Έντουαρντ Στρελτσόφ: Ο «Ρώσος Πελέ» που έκαψε (;) το καθεστώς

Ο θρυλικός Εντουάρντ Στρελτσόφ γεννήθηκε στις 21 Ιουλίου 1937 και πέθανε 53 χρόνια και μία μέρα μετά, στις 22 Ιουλίου 1990. Βασανίστηκε -και ουδείς μπορεί να πει με σιγουριά αν έπρεπε ή αν επρόκειτο για ένα από τα κατασκοπικά παιχνίδια της Σοβιετικής Ένωσης.

Πού αρχίζει η αλήθεια και πού τελειώνει το ψέμα, κανείς δεν το βρε και δεν το πε ακόμα, που γράφει και ο ποιητής. «Μην κατηγορείς τον εαυτό σου, δικό μου είναι το λάθος… Μου έλεγες, ένα εκατομμύριο φορές, ότι οι “φίλοι”, τα “κορίτσια” και η βότκα θα μου φέρουν μπελάδες. Δεν σε άκουσα και να ‘μαι… Θα είμαι διαφορετικός άνθρωπος όταν βγω». Αυτό έγραψε ο Εντουάρντ Στρελτσόφ από στρατόπεδο εργασίας στη μητέρα του. Υποτίθεται ότι θα έπαιζε στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958. Ότι θα οδηγούσε τη Σοβιετική Ένωση σε στιγμές ανείπωτης δόξας στη Σουηδία. Ένα χρόνο πριν, είχε ανταμώσει στην Τορπέντο Μόσχας με το μόνο προπονητή που μπορεί ιστορικά να συγκριθεί με τον Βαλερί Λομπανόφσκι για την πρωτοπορία του παιχνιδιού που παρήγαν οι ομάδες τους στη στέπα: τον Βίκτορ Μάσλοφ. Θα ταξίδευε στα 21 του στη Σκανδιναβία, για να θαμπώσει τον ποδοσφαιρικό κόσμο. Αντ’ αυτού, ταξίδεψε στη Σιβηρία για να… στρατοπεδεύσει.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Nτινάμο Κιέβου: Η κόντρα της με τη Μόσχα – Πήρε τον πρώτο της τίτλο όταν πέθανε ο Στάλιν

Η ανέκδοτη φράση για τον Στρελτσόφ ήταν γνήσιο ευφυολόγημα. Έλεγαν ότι «αν ο Πελέ έπινε καφέ στις ποσότητες που ο Στρελτσόφ έπινε βότκα, θα πέθαινε». Σε μια Σοβιετική Ένωση που είχε αλλάξει γενικό γραμματέα μετά το θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν, ο Στρελτσόφ «μας ήρθε από τη γη των θαυμάτων», όπως έγραψε ο φίλος του και γραφιάς ποδοσφαιρικών ιστοριών, Αλεξάντερ Νίλιν. Στη Στοκχόλμη, το 1955, οι Σουηδοί έγιναν μάρτυρες ενός ταλέντου που μπορούσε να συνδυάζει την ταχύτητα με ξαφνικές προσποιήσεις και αλλαγή κατεύθυνσης. Ο Στρελτσόφ οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση στη νίκη με σκορ 6-0 και ένα χρόνο αργότερα ήταν από τους κορυφαίους της ομάδας που κατέκτησε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης. Σκόραρε στο νοκ άουτ 2-1 επί της Γερμανίας στη φάση των «16», ενώ ενορχήστρωσε τη μυθική ανατροπή στον ημιτελικό με τη Βουλγαρία, αφού ισοφάρισε στο 112’ το γκολ του Ιβάν Κόλεφ στο 95’, πριν ο Μπορίς Τατούσιν χαρίσει τη νίκη στους Σοβιετικούς στο 116’. Μάλιστα, οι τραυματισμοί του Βαλεντίν Ιβανόφ και του Νικολάι Τισένκο στην παράταση έδωσαν νέα σημασία στην απόδοση του Στρελτσόφ, ο οποίος κράτησε σχεδόν μόνος του το χαλί στα πόδια της ΕΣΣΔ. Μετά το 2-1 επί της Γιουγκοσλαβίας, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο. Είχε φτάσει εκεί στα 18 του, με μια καριέρα που κρατούσε ουσιαστικά πέντε χρόνια.

