ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ – Απαντήσεις σε 11+4 ερωτήματα για την ίδρυση του «τριφυλλιού»

Ο Παναθηναϊκός ιδρύθηκε σαν σήμερα, 3 Φεβρουαρίου του 1908, και ο Γιάννης Καπαγερίδης υποδέχεται την επέτειο των γενεθλίων του με μια αλλιώτικη από τις συνηθισμένες εορταστική προσέγγιση!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Μπάρκογλου αντί Βάλνερ, αλλά ο Ολυμπιακός πρωταθλητής

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: NTOMINIK ΟΥΪΛΚΙΝΣ : Τρία τρομερά ρεκόρ στις 31/01 ο σούπερ-σταρ των Χοκς και του Παναθηναϊκού (vid, pics)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Ο «ναυαρχούκος» του Παναθηναϊκού τράβηξε τα καλώδια στην εντατική

Ξεκίνησε τη λαμπρή του Ιστορία σε μια γωνιά της Αθήνας, πριν «κατακτήσει» το Πανελλήνιο και γνωρίσει ευρωπαϊκές και διεθνείς διακρίσεις και το παρόν κείμενο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ορισμένα βασικά ερωτήματα σχετικά με την ίδρυση και τα πρώτα χρόνια του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου. Ορισμένες αναμφίβολα θα αιφνιδιάσουν τους μη μυημένους στα του «τριφυλλιού». Άλλες πάλι είναι λιγότερο γνωστές, … ασφαλείς ή και αμφιλεγόμενες. Βλέπετε στην αυγή του 20^ου αιώνα η πληροφορία και δη η αθλητική δεν ήταν ο κοινός τόπος των πρώτων δεκαετιών της 2^ης χιλιετίας μετά Χριστόν. Την ψηφιακή εποχή του web 2.0. Παρόλα αυτά υπάρχουν ουκ ολίγες μαρτυρίες και έχουμε και γράφουμε – απαντάμε λοιπόν.

1) Ποιος ίδρυσε τον Παναθηναϊκό;

Ο γεννημένος το 1890 στα Εξάρχεια φοιτητής Γιώργος Καλαφάτης είναι η αδιαμφισβήτητη απάντηση. Ο πρωτοπόρος που θέλησε να δημιουργήσει την πρώτη καθαρά ποδοσφαιρική αθηναϊκή ομάδα. Και είχε τα προσόντα για να πετύχει το φιλόδοξο σχέδιο του.

2) Γιατί ιδρύθηκε ο Παναθηναϊκός;

Το 1908 ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος στον οποίο διέπρεπε ο μετέπειτα υποναύαρχος με καταγωγή από την Κεφαλλονιά αθλητής στίβου δεν είχε καμία διάθεση να ασχοληθεί σοβαρά με το σχετικά νεοφερμένο στην πατρίδα μας ποδόσφαιρο που ο ίδιος λάτρευε και στο οποίο είχε μυηθεί δύο χρόνια πριν. Συμμετέχοντας στην ενδεκάδα της ελληνικής ομάδας, η οποία σε ένα ημίχρονο δέχθηκε 9 γκολ από τη Δανία στη Μεσολυμπιάδα της Αθήνας το 1906 και δεν κατέβηκε να αγωνιστεί στο 2^ο. Ορκίστηκε να ασχοληθεί σοβαρά με το εκ Βρετανίας προερχόμενο ομαδικό αυτό σπορ που είχε πλέον κατακτήσει μεγάλο μέρος του αθλητικού πλανήτη. Σύμφωνα με την Παγκόσμιο Εγκυκλοπαίδεια Αθλητισμού και Ποδοσφαίρου (εκδόσεις ALVIN, 1968), αμέσως ύστερα από εκείνο τον ταπεινωτικό αγώνα για τα ελληνικά χρώματα, «μάζεψε τους φίλους του και φίλους του ποδοσφαίρου στην εξέδρα του Νέου Φαλήρου και τους γνωστοποίησε την απόφασή του για ίδρυση ενός Ποδοσφαιρικού Ομίλου».

