’ την Κατοχή… στον γύψο

Θα μπορούσε να γραφτεί βιβλίο μόνο για την πορεία της ΑΕΚ στο Κύπελλο Κυπελλούχων του 1968. Ήδη, άλλωστε, έχει γυριστεί ταινία – από τον Τάσο Μπουλμέτη, με τον λιτό τίτλο «1968» – με τη μορφή δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, που έκανε μεγάλη επιτυχία στις αίθουσες το 2018, οπότε και συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από τον άθλο.

Έχει ενδιαφέρον όχι μόνο το αθλητικό επίτευγμα, που από μόνο του είναι σπουδαίο. Αλλά και η αποτύπωση της εποχής. Είχαν περάσει μόλις δύο δεκαετίες από την Κατοχή και τον Εμφύλιο και οι Έλληνες που μόλις είχαν αρχίσει να στέκονται στα πόδια τους, διψούσαν για μια διεθνή διάκριση, που θα τους γέμιζε υπερηφάνεια.

Ίσως και για να ξεχάσουν το γεγονός ότι απ’ τις 21 Απριλίου 1967 βρίσκονταν… στον γύψο της Χούντας των Συνταγματαρχών. Οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της οποίας (δεν υπάρχει λόγος να μνημονεύσουμε τα ονόματά τους) έκαναν ό,τι μπορούσαν για να καπηλευτούν την επιτυχία των καλαθοσφαιριστών της Ένωσης.

Η ραβέρσα του Τρόντζου

Όλες οι προκρίσεις της ΑΕΚ μέχρι τον τελικό ήταν δύσκολες και κόντρα σε υπολογίσιμους αντιπάλους. Στον 2ο γύρο (είχε περάσει «μπάι» τον 1ο) αντιμετώπισε την ισπανική Κας Βιτόρια, την οποία απέκλεισε νικώντας την με 85-65 στη ρεβάνς της Αθήνας.

Στα προημιτελικά, το φαινομενικά ασφαλές 76-54 επί της βελγικής Ρουαγιάλ στον πρώτο εντός έδρας αγώνα, απειλήθηκε σοβαρά στις Βρυξέλλες. Χρειάστηκαν δύο εύστοχες βολές του Στέλιου Βασιλειάδη οκτώ δευτερόλεπτα πριν από τη λήξη, για να διαμορφωθεί το 74-54 που χάρισε διά πυρός και σιδήρου στους «κιτρινόμαυρους» την πρόκριση στους «4».

Το αποκορύφωμα ήρθε στον δεύτερο ημιτελικό με την ιταλική Ίνις Βαρέζε. Η ήττα με 78-60 στην Ιταλία φαινόταν μη αναστρέψιμη, όμως η ΑΕΚ δεν το έβαλε κάτω. Πήρε σημαντικό προβάδισμα απ’ το ξεκίνημα της ρεβάνς και τελικά πήρε την πρόκριση με ένα απίθανο ραβερσέ σουτ του Τρόντζου από μεγάλη απόσταση (θα ήταν τρίποντο με τα σημερινά δεδομένα), που διαμόρφωσε το 72-52!

Οι ατάκες του Γεωργίου

Δύο είναι οι λόγοι για τους οποίους ο τελικός της 4ης Απριλίου 1968 έχει περιβληθεί απ’ την αχλή του μύθου. Ο πρώτος, είναι ότι δεν έχει καταγραφεί σε βίντεο. Έχουν διασωθεί μόνο ολιγόλεπτα στιγμιότυπα, που μας δίνουν μόνο μια μικρή ιδέα για το «άλλο» μπάσκετ που παιζόταν τότε. Εικόνα για το ματς δεν υπάρχει. Όλοι μας αρκούμαστε να φανταζόμαστε τα ηρωικά καλάθια του Αμερικάνου, τις ασίστ του Ζούπα, τις τάπες του Τρόντζου, τα ριμπάουντ του Λαρετζάκη.

Ο δεύτερος, είναι η θρυλική πια ραδιοφωνική περιγραφή του αείμνηστου Βασίλη Γεωργίου. Μια περιγραφή που δεν έκρυβε τη λαχτάρα της για τη νίκη της ΑΕΚ (ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, της ελληνικής ομάδας), αλλά δεν υπέπεσε σε ατοπήματα που παρατηρούμε συχνά στις μέρες μας.

