Τίνους Όσενταρπ: Ο Ολλανδός σπρίντερ που έγινε συνεργάτης των Ναζί... από αφέλεια

Λίγο μετά την απονομή του χρυσού μεταλλίου στον Τζέσι Όουενς, για τη νίκη του στα 100 μ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, κάποιοι από τους θεατές που είχαν κατακλύσει το στάδιο του Βερολίνου είδαν τον τρίτο νικητή να κάνει έναν σύντομο ναζιστικό χαιρετισμό.

Αν ο αθλητής ήταν Γερμανός, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος απορίας. Ήταν, όμως, Ολλανδός. Ο Τίνους Όσενταρπ, ο οποίος έχοντας τερματίσει πίσω από τον Όουενς και τον έτερο Αφροαμερικανό, Ραλφ Μέτκαλφ, χαρακτηρίστηκε από τον Τύπο «ο ταχύτερος λευκός στον κόσμο». Λίγες μέρες αργότερα, άλλωστε, κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο και στα 200 μ., πάλι πίσω από τον Όουενς κι έναν ακόμα Αφροαμερικανό, τον Μακ Ρόμπινσον.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Όσενταρπ δικαίωσε απόλυτα τον χαρακτηρισμό με το νταμπλ χρυσών μεταλλίων που έκανε στα σπριντ στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Παρισιού. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1938 κέρδισε με σχετική άνεση τον τελικό των 200 μ. (με χρόνο 21.2 έναντι 21.6 του Γερμανού Γιάκομπ Σόιρινγκ, που τερμάτισε δεύτερος), ενώ μία ημέρα νωρίτερα είχε θριαμβεύσει και στα 100 μ. (με 10.5).

Οι Ολλανδοί φίλαθλοι καμάρωναν για τα επιτεύγματα του γεννημένου στις 21 Μαΐου 1916 αθλητή, ο οποίος ήταν ποδοσφαιριστής προτού αρχίσει να τρέχει για χόμπι. Και ονειρεύονταν ότι θα χάριζε στη χώρα τους κι άλλα μετάλλια στο μέλλον. Η περηφάνια, όμως, έμελλε να δώσει γρήγορα τη θέση της στον αποτροπιασμό και την απαξίωση.

Οι Ναζί εισέβαλαν στην Ολλανδία στις 10 Μαΐου 1940 και μόλις τέσσερις ημέρες αργότερα εξανάγκασαν την κυβέρνηση της χώρας σε συνθηκολόγηση, με τον βομβαρδισμό του Ρότερνταμ που είχε ως συνέπεια να σκοτωθούν 1.000 άνθρωποι και να μείνουν άστεγοι άλλοι 85.000. Ο Όσενταρπ έχασε τη δουλειά του στην αεροπορική εταιρία KLM κι άρχισε να εργάζεται ως αστυνομικός στη Χάγη.

Με τη νέα του ιδιότητα, ερχόταν καθημερινά σε επαφή με τους άνδρες των δυνάμεων κατοχής και η στιγμή που κάποιος από αυτούς τον αναγνώρισε, δεν άργησε: «Εσύ δεν είσαι ο ταχύτερος λευκός στον κόσμο;».

Κυνηγούσε αντιστασιακούς στους δρόμους

Λέγεται ότι ο Όσενταρπ είχε επηρεαστεί από τη ναζιστική προπαγάνδα κατά τις ημέρες της διαμονής του στο Βερολίνο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες 1936, αν και ο ναζιστικός χαιρετισμός στο βάθρο (που δεν επιβεβαιώνεται απ’ όλες τις πηγές) δεν πρέπει να ήταν συνειδητή κίνηση.

Αυτό στο οποίο συμφωνούν όλοι, πάντως, είναι ότι ο πρωταθλητής Ευρώπης στο σπριντ τα έκανε όλα λάθος απ’ τη στιγμή που άνοιξε παρτίδες με τους Γερμανούς. Παρασυρμένος από την ανάγκη του να διασφαλίσει τη θέση εργασίας του στην αστυνομία, αλλά και από τα ευμενή σχόλια υψηλόβαθμων στελεχών των Ναζί, πείστηκε ότι τον συνέφερε να συνεργαστεί μαζί τους.