Μεγαλώνοντας δίχως πατέρα, αφού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Ανατόλι Στρελτσόφ προτίμησε να μείνει στο Κιέβο και να μην επιστρέψει στο Πέροβο, ανατολικά της Μόσχας, τον Εντουάρντ ανέθρεψε αποκλειστικά η μητέρα του, Σοφία, που εργαζόταν κοπτοραπτική στο εργοστάσιο Φρέιζερ. Σε αυτό «ξεκίνησε» την καριέρα του το 1950, αφού ήταν τέτοιο το ταλέντο του που, στα 13 του, ήταν παίκτης της ποδοσφαιρικής ομάδας. Αυτό που χρειαζόταν ήταν ένα φιλικό με την Τορπέντο Μόσχας. Ο Βασίλι Προβόρνοφ, προπονητής της δεύτερης, ξετρελάθηκε με το 16χρονο αρτίστα και αφού έγιναν φίλοι, τον έπεισε να παίξει για λογαριασμό της Τορπέντο.

Ο Εντουάρντ αγάπησε πολύ την ομάδα, σε σημείο που μία από τις διαστάσεις που δίνονται για τη φυλάκισή του πέντε χρόνια αργότερα, αφορά στην άρνησή του να παίξει στην Ντινάμο Μόσχας. Δεν χρειάστηκε καν χρόνος για να ενσωματωθεί στη Σοβιετική Ένωση, αφού ήδη από το ’53 ήταν διεθνής. Την πρώτη χρονιά του με την Τορπέντο, έβαλε 15 γκολ σε 22 παιχνίδια. Η ομάδα που ήταν ένατη στο προηγούμενο πρωτάθλημα, τερμάτισε στην τέταρτη θέση. Πολύ γρήγορα, η αναγνώριση του Στρελτσόφ ως αλλούτερου ποδοσφαιρικού στοιχείου, ήταν γεγονός.

 

Προσβολή, βιασμός ή κατασκευασμένη κατηγορία;

Η έλλειψη πατρικού στοιχείου στη ζωή του τον επηρέασε σε βάθος. Δεν βρήκε οποιαδήποτε αντίσταση στο να υποκύψει σε κάθε είδους πειρασμό. Το αλκοόλ ήταν και παραμένει εύκολο παντού, σε όλες τις εποχές. Ο Στρελτσόφ ήταν εμφανίσιμος, η ιδιότητά του ως ποδοσφαιριστή τον καθιστούσε όμορφο. Ο χαρακτηρισμός είναι αδόκιμος για την ανθρωπογεωγραφία και τη γεωγραφία, αλλά, τηρουμένων των αναλογιών, ο Στρελτσόφ βίωνε τη ζωή ενός ροκ σταρ. Το ακατανίκητο τρίπτυχο ήταν «αλκοόλ, γυναίκες και αθανασία». Ο ίδιος έπεσε στην παγίδα που, λίγο πολύ, όλοι βρίσκονται θύματά της. Μερικοί βουτούν με το κεφάλι, διότι πιθανώς σκέφτονται πως αν στη ζωή αξίζει κάτι έκλυτο, αυτό είναι. «Ένα αγόρι της διπλανής πόρτας, με ειλικρινές πρόσωπο και ζεστό χαμόγελο». Έτσι χαρακτήρισε τον Στρελτσόφ ο αθλητικός συντάκτης Σβιάτοσλαφ Βάσουλουκ. Και αυτό ήταν, μέχρι που σταμάτησε να είναι.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: ΡΑΛΦ ΡΑΝΓΚΝΙΚ: Όλα άρχισαν με τη βότκα του Όλεγκ Μπλαχίν

Η αλήθεια είναι ότι από μικρός άφηνε να αιωρούνται δείγματα απειθαρχίας. Έχασε προπόνηση της Εθνικής λόγω αργοπορίας πριν από ένα σημαντικό διεθνές παιχνίδι και ακολούθησε το τρένο που την μετέφερε στο γήπεδο με αυτοκίνητο. Τον Φεβρουάριο του 1958 έμπλεξε, μεθυσμένος, σε καβγά. Συνελήφθη και έμεινε για μέρες στο αστυνομικό τμήμα.

Όλα, όμως, έχουν τα όριά τους. Και τα όρια του Στρελτσόφ ονομάζονταν Μαρίγια Λεμπέντεβα. Ενδεχομένως και Γεκατερίνα Φούρτσεβα.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Σαν σήμερα: Λάζλο Κουμπάλα, καλύτερος του Μέσι, από τη Σοβιετική Ουγγαρία στην αγκαλιά του Φράνκο

