Ντον Φρέιζερ: Ο άθλος της ασυμβίβαστης κολυμβήτριας ύστερα από την οικογενειακή τραγωδία

Είναι αδύνατον να γίνει συζήτηση για τις κορυφαίες κολυμβήτριες όλων των εποχών και να μην πέσει στο τραπέζι το όνομα της Ντον Φρέιζερ.

Η θρυλική αθλήτρια από την Αυστραλία κατέχει μια ιστορική πρωτιά που αρκεί για να της χαρίσει την υποψηφιότητα της GOAT (αρκτικόλεξο του Greatest Of All Time, για όσους τυχόν δεν το γνωρίζουν). Ήταν η πρώτη που κέρδισε χρυσό μετάλλιο στο ίδιο αγώνισμα της κολύμβησης, εν προκειμένω τα 100 μέτρα ελεύθερο, σε τρεις διαδοχικές διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων. Προσοχή: η πρωτιά δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες.

Η Φρέιζερ ολοκλήρωσε τον άθλο στις 13 Οκτωβρίου 1964, όταν τερμάτισε πρώτη στον τελικό του αγωνίσματος με νέο ολυμπιακό ρεκόρ (59.5), αφήνοντας καθαρά πίσω της τις Αμερικανίδες Σάρον Στάουντερ (59.9) και Κάθι Έλις (1:00.8). Διατήρησε έτσι τα σκήπτρα που είχε κερδίσει και το 1960 στη Ρώμη, τέσσερα χρόνια ύστερα από την πρώτη φορά που ανέβηκε στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου, το 1956 στη Μελβούρνη (όταν κέρδισε άλλο ένα χρυσό στα 4×100 ελεύθερο και το ασημένιο στα 400 μέτρα ελεύθερο).

Το τρίτο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία επειδή ήλθε λίγους μήνες ύστερα από μία ανείπωτη οικογενειακή τραγωδία. Ένα τροχαίο δυστύχημα στις 8 Μαρτίου 1964, για το οποίο είχε ευθύνη και προκάλεσε τον θάνατο της 60χρονης μητέρας της. Η ολυμπιονίκης έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου της και έπεσε με μεγάλη ταχύτητα σε ένα σταθμευμένο φορτηγό, με συνέπεια η Ρόουζ Φρέιζερ να σκοτωθεί ακαριαία. Από τη σφοδρή σύγκρουση τραυματίστηκαν η αδελφή της κολυμβήτριας και μια φίλη τους, που κάθονταν στο πίσω κάθισμα, ενώ και η ίδια υπέστη κάταγμα σε έναν σπόνδυλο και μώλωπες στον αυχένα.

Αν και τότε η Φρέιζερ νόμιζε ότι η μητέρα της είχε πεθάνει από ανακοπή καρδιάς στο νοσοκομείο (έτσι της είχαν πει οι δικοί της για να μη την επιβαρύνουν ψυχολογικά και μάλιστα δεν έμαθε την αλήθεια μέχρι το 2004, όταν πραγματοποίησε έρευνα για να συγγράψει την αυτοβιογραφία της), δεν έπαυε να κουβαλάει το βάρος της ευθύνης για την απώλεια της γυναίκας που την είχε φέρει στον κόσμο. Πήγε, λοιπόν, στο Τόκιο με μοναδικό στόχο να κερδίσει το τρίτο χρυσό μετάλλιο στα 100 μέτρα ελεύθερο και να της το αφιερώσει.

«Κοίταξα ψηλά στον ουρανό, ένιωσα τη βέρα της μητέρας μου στο δάχτυλό μου και είπα “αυτό είναι για σένα μαμά”. Καμία δεν γινόταν να με νικήσει εκείνο το βράδυ. Έκανα το κολύμπι της ζωής μου. Για τη μαμά μου», δήλωσε σε συνέντευξή της στην ιστοσελίδα της ΔΟΕ το 2020.

Η Ρόουζ Φρέιζερ σχεδίαζε να ταξιδέψει στο Τόκιο για να δει από κοντά την κόρη της να κατακτά το τρίτο διαδοχικό χρυσό μετάλλιο στο καλό της αγώνισμα, μια και έφερε βαρέως ότι δεν είχε βρεθεί κοντά της στη Ρώμη. Από το 1962 αποταμίευε χρήματα για να καλύψει το κόστος των αεροπορικών εισιτηρίων και της πολυήμερης διαμονής της σε ξενοδοχείο και μετά τον τραγικό χαμό της, οι συγγενείς της τα διέθεσαν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Η Φρέιζερ είχε χάσει το 1960 και τον πατέρα της από καρκίνο, ενώ είχε προηγηθεί και ο χαμός του αδελφού της από λευχαιμία, το 1950. Το γεγονός ότι δεν έπαψε να διαπρέπει στις πισίνες ενώ είχε χάσει τόσα αγαπημένα πρόσωπα σε νεαρή ηλικία (γεννήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1937), είναι άλλο ένα στοιχείο που πιστοποιεί την τεράστια αξία της.