Πολύ σύντομα ο Όσενταρπ έγινε μέλος του τμήματος σήμανσης της διαβόητης Υπηρεσίας Ασφαλείας των Ναζί («Sicherheitsdienst»). Το 1941 εντάχθηκε στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα της Ολλανδίας και το 1943, την εποχή που η αντίσταση των συμπατριωτών του άρχιζε να αποδίδει καρπούς, έγινε μέλος των γερμανικών SS!

Όλα αυτά τα χρόνια, οι κατακτητές τού είχαν δώσει τη δυνατότητα να αθλείται – και ίσως να ήταν κι αυτός ένας λόγος που τους έλεγε σε όλα «ναι». Ο Ολλανδός πρωταθλητής δεν είχε πρόβλημα να συμμετέχει σε αγώνες στο στάδιο του Έλεκομ, το οποίο είχαν επιτάξει οι Ναζί για την εκπαίδευση αλλά και την ψυχαγωγία των στρατιωτών τους μέσω αθλητικών δραστηριοτήτων. Στην ίδια τοποθεσία είχαν ανεγείρει κι ένα κλειστό γυμναστήριο χρησιμοποιώντας τα εργατικά χέρια Εβραίων αιχμαλώτων.

Το χάρισμα της ταχύτητας που είχε ο Όσενταρπ τον κατέστησε χρήσιμο και στη στυγερή προδοτική οργάνωση «Einsatzcommando Leemhuis», σκοπός της οποίας ήταν να εντοπίζει και να αιχμαλωτίζει Ολλανδούς αντιστασιακούς που κρύβονταν στην επαρχία της Χάγης και να τους παραδίδει για βασανισμό στους Ναζί. Ο «ταχύτερος λευκός στον κόσμο» δεν έτρεχε πια στους στίβους για να διεκδικεί μετάλλια, αλλά στους δρόμους για να συλλαμβάνει συμπατριώτες του, που ενδεχομένως να τον είχαν θαυμάσει παλιότερα για τις επιτυχίες του…

Η ευκολία με την οποία στρατολογήθηκε ο Όσενταρπ σε όλες αυτές τις οργανώσεις, έχει κάνει πολλούς Ολλανδούς ιστορικούς να πιστεύουν ότι ίσως να μην ήταν συνειδητοποιημένος ναζιστής, αλλά απλά ανόητος (οι δυο έννοιες, βέβαια, σχετίζονται στενά μεταξύ τους). Κάποιοι φίλοι του έλεγαν ότι «η νοημοσύνη του ήταν αντιστρόφως ανάλογη της σωματικής του ανάπτυξης», αλλά και έτσι να ήταν, αρκεί για να δικαιολογήσει τις επιλογές του;

Συνυπεύθυνος για τον θάνατο δέκα ανθρώπων

Η απελευθέρωση της Ολλανδίας απ’ τους Ναζί τον Σεπτέμβριο του 1944, σήμανε και το τέλος της «σκοτεινής δράσης» του Όσενταρπ, ο οποίος συνελήφθη και ομολόγησε τα πάντα. Προφυλακίστηκε μέχρι το 1948 και στη δίκη που ακολούθησε αποδείχθηκε η συνδρομή του στη σύλληψη 26 αντιστασιακών, από τους οποίους οι δέκα δεν βγήκαν ζωντανοί από τα βασανιστήρια των Γερμανών κατακτητών.

Ως συνυπεύθυνος για τον θάνατο δέκα ανθρώπων, ο ολυμπιονίκης καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης δώδεκα ετών. Δεν έμελλε να μείνει, όμως, για πολύ στη φυλακή. Μόλις τρία χρόνια αργότερα, η έλλειψη προσωπικού στα ορυχεία του Λίμπουργκ ανάγκασε την ολλανδική κυβέρνηση να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στους καταδικασθέντες για εθνική προδοσία. Όσοι ήθελαν, μπορούσαν να εξαγοράσουν τις ποινές τους δουλεύοντας εκεί.

Ο Όσενταρπ ήταν ένας από τους 13.000 κατάδικους που εκμεταλλεύθηκαν την ευνοϊκή διάταξη. Επέδειξε φιλότιμο και συναδελφικότητα και κέρδισε τη συμπάθεια των «κανονικών» ανθρακωρύχων που γνώριζαν ποιος ήταν και πώς είχε δράσει κατά την περίοδο της κατοχής. Κανείς, ωστόσο, δεν είχε τη διάθεση ούτε και την πολυτέλεια να τον απομονώσει.