Είναι σχεδόν βέβαιο πως όταν πέθανε, σχεδόν αιφνιδιαστικά, στις 22 Ιουλίου 1990, μια μέρα πριν τα 53α γενέθλιά του, ο Στρελτσόφ δεν μπορούσε να είναι βέβαιος αν το είχε κάνει. Παρελθοντικά γεγονότα θα μπορούσαν μόνο να προδώσουν την επιτήδευση. Ο «Ρώσος Πελέ», που αργότερα πήρε αυτό το παρατσούκλι, αφού πριν το Παγκόσμιο Κύπελλο δεν υπήρχε κάποιος που όντως γνώριζε τον Πελέ στη Σοβιετία, δεν δίσταζε να μεθύσει και μέσα στο Κρεμλίνο. Σε μια εκδήλωση προς τιμή της εθνικής ομάδας, που θα ταξίδευε στη Σουηδία, ο Στρελτσόφ φέρεται να προσέβαλε την κόρη της Φούρτσεβα, η οποία ήταν υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση Χρουστσόφ, η μόνη γυναίκα στο σχήμα. Μερικές μέρες αργότερα, σε ένα πάρτι, η Λεμπέντεβα φέρεται να γοητεύτηκε, εκτός των άλλων, και από το μπονβιβερικό στυλ του αγοριού από το Πέροβο. Η έλξη, κατά τους αυτόπτες, υπήρξε αμφίδρομη. Ο Στρελτσόφ μέθυσε σε πολλούς βαθμούς Κελσίου και το επόμενο πρωί, ο 20χρονος, τελών εν καταστάσει hangover, δεν μπορούσε να μαντέψει ότι εκείνη τη μέρα η ζωή του θα άλλαζε οριστικά επί τα χείρω. Η Λεμπέντεβα, που επίσης μέθυσε, όπως όλοι οι παρευρισκόμενοι, μετέβη σε αστυνομικό τμήμα και κατήγγειλε ότι «ο Στρελτσόφ ξεκίνησε να με σέρνει στο κρεβάτι. Παλεύαμε, αντιστάθηκα όσο μπορούσα. Ούρλιαζα και μου έκλεισε το στόμα».

Ο Στρελτσόφ συνελήφθη και τα ρεπορτάζ ανέφεραν πως όταν ο Χρουστσόφ ειδοποιήθηκε, διέταξε «να τον τιμωρήσετε σκληρά. Πίσω από τα κάγκελα για πολύ καιρό». Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε 12 χρόνια φυλάκιση. Παρ’ ότι οι θαυμαστές του θύμιζαν καθημερινά ό,τι διαδραματίστηκε με την κόρη της Φούρτσεβα, η απόφαση δεν άλλαξε, αν και η ποινή μειώθηκε στα πέντε χρόνια. Ο Νίλιν έγραψε ότι «δεν φταίνε η Φούρτσεβα, ο Χρουστσόφ και ο Στάλιν, αν δεν μπορείς να συμπεριφερθείς σωστά όταν είσαι μεθυσμένος».

 

Το νοσοκομείο και η επιστροφή

Με τον 20χρονο ποδοσφαιριστή να μη θυμάται τι είχε συμβεί, η ομολογία του έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία στη Σοβιετική Ένωση. Σε αυτήν την περίπτωση, φαίνεται ότι υπερισχύει το σενάριο μιας υπόσχεσης. Αν ομολογούσε το βιασμό, θα τον άφηναν να ταξιδέψει στη Σουηδία. Αυτή ήταν που ακύρωσε μια πορεία 100.000 εργατών στο τεράστιο εργοστάσιο αυτοκινήτων Zil. Όμως ο Στρελτσόφ δεν μπορούσε να δει αυτό που ερχόταν. Η εγγύηση που του δόθηκε ήταν απλώς ένα δόλωμα για να ομολογήσει. Τον έστειλα στο στρατόπεδο στη Σιβηρία, αλλά δεν έμεινε πολύ εκεί. Ένας θυμωμένος νεαρός κατάδικος φέρεται να τον χτύπησε τόσο άσχημα με λοστό (άλλοι λένε ότι επρόκειτο για τακούνι παπουτσιού), που τον έστειλε στο νοσοκομείο για τέσσερις μήνες. Εκεί βρήκε αρκετούς λάτρεις του, που τον περιέθαλψαν σαν να ήταν κοντινός συγγενής τους. Η επιστροφή του στις φυλακές δεν σηματοδοτήθηκε από άλλο αναπάντεχο. Ο Στρελτσόφ βγήκε το 1963, όμως μέσα στην ποινή υπήρχε η ισόβια τιμωρία του ως ποδοσφαιριστή. Δεν ήταν ο ίδιος άνθρωπος, όντως, ακριβώς όπως είχε πει στη μητέρα του.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Σαν σήμερα: Το μυστικό του Λεβ Γιασίν – Ένα τσιγάρο, ένα ποτό κι ο ακρωτηριασμός