3) Πως γεννήθηκε ο Παναθηναϊκός;

«Δύο χρόνια μετά (1908) συγκάλεσε σε αίθουσα της Ιππευτικής Σχολής του Πεδίου Αρεως ευρεία σύσκεψη με τη συμμετοχή 40 φίλων και συναθλητών του από τον Πανελλήνιο ΓΣ, στην οποία αποφασίστηκε η ίδρυση του «Ποδοσφαιρικού Ομίλου Αθηνών» αναφέρει στο δημοσίευμα του το 2008 στην εφημερίδα τα «ΝΕΑ» για τα 100 χρόνια του Παναθηναϊκού ο συνάδελφος Γιάννης Γεωργάκης.

Υπάρχει όμως και διαφορετική ιστορική πηγή σύμφωνα με την οποία «…σε μία γωνιά από τις πολλές «ελεύθερες» που υπήρχαν στο Πολύγωνο, που ήταν τόπος συνάντησης της νεολαίας της εποχής, συγκεντρώθηκε η «παρέα των Καλαφάτηδων». Ήταν όλοι εκεί. Οι φίλοι οι καλοί και πραγματικοί. Για να ακούσουν τον 18χρονο Καλαφάτη κι αυτά που είχε να τους πει. Και, εν τέλει, να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία του νέου Συλλόγου, «της ομάδος που δεν άργησε να γίνη η λατρεία όλων των Αθηναίων φίλων και μη του Ποδοσφαίρου και του Αθλητισμού» Είχε φοβερή πειθώ. Και αύρα. Στο πλευρό του, ο αδελφός του Αλέξανδρος και ο Δημήτρης Δουκάκης. Ήταν 3 Φεβρουαρίου 1908. Η πρώτη ημέρα της ανατριχίλας…» γράφει ο Λουκάς Πανουργιάς (1955).

4) Σε τι διέφερε από τους άλλους ο Παναθηναϊκός;

Το σίγουρο είναι πάντως ότι το τόλμημα εκείνο ήταν και… επαναστατικό καθώς σε αντίθεση με άλλους ξακουστούς συλλόγους της εποχής, όπως οι Πανελλήνιος ΓΣ, Εθνικός ΓΣ και Πανιώνιος ΓΣ, οι ιδρυτές του Παναθηναϊκού τόλμησαν και πήγαν ενάντια στο ρεύμα που ήθελε τα αθλητικά σωματεία να καλλιεργούν κατά πρωτεύοντα λόγο τα αγωνίσματα του στίβου. Όσα είχαν διαφορετική προσέγγιση δεν αναγνωρίζονταν από τις επίσημες αρχές και δεν επιχορηγούνταν από κανέναν. Και το νεοφερμένο ποδόσφαιρο όπως γράφει ο Παύλος Μανιτάκης στο βιβλίο του 100 χρόνια Νεοελληνικού Αθλητισμού 1830-1930 (εκδ. 1961): «Εκείνα τα χρόνια σαν άθλημα ήταν ελεύθερο, υπήγετο τυπικά εις την δικαιοδοσίαν της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά δεν το ήλεγχε τυπικώς καμία αθλητική αρχή». Οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι αναγνωρίστηκανεπίσημα από τον ΣΕΑΓΣ το 1909 υπό τη σκέπη του οποίου και παρέμειναν επί δεκαετίες. «Εν μέσω λοιπόν της πνιγηράς αυτής οπισθοδρομικότητος των πάντων, δικαίως πρέπει να εκτιμηθεί δεόντως η τολμηρά ενέργεια του γνωστού μας φιλάθλου κ. Γεωργίου Καλαφάτη και των άλλων, τότε, συνεργατών του» διαβάζουμε στην εφημερίδα Αθλητισμός το 1927.