Ατάκες όπως «αυτό δεν ήταν καλάθι, ήταν όνειρο» ή «ο Αμερικάνος, έρχεται εδώ και με φιλεί» ή το μνημειώδες όσο και αυθόρμητο «κλαίμε όλοι» μετά τη λήξη, έφτασαν να χαρακτηρίσουν τον πρωτοπόρο σπορτκάστερ (ο οποίος έφυγε απ’ τη ζωή στις 3 Νοεμβρίου 2023) ως… Βέμπο του ελληνικού μπάσκετ.

Ήταν όμως και η ανεπανάληπτη παρουσία του κόσμου που έμεινε στην Ιστορία. Οι 80.000 θεατές, ρεκόρ Γκίνες για αγώνα μπάσκετ, κατέκλυσαν το Παναθηναϊκό Στάδιο και μαζί με τους περίπου 10.000 που έμειναν απ’ έξω (!) έσπρωξαν τους παίκτες του Μήλα προς τη νίκη.

Δεν ήταν φυσικά όλοι οπαδοί της ΑΕΚ. Με έναν δύσκολα κατανοητό για τα σημερινά δεδομένα τρόπο, όλοι οι Έλληνες είχαν συσπειρωθεί γύρω από την ομάδας της Ένωσης κι έβλεπαν τα κιτρινόμαυρα χρώματα της στολής της σαν… γαλανόλευκα. Κι ο Γεωργίου, άλλωστε, λέει πιο συχνά στην περιγραφή του, «η Ελλάς είναι στην κορυφή της Ευρώπης», παρά «η ΑΕΚ».

Στο πλευρό της ΑΕΚ είχαν βρεθεί εκείνο το βράδυ στο Καλλιμάρμαρο και αθλητές άλλων σπορ και… αποχρώσεων. Ο διεθνής μέσος του Ολυμπιακού, Κώστας Πολυχρονίου, ο βαλκανιονίκης στίβου του Πανιωνίου, Βαγγέλης Δεπάστας, αλλά και ο πρωτοπαλαιστής, Θανάσης Καμπαφλής.

Το ταλέντο και… τα φλας

Τίποτε απ’ όλα αυτά, όμως, δεν θα γινόταν πραγματικότητα χωρίς το ατομικό ταλέντο των παικτών και το ομαδικό πνεύμα που τους είχε εμφυσήσει ο Μήλας. Ο Αμερικάνος ήταν πραγματικός ηγέτης και με 29 πόντους ήταν ο πρώτος σκόρερ του τελικού. Από κοντά κι ο Τρόντζος με 24 και πολύτιμη συνεισφορά στα ριμπάουντ. Δεν πήγαν πίσω στο σκοράρισμα ο Ζούπας (12) και ο Βασιλειάδης (11), ενώ πολύτιμο λιθαράκι έβαλαν και οι Αντώνης Χρηστέας (4) και Λάκης Τσάβας (3). Ούτε ο ο Αίας Λαρετζάκης σκόραρε πολύ (6 π.), κατάφερε όμως να περιορίσει αισθητά το αστέρι της Σλάβια, τον Γίρζι Ζίντεκ, ο οποίος και πάλι πέτυχε 27 πόντους.

Οι Τσεχοσλοβάκοι παίκτες διαμαρτυρήθηκαν μετά τη λήξη του τελικού για τα φλας των φωτορεπόρτερ. Τους σημάδευαν επίτηδες, όπως έλεγαν, και περιόριζαν την ορατότητά τους όταν βρίσκονταν κοντά στο καλάθι της ΑΕΚ. Δεν πρέπει να είχαν άδικο, αλλά μπροστά σε άλλα που έχουμε διαβάσει ότι έκαναν τότε οι γηπεδούχοι, αυτό φαντάζει πταίσμα.

Ο αντίκτυπος του άθλου

Το μπάσκετ σίγουρα δεν ήταν τότε τόσο διαδεδομένο στη χώρα μας όσο σήμερα. Ούτε οι καλαθοσφαιριστές ήταν τόσο δημοφιλείς όσο οι ποδοσφαιριστές της εποχής. Οι μπασκετμπολίστες της ΑΕΚ, ωστόσο, έγιναν… εθνικοί ήρωες μετά την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων.

Δυσκολεύονταν να περπατήσουν στον δρόμο για να πάνε στις δουλειές τους, αφού οι φίλαθλοι τους αναγνώριζαν και έσπευδαν να εκδηλώσει τη λατρεία και την ευγνωμοσύνη του. Ο ελληνικός λαός που είχε περάσει -και συνέχιζε να περνάει- πολλά, είχε βρει ένα αποκούμπι για να χαμογελάσει.