«Η δουλειά δεν μπορούσε να βγει χωρίς αυτούς τους άνδρες», δήλωσε σε ένα αφιέρωμα της εκπομπής «Andere Tijden» ο Σιενγκ Χόιτς, ένας από τους ανθρακωρύχους που είχε δουλέψει μαζί του. «Μπορώ να πω ότι ήταν ένας φυσιολογικός συνάδελφος, που δεν μιλούσε ποτέ για το παρελθόν του. Όχι μόνο για ό,τι είχε κάνει κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά ούτε για όσα είχε πετύχει στον αθλητισμό. Από κάποιο σημείο και μετά, άλλωστε, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είχε σημασία. Ήταν απλώς ένας μέλος της ομάδας μας».

Επέστρεψε απρόσμενα ως προπονητής

Όσο εργαζόταν ως ανθρακωρύχος, ο Όσενταρπ διέμενε στην πόλη Χερλέιν μαζί με την οικογένειά του. Κι όσο κυλούσε ο καιρός, τόσο περισσότερο η παρουσία του γινόταν αντικείμενο συζήτησης. Κάποια στιγμή, ένας καλός Ολλανδός δεκαθλητής, ο Χέρμαν Τίμε, σκέφτηκε να τον προσλάβει ως προπονητή ώστε να βελτιώσει τις επιδόσεις του στα αγωνίσματα των σπριντ. Ο πρωταθλητής Ευρώπης του 1938 ένιωσε τιμή για την πρόταση και είπε αμέσως το «ναι».

Αν και επικρίθηκε από συναθλητές του, ο Τίμε δούλεψε υπό τις οδηγίες του Όσενταρπ και το 1960 πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης, όπου κατέλαβε τη 15η θέση. Ο παλιός πρωταθλητής Ευρώπης ένιωσε ξανά χρήσιμος ύστερα από χρόνια στιγματισμού και επέκτεινε τη συνεργασία του και με άλλους αθλητές του σωματείου Κίμπρια – όπου ανήκε ο Τίμε. Το 1972, όταν πια οι πικρές αναμνήσεις από τη γερμανική κατοχή είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν, συνεργάστηκε και με την Achilles-Top του Κερκράντε.

Στις λίγες συνεντεύξεις που έδωσε, αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι ήταν ρατσιστής. Ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε το παραμικρό για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στην τελευταία εμφάνισή του στην ολλανδική τηλεόραση, το 1999, μίλησε με θαυμασμό για τον Τζέσι Όουενς. «Τον σεβόμουν πολύ. Ίσως να με σεβόταν κι εκείνος, δεν ξέρω, εγώ πάντως τον σεβόμουν. Ήταν υπεραθλητής».

Ο Όσενταρπ πέθανε στο Χερλέιν στις 20 Ιουνίου 2002, σε ηλικία 86 ετών. Τα δύο χρυσά μετάλλια στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1938, τα δύο χάλκινα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, καθώς και τα άλλα δύο χάλκινα που είχε κερδίσει στο πρώτο Ευρωπαϊκό του 1934 (στα 200 μ. και στα 4×100) θα είναι πάντοτε δικά του. Τα κέρδισε με την αξία του και το όνομά του δεν γίνεται να σβηστεί από τις λίστες των νικητών. Η μνήμη του, όμως, έχει δυστυχώς στιγματιστεί από την επιλογή του να συνεργαστεί με τους παρανοϊκούς κατακτητές της πατρίδας του.

Πηγές: dirkdeklein.net («Tinus Osendarp—Medal Winning Olympian and Nazi Collaborator»), Wikipedia («Tinus Osendarp», «1938 European Athletics Championships», «Βομβαρδισμός του Ρότερνταμ»), anderetihden.nl («Tinus Osendarp: de foute sprinter»), sportgeschiedenis.nl («Sprinter Tinus Osendarp: nazi of een onbenul?»).

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 5 Σεπτεμβρίου

2022: Η Ευαγγελία Φράγκου και η Χριστίνα Μπούρμπου με χρόνο 7:36.99 κατακτούν το χρυσό μετάλλιο στο διπλό σκιφ στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Κωπηλασίας Κ23 που διεξάγεται στο Χαζεβίνγκελ του Βελγίου. Χρυσό μετάλλιο κερδίζει και ο Πέτρος Γκαϊδατζής στο σκιφ ελαφρών βαρών των ανδρών, ενώ η Ευαγγελία Αναστασιάδου τερματίζει δεύτερη με 7:59.68 στην ίδια κατηγορία των γυναικών πίσω από την Τουρκάλα, Ελις Οζμπάι.