5) Πότε ιδρύθηκε ο Παναθηναϊκός;

Η εφημερίδα «Ντέρμπι» είχε αποκαλύψει το 2008 ότι στο 1ο επίσημο δελτίο το οποίο κυκλοφόρησε το 1910 ο τότε ΣΕΑΓΣ (που μετονομάστηκε σε ΣΕΓΑΣ το 1928) αναφέρεται ως ημερομηνία ίδρυσης του Παναθηναϊκού η 3η Φεβρουαρίου 1908. Ημερομηνία σύμφωνα με το παλαιό (ιουλιανό) ημερολόγιο. Στο έγγραφο εκείνο που συνέταξε ο διευθυντής των γραφείων του ΣΕΑΓΣ Αγγ. Σ. Κωνσταντίνου αναφέρεται ότι ο Ποδοσφαιρικός Ομιλος Αθηνών «ιδρύθη την 3η Φεβρουαρίου 1908 υπ’ αθλητών της ποδοσφαιρίσεως και γνωστών φιλάθλων, ταχέως δε κατώρθωσε να καταλάβη επίζηλον μεταξύ των Ποδοσφαιρικών Συλλόγων θέσιν έργαζόμενος πάντοτε υπέρ τής ώς οίον τε ευρυτέρας διαδόσεως τής παιδιάς ταύτης και της εν γένει ιδέας του αθλητισμού…»… Ούτως εκτός των αγώνων ους διεξήγαγε προς ομάδας των εκάστοτε καταπλεόντων ξένων πολεμικών μηδεμιάς ευκαιρίας παραληφθείσης, είναι το μόνον Σωματείον εκ των ειδικών τοιούτων όπερ απέστειλεν ιδία δαπάνη ομάδα εις τους κατά φθινόπωρον του 1908 τελεσθέντας Αθλητικούς Αγώνες εν Τρικκάλοις λαβόν και υπό του Δήμου Τρικκαίων τεθέν έπαθλον». Η δε εφημερίδα «Πατρίς» στο φύλλο της 8ης Φεβρουαρίου 1911 αναφέρει ως ημερομηνία ίδρυσης του Παναθηναϊκού την 6η Φεβρουαρίου 1908. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ο σύλλογος ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1908, ενώ κάποιοι ότι η ιδέα του ιδρυτή των Πρασίνων έλαβε σάρκα και οστά τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Η κατάργηση του ιουλιανού ημερολογίου με βασιλικό διάταγμα πολύ αργότερα (1 Μαρτίου 1923) και θέσπιση ένα χρόνο μετά του νυν ισχύοντος γρηγοριανού, σύμφωνα με το οποίο μετράμε πλέον 13 ημέρες μπροστά περιπλέκει όπως είναι φυσικό τα πράγματα αναφορικά με τα γενέθλια. Και όπως θα διαπιστώσετε παρακάτω υπάρχει ζήτημα και αναφορικά με το όνομα.

6) Πως απέκτησε ο Παναθηναϊκός την ονομασία του;

Αφού ακούστηκαν πολλές απόψεις στην ιστορική εκείνη συγκέντρωση κατέληξαν όλοι στο «Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών». «Οι νεαροί δημιουργοί του Παναθηναϊκού μας δεν βασανίσθηκαν μ’ατελείωτες συζητήσεις, ούτε και απησχόλησε η νομική πλευρά του ζητήματος. Εκείνο που γι’αυτούς είχε σημασία ήταν πως θα βάπτιζαν την ομάδα τους, την ομάδα της Αθήνας μας. Όλοι τους -αν και τόσο μικροί- εφλέγοντο από την ίδια μεγάλη πίστι και πεποίθησι. Ότι και τ’όνομα της ομάδος τους θα πρέπει να είναι αθηναϊκό. Να μιλάη στην καρδιά του κάθε Αθηναίου και της κάθε Ατθίδας. Έτσι έδωσαν τ’ όνομα στην ομάδα τους ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΘΗΝΩΝ» αναφέρει ο Λ. Πανουργιάς. Ως εδώ όλα καλά. Όμως όχι για πολύ. Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 11 Μαΐου 1908 και τη διοίκηση του συλλόγου στελέχωναν οι Μ. Μαρινάκης (πρόεδρος), Γ. Αντωνόπουλος (αντιπρόεδρος), Κ. Θων (ταμίας), Κ. Γουλιμής (γεν. γραμματέας), Δ. Παππάς (έφορος) και οι σύμβουλοι Κ. Σταυρόπουλος, Ν. Αγκωνάκης, Ε. Χρύσης, Κ. Μάτσας, Γ. Σκουζές, Ι. Θεοφιλάς, Ι. Μπούμπουλης, Γ. Γαλανός, Α. Δημητρακόπουλος και Π. Παρασκευόπουλος. Όμως άλλες πηγές θέλουν πρώτο πρόεδρο τον Αλέξανδρο Καλαφάτη, γενικό αρχηγό τον Γιώργο Καλαφάτη, αντιπρόεδρο τον Χρύσης και μέλη του ΔΣ τους Γρανίτσα, Σταυρόπουλο, Μαντζάκο, Παπαγεωργίου, Γαέτα, Μπούμπουλη, Δουκάκη κ.α. Στις 9 Αυγούστου 1908 εγκρίθηκε το καταστατικό του νεοσύστατου συλλόγου.