Χρειάστηκε να περάσουν 23 χρόνια για να επαναληφθεί ο άθλος της ΑΕΚ από μία άλλη ελληνική ομάδα, τον ΠΑΟΚ στη Γενεύη. Τα χρόνια που ακολούθησαν, οι ευρωπαϊκοί τίτλοι έφτασαν να γίνουν… ρουτίνα, αφού στο μεταξύ η Ελλάδα είχε εξελιχθεί σε παραδοσιακή δύναμη στον χώρο του μπάσκετ. Κανένα άλλο τρόπαιο, όμως, δεν προκάλεσε ίδιο αντίκτυπο με εκείνο του 1968.

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 4 Απριλίου

2013: Πεθαίνει σε ηλικία 66 ετών από λοίμωξη του αναπνευστικού ο πρόεδρος της ΠΑΕ Πανσερραϊκός, Πέτρος Θεοδωρίδης. Ήταν ένας από τους παλαιότερους παράγοντες του ελληνικού ποδοσφαίρου, έχοντας συνδέσει το όνομά του κυρίως με τον Ηρακλή, στον οποίο διατέλεσε διευθύνων σύμβουλος και κατόπιν (1982-2000) πρόεδρος της ΠΑΕ.

2001: Πεθαίνει σε ηλικία 73 ετών ο Ραμόν Μεντόθα, ένας από τους πλέον επιτυχημένους προέδρους στην ιστορία της Ρεάλ Μαδρίτης. Επί των ημερών του (1985-96) ο σύλλογος της Μαδρίτης κατέκτησε έξι πρωταθλήματα Ισπανίας και ένα Κύπελλο ΟΥΕΦΑ.

1999: Ο Ολυμπιακός νικά την ΑΕΚ με 3-1 σετ στην Δράμα και κατακτά το Κύπελλο Ελλάδας στο βόλεϊ για έβδομη διαδοχική χρονιά.

1993: Η ΑΕΚ νικά με 3-1 τον Παναθηναϊκό (1’ Δημητριάδης, 57’ Αλεξανδρής, 85’ Κοπιτσής/77’ πέν. Βαζέχα) και κάνει μεγάλο βήμα για την κατάκτηση του πρωταθλήματος για δεύτερη διαδοχική σεζόν.

1990: Στη ρεβάνς της ημιτελικής φάσης του Κυπέλλου Ελλάδας στο ΟΑΚΑ, Ο Παναθηναϊκός κι ο Ολυμπιακός αναδεικνύονται ισόπαλοι 3-3 στην παράταση, με τους Πειραιώτες να παίρνουν την πρόκριση αφού ο πρώτος αγώνας στο «Γ. Καραϊσκάκης» είχε λήξει 2-2. Είναι ο πρώτος απ’ τους δύο αγώνες Κυπέλλου των δύο «αιωνίων» που διευθύνει μέσα σε μια τριετία ο Λέσβιος, Γιώργος Κουκούλας, αφήνοντας με παράπονα τους «πράσινους».

1989: Ο Άρης χάνει για δεύτερη συνεχή χρονιά στον ημιτελικό του Final-4 του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης στο μπάσκετ. Αν και προηγείται με 68-60 μέχρι το 32′, στο τέλος γνωρίζει την ήττα με 99-86.

1981: Η Σούζαν Μπράουν γίνεται η πρώτη γυναίκα που μετέχει στον πανεπιστημιακό ιστιοπλοϊκό αγώνα της Αγγλίας ως μέλος της ομάδας της Οξφόρδης.

1930: Ο Βρετανός Άντι Σάντχαμ γίνεται ο πρώτος παίκτης του κρίκετ που σημειώνει περισσότερα από 300 ρόνια (325) στον αγώνα κόντρα στις Δυτικές Ινδίες στην Τζαμάικα.

1892: Η Γουέστ Μπρομιτς Άλμπιον συντρίβει την Ντάργουιν με 12-0 και σημειώνει ρεκόρ ευρύτερης νίκης στην Α’ Κατηγορία ποδοσφαίρου της Αγγλίας. Το ρεκόρ θα ισοφαρίσει η Νότινγχαμ Φόρεστ στις 21 Απριλίου 1909, όταν θα νικήσει με το ίδιο σκορ τη Λέστερ Φος.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News