Ο Στρελτσόφ βρήκε δουλειά στο Zil για να ζήσει, αλλά ήθελε να επιστρέψει στο ποδόσφαιρο. Ο τότε γενικός γραμματέας του κομουνιστικού κόμματος, Λεονίντ Μπρέζνιεφ, αναρωτώμενος ρητορικά «αφού ένας υδραυλικός που βγαίνει από τη φυλακή έχει το δικαίωμα να δουλέψει ως υδραυλικός, γιατί ένας ποδοσφαιριστής δεν έχει το δικαίωμα να δουλέψει ως ποδοσφαιριστής;», διέκοψε την τιμωρία του. Τη διετία του στο Zil, έπαιξε με την ομάδα του εργοστασίου, όπως είχε κάνει με το Φρέιζερ. Σε ένα εκτός έδρας ματς απέναντι στην Γκόρκι, φαίνεται ότι υπήρχε κυβερνητική παραγγελία να μη χρησιμοποιηθεί. Οι οπαδοί της τελευταίας απείλησαν να κάψουν το στάδιο και μπροστά στον κίνδυνο της βίαιης διαμαρτυρίας, ο Στρελτσόφ χρησιμοποιήθηκε στο δεύτερο ημίχρονο. Όταν τον είδαν, τον χειροκρότησαν όρθιοι.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Σαν σήμερα: Ρενέ Ορλάντο Χούσεμαν, ωδή σε έναν τρελό αλκοολικό μεγάλο ποδοσφαιριστή

Η Τορπέντο είχε ούτως ή άλλως ανοιχτές τις αγκάλες της. Όταν ο Μπρέζνιεφ αντικατέστησε τον Χρουστσόφ, το «ΟΚ» είχε ήδη δοθεί. Ο Στρελτσόφ ήταν μόλις 28 και παρ’ότι έμοιαζε με διαφορετικό άνθρωπο, με χαμένη την ταχύτητα της νιότης αλλά και έρμαιο της αλωπεκίασης, υπήρξε πάντα ένας ποδοσφαιριστής που κατανοούσε το παιχνίδι καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Ο φαλακρός, πλέον, ποδοσφαιριστής επέστρεψε και στην εθνική ομάδα μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1966. Στη Λεωφόρο, όπου εμφανίστηκε το 1967, για ένα ματς με την Εθνική φορώντας τη φανέλα της Σοβιετικής Ένωσης (1-4), πολλοί αναρωτήθηκαν πού βρέθηκε αυτός ο ποδοσφαιριστής και για ποιο λόγο δεν είχαν ιδέα για την ύπαρξή του. Βρήκε νέα χαρά στο παιχνίδι του, σε σημείο που ανακάλυψε και τελειοποίησε μια πάσα με το τακουνάκι, η οποία αποκλήθηκε η «πάσα Στρελτσόφ». Τη χρονιά της επιστροφής του, οδήγησε την Τορπέντο στην κατάκτηση του πρωταθλήματος. Την επομένη, κατέκτησαν το Κύπελλο. Ο Στρελτσόφ ψηφίστηκε «Σοβιετικός ποδοσφαιριστής της χρονιάς» το 1967 και το 1968. Όμως, με τη Σοβιετική Ένωση, όπου είχε 25 γκολ σε μόλις 38 παιχνίδια, δεν πήγε σε σπουδαία διοργάνωση.

Ύστερα από 237 συμμετοχές και 105 γκολ με την Τορπέντο, σταμάτησε το ποδόσφαιρο. Ο σύλλογος της Μόσχας ταυτίστηκε μαζί του στο σημείο που του χρηματοδότησε τις σπουδές του για να γίνει προπονητής και τον προσέλαβε ως τεχνικό των ακαδημιών της, ενώ ήταν πρώτος και σε κάποια παιχνίδια της ομάδας Ανδρών. Ο Στρελτσόφ ήταν η Τορπέντο. Έξι χρόνια μετά το θάνατό του από καρκίνο του λάρυγγα, το γήπεδό της μετονομάστηκε σε «Εντουάρντ Στρελτσόφ», ενώ ακόμη υπάρχει η επιτροπή Εντουάρντ Στρελτσόφ, που μάλιστα είχε για γραμματέα τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι, Ανατόλι Καρπόφ, και η οποία από το 2001 επιδίδεται σε αγώνα ώστε να αποδείξει ότι ένας από τους σπουδαιότερους ποδοσφαιριστές στη Σοβιετική Ένωση -εκείνος που «ήταν ο πιο δυνατός στο γήπεδο και ο πιο αδύναμος στη ζωή», κατά το συμπαίκτη του στην Εθνική, το σημαντικό Βαλεντίν Ιβανόφ- ήταν αθώος του αίματος όσον αφορά στο βιασμό της Λεμπέντεβα και έπεσε θύμα σκευωρίας.

 Όπως η πλειονότητα των σπουδαίων Ρώσων καλλιτεχνών, ο Στρελτσόφ πέθανε νωρίς.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News