Ο ΠΟΑ δεν μακροημέρευσε. Πρόλαβε να κατακτήσει την τρίτη θέση στο πρώτο πρωτάθλημα Κέντρου, που διοργάνωσε ο ΣΕΑΓΣ, (Πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Πειραϊκός και δεύτερη η ομάδα του Γουδή) και στα τέλη του επόμενου έτους (1909) παρατηρήθηκε έντονη διοικητική αστάθεια, προερχόμενη από την κόντρα του βασικού χρηματοδότη του ΠΟΑ, Μαρίνου Μαρινάκη, και του ιδρυτή του συλλόγου, με αποτέλεσμα η ομάδα να μην λάβει μέρος στο ετήσιο πρωτάθλημα.

Το 1910 ο Καλαφάτης με τους περισσότερους παίχτες αποχώρησαν, και ίδρυσαν τον Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Όμιλο (ΠΠΟ). Μαζί τους συντάχθηκε και η μεγάλη μάζα των οπαδών του ΠΟΑ. Με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου το 1918 η αθλητική δραστηριότητα ξανάρχισε και ο Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος (ΠΠΟ) μετονομάστηκε τέσσερα χρόνια μετά σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό και Αθλητικό Όμιλο (ΠΠΑΟ) για να συμπεριλάβει και άλλα αθλήματα εκτός του ποδοσφαίρου. «Το νέον αυτό αθλητικό τμήμα του ΠΠΑΟ αποτελέστηκε στη μεγίστη του αναλογία από νεαρούς αθλητάς του Πανελληνίου, οι οποίοι ανήκοντες ήδη στον ΠΠΟ ως ποδοσφαιρισταί εγγράφηκαν νυν στον ΠΠΑΟ και ως αθληταί, υποστάντες την τότε επιβαλλόμενη ποινή» γράφει ο Π. Μανιτάκης αναφερόμενος στα αθλητικά γεγονότα του 1920.

Το 1924 στη γενική συνέλευση της 15ης Μαρτίου η ομάδα έλαβε το οριστικό της όνομα: Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος (ΠΑΟ). Τα μέλη του συλλόγου ζήτησαν ένα βραχύτερο όνομα, που να μην περιέχει τη λέξη «Πανελλήνιος». Ήθελαν να… απογαλακτιστούν από το μητρικό σωματείο (ΠΓΣ) και να αποφύγουν τη σύγχυση που δημιουργούσε στην αλληλογραφία η ύπαρξη δύο Πανελληνίων( του ΠΓΣ που είχε έδρα στην αφετηρία της οδού Αλεξάνδρας και του ΠΠΑΟ που ήταν προς το τέλος της).