2022: Ο Βασίλης Σοφικίτης κατακτά το χάλκινο μετάλλιο στα 400 μέτρα μικτής ατομικής, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Εφήβων-Νεανίδων στο Περού με νέο ατομικό ρεκόρ (4:19.60).

2020: Πεθαίνει σε ηλικία 73 ετών ο Ξανθιώτης βετεράνος ποδοσφαιριστής του ΠΑΟΚ, Μπάμπης Τσιλιγγιρίδης.

2018: Η Άννα Κορακάκη κατακτά το χρυσό μετάλλιο στο αεροβόλο πιστόλι 10 μ. στο παγκόσμιο πρωτάθλημα σκοποβολής που διεξάγεται στην Τσανγκγουόν της Νοτίου Κορέας.

2012: Η εθνική ομάδα BC3 του μπότσια, αποτελούμενη από τους Γρηγόρη Πολυχρονίδη, Νίκο Πανανό και Ελένη Κορδαλή, χαρίζει στην Ελλάδα το πρώτο της χρυσό μετάλλιο στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, χάρη στη νίκη της επί της Πορτογαλίας στον τελικό (4-1). Την ίδια μέρα κατακτούν ασημένιο μετάλλιο ο Πασχάλης Σταθελάκος (στη δισκοβολία F40) και το χάλκινο ο Παύλος Μάμαλος (στα 90 κ. της άρσης βαρών σε πάγκο).

2010: Ο Δημήτρης Διαμαντίδης ανακοινώνει την απόσυρσή του από την Εθνική Ελλάδας, ύστερα από την ήττα με 80-72 από την Ισπανία που κοστίζει τον αποκλεισμό απ’ τη συνέχεια του Μουντομπάσκετ της Τουρκίας. Ο τελικός απολογισμός του είναι 126 συμμετοχές και 766 πόντοι.

2006: Πεθαίνει σε ηλικία 64 ετών ο παλαίμαχος Ιταλός αριστερός μπακ, Τζιατσίντο Φακέτι, βασικό στέλεχος της μεγάλης Ίντερ του Ελένιο Ερέρα και αρχηγός της Εθνικής Ιταλίας.

2004: Πεθαίνει στο Μέμφις χτυπημένος από λευχαιμία ο 32χρονος μπασκετμπολίστας, Αλφόνσο Φορντ. Το 1996 είχε πρωτοέρθει στην Ελλάδα για λογαριασμό του Παπάγου, αργότερα πέρασε από τον Σπόρτινγκ και κατόπιν διέπρεψε και στην Ευρωλίγκα με τις φανέλες του Περιστερίου και του Ολυμπιακού.

2004: Στον πρώτο της επίσημο αγώνα μετά την κατάκτηση του Euro 2004, η Εθνική Ελλάδας γνωρίζει ήττα-σοκ από την Αλβανία στα Τίρανα (2-1), για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2006.

2002: Η Αργεντινή νικά τις ΗΠΑ 87-80 στον τελευταίο αγώνα της Β’ φάσης του Μουντομπάσκετ που διεξάγεται στην Ιντιανάπολις. Πρόκειται για την πρώτη ήττα που γνωρίζουν οι Αμερικανοί από το 1992 που στελεχώνουν την ομάδα τους με επαγγελματίες του ΝΒΑ (είχαν 58 σερί νίκες).

1998: Ο Λάρι Πέιτζ και ο Σεγκέι Μπριν, μεταπτυχιακοί φοιτητές στο πανεπιστήμιο του Stanford στην Καλιφόρνια, ιδρύουν την “Google”, δανειζόμενοι το όνομα από τη λέξη “googol”, τον αριθμό ένα ακολουθούμενο από εκατό μηδενικά.

1990: Ο Στιβ Μπρους της Mάντεστερ Γιουνάιτεντ γίνεται ο πρώτος παίκτης της Α’ Κατηγορίας Αγγλίας που αποβάλλεται με βάση το νέο κανονισμό του «επαγγελματικού φάουλ», στον αγώνα εναντίον της Λούτον.

1987: Ο Ανατολικογερμανός, Τορστεν Φος, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στο δέκαθλο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Ρώμης και δίνει τέλος στο σερί νικών του Βρετανού, Ντέιλι Τόμσον, στις μεγάλες διοργανώσεις.