7) Πότε έδωσε ο Παναθηναϊκός τον πρώτο αγώνα;

Διάφορες αθλητικές εκδόσεις, μεταξύ των οποίων η Παγκόσμιος Εγκυκλοπαίδεια Αθλητισμού και Ποδοσφαίρου, αναφέρουν ότι ο Ποδοσφαιρικός Ομιλος Αθηνών ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1908, μήνα κατά τον οποίο αντιμετώπισε και κέρδισε 9-0 τον Πειραϊκό Σύνδεσμο στα Τρίκαλα κατά τη διάρκεια των Θεσσαλικών Αγώνων πανελληνίου συμμετοχής που διοργάνωσε στις 7, 8 και 9 Σεπτεμβρίου ο Δήμος Τρικάλων. Σύμφωνα με τον Αγγ. Κωνσταντίνου και το 1ο δελτίο του ΣΕΑΓΣ ο Ποδοσφαιρικός Ομιλος Αθηνών «απέστειλε την ομάδα ιδία δαπάνη». Πληροφορία που αμφισβητεί ο Π. Μανιτάκης, αναφερόμενος στους Θεσσαλικούς Αγώνες του 1908 αναφέρει στο βιβλίο του 100 χρόνια Νεοελληνικού Αθλητισμού όπου υποστηρίζει ότι :«Ο Δήμος Τρικάλων κατασκεύασε πρόχειρον στάδιον με κερκίδες διά μερικές χιλιάδες θεατών, στίβον 300 μ. και όλους τους άλλους χώρους τελέσεως των λοιπών αγωνισμάτων. Εψήφισε ταυτοχρόνως και ανάλογον κονδύλιον προς παροχήν των εξόδων του εις Τρίκαλα ταξιδίου των εξ άλλων πόλεων αθλητών, των οποίων ανέλαβε επίσης την στέγασι και σίτισιν». Όποιος και να ήταν όμως ο χορηγός του ταξιδιού στη θεσσαλική πόλη, άγνωστη είναι η ενδεκάδα με την οποία αγωνίστηκε ο ΠΟΑ σε εκείνο το παιχνίδι με τον Πειραϊκό Σύνδεσμο. Όλες οι πηγές συμφωνούν πάντως ότι οι Αθηναίοι με επικεφαλής τον Γιώργο Καλαφάτη νίκησαν 9-0 τους Πειραιώτες.

8) Πότε κατέκτησε ο Παναθηναϊκός τον πρώτο του τίτλο;

Θα έλθει το 1911 για τη νεοσύστατη ομάδα, με την κατάκτηση του πρωταθλήματος ΣΕΑΓΣ. Ο ΠΠΟ κέρδισε κατά σειρά το Γουδί με 12-0 και τον Πειραϊκό Σύνδεσμο με 11-1. Οι 11 του πρώτου τίτλου: Δεμερτζής, Ρέππας, Μισακιάν, Σαπούνας, Παπαγεωργίου, Πάσχος, Γαρουφαλιάς, Καλαφάτης, Μαντζάκος, Δουκάκης και Ρόκκος. Το 1922 η ΕΠΣΕ διοργάνωσε το πρώτο πρωτάθλημα Αθηνών – Πειραιώς, που διάρκεσε από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο. Ο ΠΠΑΟ τερμάτισε πρώτος, αήττητος και χωρίς να δεχθεί γκολ. Τα αποτελέσματα: ΠΠΑΟ – Πειραϊκός Σύνδεσμος 0-0, ΠΠΑΟ – Αθηναϊκός Γκύζη (μετέπειτα Βύρωνα) 7-0, ΠΠΑΟ – Σχολή Ευελπίδων 3-0, ΠΠΑΟ – Κυπριακός 5-0 και ΠΑΟ – Πειραϊκή Ένωση 3-0. Οι 11 που κατέκτησαν το πρωτάθλημα ήταν: Καλογερόπουλος, Κρίσπης, Απόστολος Νικολαΐδης (μετέπειτα πρόεδρος του Παναθηναϊκού), Χρυσοχοίδης, Βλαχόπουλος, Καντώνης, Ζάκκας, Σούτσος, Ασπρογέρακας, Λουκάς Πανουργιάς (μετέπειτα πρόεδρος του Παναθηναϊκού και της ΕΠΟ) και Σταθόπουλος.

9) Ποια ήταν η πρώτη φανέλα του Παναθηναϊκού;

Στο παρθενικό ματς του ο ΠΟΑ, εμφανίσθηκε στο γήπεδο με κόκκινη φανέλα και λευκό παντελονάκι ενώ φωτογραφία της εποχής εμφανίζει το χρώμα ως κάτι σαν… ροζ στα πρότυπα εκείνης της Γιουβέντους την ίδια εποχή. Ανεξάρτητα όμως από το χρώμα με παίκτη – προπονητή τον ιδρυτή Γιώργο Καλαφάτη, που σημείωσε και τρία γκολ όπως και ο Σταυρόπουλος (τα άλλα οι Μισακιάν, Πάσχος και Γρανίτσας) ήρθε το ευοίωνο για τη νεογέννητη αθηναϊκή ομάδα ξεκίνημα. Το 1911 όταν ΠΠΟ αναγνωρίστηκε από τον ΣΕΓΑΣ η εμφάνιση ήταν σε χρώμα πράσινο και λευκό. Τα χρώματα παρέμειναν και μετά τις επόμενες δύο μετονομασίες της και δεν έχουν τροποποιηθεί έκτοτε.

10) Πως και πότε απέκτησε το τριφύλλι για σήμα;

Για το πρώτο της αθηναϊκής ομάδας δεν υπάρχουν ασφαλείς μαρτυρίες. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για μία μπάλα. Όταν μετονομάστηκε σε ΠΠΟ και αναγνωρίστηκε από τον ΣΕΑΓΣ το 1911 ήταν ένας ποδοσφαιριστής ντυμένος με τη στολή της ομάδας. Όσο για το θρυλικό πλέον τριφύλλι το αιώνιο σύμβολο πίστης για τους απανταχού Παναθηναϊκούς «ενσωματώθηκε» το 1918 όταν ο Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος (ΠΠΟ) μετονομάσθηκε σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Αγωνιστικό Όμιλο (ΠΠΑΟ). Ενα πανάρχαιο πνευματικό σύμβολο, ευρύτατα διαδεδομένο σε πολλούς λαούς του κόσμου με αναφορά στην ισορροπία ανάμεσα στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα, την καλοτυχία, τη γονιμότητα. Σύμφωνα με τον θρυλικό Νίκο Γκούμα, ο οποίος έζησε εκ του σύνεγγυς όλους τους μεγάλους του Συλλόγου, η ιδέα ανήκε κυρίως στον Μιχάλη Παπάζογλου. Ο αθλητής και μετέπειτα γενικός γραμματέας του Συλλόγου εμπνεύστηκε το σήμα από την ομάδα της Χαλκηδόνας (σημερινό Καντικόι) στην Κωνσταντινούπολη, όταν μετείχε σε αυτήν και είχε το Τριφύλλι ως έμβλημα. Οι απόψεις όμως πάνω και σε αυτό το ζήτημα διίστανται καθώς ορισμένοι υποστηρίζουν πως η ιδέα του Παπάζογλου προήλθε από τον Ιρλανδο – Καναδό μαραθωνοδρόμο Γουίλιαμ Σέρινγκ Χρυσό Ολυμπιονίκη της Αθήνας το 1906 ο οποίος έτρεχε φορώντας λευκή στολή με ένα τεράστιο πράσινο τριφύλλι, σύμβολο στο στήθος. Το βέβαιο ότι η πρόταση του Παπάζογλου έγινε δεκτή αμέσως από τους Καλαφάτη, Πανουργιά, Νικολαΐδη αλλά και τον Γεώργιο Χατζόπουλο, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης και πρόεδρο του Συλλόγου ο οποίος μάλιστα έσπευσε να φιλοτεχνήσει ένα ωραιότατο τριφύλλι. Δεν άργησε το νέο να μαθευτεί και τα μέλη του Συλλόγου να ζωγραφίζουν Τριφύλλια και να τα κολλούν στους τοίχους σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας. Ο Καλαφάτης έσπευσε να παραγγείλει Τριφύλλια για τις φανέλες και από τον επόμενο αγώνα η ομάδα εμφανίστηκε για πρώτη φορά με ένα μεγάλο άσπρο Τριφύλλι ραμμένο πάνω στις ολοπράσινες φανέλες της. Σε λίγο διάστημα όλοι οι αθλητές, ποδοσφαιριστές, μέλη και οπαδοί είχαν στα πέτα των σακακιών τα Τριφύλλια, που ένα αθηναϊκό εργαστήριο άρχισε κιόλας να βιομηχανοποιεί, πάνω σε λεπτά φύλλα λευκοσιδήρου.