1985: Ο Σοβιετικός, Ίγκορ Πακλίν, σημειώνει νέο παγκόσμιο ρεκόρ στο άλμα εις ύψος με 2.41 μ., στο Κόμπε της Ιαπωνίας (2.40 μ. το παλιό του συμπατριώτη του, Ρούντολφ Ποβαρνίτσιν).

1974: Ο Παναθηναϊκός έρχεται σε συμφωνία με τον Στέπαν Μπόμπεκ, προπονητή του στο αήττητο πρωτάθλημα του 1964, για την αντικατάσταση του Φέρεντς Πούσκας με τον οποίο έχει μόλις λύσει τη συνεργασία του ύστερα από τέσσερα χρόνια.

1974: Ο Κύπριος πρωταθλητής των 400 μέτρων με εμπόδια, Σταύρος Τζιωρτζής, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση στον τελικό του αγωνίσματος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Ρώμης, που διεξάγεται λίγες εβδομάδες μετά την εισβολή του τουρκικού «Αττίλα» στο νησί του.

1972: Ο Αμερικανός κολυμβητής, Μαρκ Σπιτς γίνεται ο πρώτης αθλητής στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων που κατακτά επτά χρυσά μετάλλια στην ίδια διοργάνωση, όταν βοηθά την ομάδα σκυταλοδρομίας των ΗΠΑ στα 4×100 μικτή να κερδίσουν τον τελικό με νέο παγκόσμιο ρεκόρ (3:48.16). Τα υπόλοιπα έξι τα έχει κερδίσει στα 100 και στα 200 ελεύθερο, στα 100 και τα 200 πεταλούδα και στα 4×100 και 4×200 ελεύθερο, συνδυάζοντας τα όλα με παγκόσμια ρεκόρ. Την επίδοση του Σπιτς θα βελτιώσει το 2008 στο Πεκίνο ο Μάικλ Φελπς, με οκτώ χρυσά μετάλλια.

1971: Η Αυστριακή Ιλόνα Γκουζενμπάουερ σημειώνει νέο παγκόσμιο ρεκόρ στο ύψος με 1.92 μ. και καταρρίπτει το παλιό που κατείχε η Ρουμάνα, Γιολάντα Μπάλας, από το 1961 (1.91 μ.).

1966: Η Ανατολικογερμανίδα χρυσή ολυμπιονίκης του 1964 στα 80 μέτρα με εμπόδια, Κάριν Μπάλτσερ, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο και στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Βουδαπέστης. Στον συγκλονιστικό τελικό νικά στο φώτο φίνις τη Δυτικογερμανίδα, Κάριν Φις, την Πολωνή Ελζμπιέτα Μπέντναρεκ και την έτερη Δυτικογερμανίδα, Ρενάτε Μπαλκ.

1955: Διεξάγεται ο πρώτος αγώνας του νέου θεσμού της UEFA, του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης. Η Σπόρτινγκ Λισαβώνας επικρατεί με 3-1 της Παρτίζαν Βελιγραδίου και ο Ζοάο Μπαπτίστα Μαρτίνς των νικητών σημειώνει το παρθενικό γκολ στην ιστορία της διοργάνωσης.

1953: Οι Νιου Γιορκ Γιάνκις γίνονται η πρώτη ομάδα στην ιστορία του επαγγελματικού πρωταθλήματος μπέιζμπολ που κατακτά πέντε διαδοχικά πρωταθλήματα.

1949: Ο Πάντσο Γκονζάλες και ο Τεντ Σρέντερ παίζουν 67 γκέιμ σε πέντε σετ στον τελικό του εθνικού πρωταθλήματος των ΗΠΑ, που διαρκεί πέντε ώρες και 15 λεπτά. Νικητής αναδεικνύεται ο Γκονζάλες με 3-2 (16-18, 2–6, 6–1, 6–2, 6–4).

1938: Ο Έλληνας πρωταθλητής του τριπλούν, Γιάννης Παλαμιώτης, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση στον τελικό του αγωνίσματος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Παρισιού. Με άλμα στα 14.70 μ. βελτιώνει το πανελλήνιο ρεκόρ, χάνει όμως για τρία εκατοστά το χάλκινο μετάλλιο από τον Γερμανό, Καρλ Κότρατσεκ.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News