11) Ποια ήταν η πρώτη έδρα του Παναθηναϊκού;

Το πρώτο ήταν στην οδό Πατησίων, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ) ενώ η έδρα της ομάδας ως ΠΠΟ βρισκόταν στην Πλατεία Αγάμων (σημερινή Πλατεία Αμερικής). Όσο για τη μετακόμιση στη Λεωφόρο; Ο Καλαφάτης με το παραγοντικό του δαιμόνιο κατάφερε να πείσει τον Πρίγκιπα Νικόλαο να συμβάλλει στην παραχώρηση οικοπέδου στην περιοχή της Περιβόλας των Αμπελοκήπων, εκεί που σήμερα βρίσκεται το γήπεδο «Απόστολος Νικολαΐδης» ώστε να αποκτήσει η αθηναϊκή ομάδα το δικό της «σπίτι» στο οποίο στεγάζεται με μικρές διακοπές μέχρι σήμερα. Η διαμόρφωση του οικοπέδου που παραχώρησε ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων Γεώργιος Τσόχας το 1922 έγινε και με την προσωπική εργασία των μελών και των ποδοσφαιριστών της ομάδας. Η παραχώρηση του χώρου με την απόφαση 3294/1922 του Δήμου Αθηναίων αμφισβητήθηκε αρχικά από αξιωματικούς οι οποίοι ήθελαν να χτίσουν εκεί τον συνοικισμό τους και στη συνέχεια από πρόσφυγες οι οποίοι με δυναμικές κινητοποιήσεις γκρέμιζαν τη νύχτα ό,τι την ημέρα έστηναν οι αθλητές του Παναθηναϊκού. Η διαμάχη έληξε στις 21 Ιουλίου 1924, δηλαδή έξι μήνες μετά την επίσημη έγκριση του καταστατικού, με τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της απόφασης παραχώρησης του γηπέδου. Την ιστορική Λεωφόρο που για σχεδόν έναν αιώνα αποτελεί το σπίτι του ΠΑΟ.

12) Ποιος ήταν ο πρώτος ξένος προπονητής στην ιστορία του συλλόγου;

Το 1912 ο ΠΠΟ προσέλαβε τον πρώτο ξένο προπονητή που ήρθε ποτέ στην Ελλάδα. Ήταν ο Άγγλος Τζον Κάμπελ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, που έμαθε στους παίχτες του ΠΟΑ τα βασικά του αθλήματος. Έμεινε δύο χρόνια στην Αθήνα, αλλά άφησε ανολοκλήρωτο το έργο του, επειδή κάθε αθλητική κίνηση διακόπηκε έως το 1918, εξαιτίας των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

13) Ποιος ήταν ο πρώτος ολυμπιονίκης του συλλόγου;

Ένας από τους πιο διάσημους αθλητές που φόρεσαν την φανέλα του ΠΟΑ ήταν ο ολυμπιονίκης, Κώστας Τσικλητήρας. Η πλειονότητα των αθλητών εκείνη την αιματηρή από τους πολέμους 2η δεκαετία του 20ου αιώνα στρατεύτηκε, κάποιοι από αυτούς έχασαν τη ζωή τους στα μέτωπα και ανάμεσα τους ξεχωρίζει ο θρυλικός Κώστας Τσικλητήρας.Ο τέσσερις φορές Ολυμπιονίκης στα αγωνίσματα άνευ φοράς (δύο αργυρά στο Λονδίνο το 1908 στο ύψος και το μήκος και χρυσό στη Στοκχόλμη τέσσερα χρόνια μετά στο δεύτερο αγώνισμα όπου είχε και το παγκόσμιο ρεκόρ με 3.47 μ. από την 1/4/1912, και χάλκινο στο ύψος). Έπαιξε τερματοφύλακας στον Ποδοσφαιρικό Όμιλο Αθηνών πριν αφήσει την τελευταία του πνοή στην πρώτη γραμμή τον Φεβρουάριο του 1913 στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο.

14) Πως γράφτηκε ο ύμνος του Παναθηναϊκού;

Ο πασίγνωστος δημιουργήθηκε πολλά χρόνια μετά την ίδρυση.Το 1958. Σε στίχους που δημοφιλή παρουσιαστή Γιώργου Οικονομίδη και μελοποίηση του επιτυχημένου συνθέτη Γιώργου Μουζάκη. Ύστερα από έναν νικηφόρο αγώνα επί του Απόλλωνα στο ιστορικό γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ο πρώτος σχεδίασε την απαρχή του ύμνου, το «Σύλλογος μεγάλος». Το έγραψε σε ένα πακέτο τσιγάρα «Κεράνης». Πρώτος ερμηνευτής ήταν ο Λέανδρος Παπαθανασίου όμως το 1962 ο επίσης λαοφιλής την εποχή εκείνη ηθοποιός και τραγουδιστής Γιάννης Βογιατζής ήταν εκείνος που τον απογείωσε. Ενώ το σφύριγμα που ακούγεται στην αρχή και στο τέλος του ύμνου είναι… δανεισμένο από τη μουσική της ταινίας η «Γέφυρα του ποταμού Κβάι».

Μπορεί βέβαια να είναι ο γνωστός και καθιερωμένος όμως δεν είναι ο μοναδικός. Ο πρώτος ηχογραφήθηκε το 1931 στο Βερολίνο και διασώζεται μέχρι σήμερα το ρεφραίν : «Ζήτω ένδοξε μεγάλε, ζήτω ένδοξε τρανέ, της Αθήνας μας καμάρι, ζήτω Παναθηναϊκέ». Ακολούθησε ένας ακόμα το 1948 γραμμένος από τον Κώστα Κοφινιώτη. Μελοποιήθηκε από τον Γιάννη Βέλλα , τραγουδήθηκε από τον Πάνο Κόκκινο και είχε τίτλο: «Προχωρείτε προς τη Νίκη». Ιδού τα λόγια του :

«Το χίλια εννιακόσια οκτώ , ιδρύθει στην Ελλάδα ο πιο μεγάλος σύλλογος η πιο τρανή ομάδα.

Για σύμβολο της έστησε την πράσινη σημαία στον στίβο και στα γήπεδα την πιο τρανή ιδέα.

Προχωρείτε προς τη νίκη, χείμαρρος ορμητικός έχει σήμα το τριφύλλι και είναι πάντα θρυλικός.

Ο Παναθηναϊκός, ο Παναθηναϊκός, ο Παναθηναϊκός».

15) Γιατί είναι ο Παναθηναϊκός μεγάλος και δυναμικός;

Με αυτά και με εκείνα, τα περίπλοκα, τα αμφισβητήσιμα ίσως, αλλά και τα σπουδαία που συνθέτουν το ξεκίνημα της Ιστορίας του ο 114αρης αθηναϊκός σύλλογος όπως είπε το 1978 ο θρυλικός Απόστολος Νικολαΐδης μπορεί να αισθάνεται για όλα αυτά τα πεπραγμένα και τα κατορθώματα του στη διαδρομή της κάτι παραπάνω από απλά μεγάλος και τρανός: «Γιατί ο Παναθηναϊκός, που είναι μια Ιδέα, είναι Αθάνατος».

ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ - Απαντήσεις σε 11+4 ερωτήματα για την ίδρυση του «τριφυλλιού»