Η κλεμμένη σημαία κι ο δεκαετής αποκλεισμός

Η είδηση του δυστυχήματος είχε κάνει τον γύρο του κόσμου κι αυτό πρόσθεσε ακόμα μεγαλύτερο ψυχολογικό βάρος στη Φρέιζερ, η οποία φοβόταν ότι το κοινό θα την έβλεπε με μισό μάτι. Αυτό, όμως, δεν συνέβη. Οι Ιάπωνες φίλαθλοι την υποδέχθηκαν με θέρμη, όπως άρμοζε σε μία δις χρυσή ολυμπιονίκη κάτι που της έδωσε κουράγιο να παλέψει για τον στόχο της.

Το άλλο πρόβλημα οφειλόταν στον τραυματισμό της. Η Αυστραλή κολυμβήτρια χρειάστηκε να φορέσει προστατευτικό κολάρο για αρκετές εβδομάδες μετά το δυστύχημα και φυσικά απείχε για σημαντικό χρονικό διάστημα από τις προπονήσεις. Όταν έγινε καλά και μπορούσε πλέον να αρχίσει την προετοιμασία της για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο γιατρός της δεν της επέτρεπε να βουτάει με το κεφάλι στην πισίνα. Ουσιαστικά η Φρέιζερ έκανε κανονικές προπονήσεις μόνο όταν έφτασε στο Τόκιο. Ούτε αυτό την εμπόδισε, όμως, να φτάσει στο τρίτο χρυσό.

Οι μπελάδες, όμως, δεν τελείωσαν με τον θρίαμβό της στο «κατοστάρι». Όντας ασυμβίβαστη προσωπικότητα από γεννησιμιού της, η Φρέιζερ είχε μπει στο «στόχαστρο» των επιτελών της Ολυμπιακής Επιτροπής της Αυστραλίας από την Τελετή Έναρξης. Τότε που παρέλασε κανονικά με την υπόλοιπη ομάδα της Αυστραλίας, παρά τη ρητή διαταγή να μείνει στο δωμάτιο του ξενοδοχείου της, ώστε να είναι ξεκούραστη για τον προκριματικό που έδινε την επόμενη μέρα.

Η Φρέιζερ τράβηξε το σχοινί μια και κολύμπησε στους αγώνες με μαγιό που δεν ήταν εγκεκριμένο από τους χορηγούς της αυστραλιανής ομοσπονδίας. Και το τελειωτικό χτύπημα ήρθε όταν συνελήφθη από την ιαπωνική αστυνομία με την κατηγορία της κλοπής της ολυμπιακής σημαίας από έναν ιστό έξω απ’ το παλάτι του Αυτοκράτορα Χιροχίτο!

Στοιχεία, πάντως, δεν βρέθηκαν και η ολυμπιονίκης αφέθηκε ελεύθερη χωρίς να της απαγγελθούν κατηγορίες – μάλιστα οι Ιάπωνες της χάρισαν ως ενθύμιο τη σημαία που υποτίθεται ότι είχε κλέψει. Η ίδια αρνείται έως και σήμερα ότι διέπραξε την κλοπή, αφού χρειαζόταν να περάσει μια τάφρο για να φτάσει στον ιστό. «Το νερό της ήταν τόσο βρόμικο που δεν θα τολμούσα να βάλω εκεί μέσα ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι», έχει πει.

Όλα αυτά τα περιστατικά, ωστόσο, προκάλεσαν αρνητική εντύπωση στην κολυμβητική ομοσπονδία της πατρίδας της, η οποία μετά το τέλος των αγώνων της επέβαλε δεκαετή αποκλεισμό από κάθε αθλητική δραστηριότητα. Η Φρέιζερ κατάφερε με μεγάλο δικαστικό αγώνα να μειωθεί ο αποκλεισμός της σε τετραετή, αλλά αυτό δεν είχε ουσιαστικό αντίκρισμα. Δεν προλάβαινε να επιστρέψει στο αγωνιστικό επίπεδο που βρισκόταν, ενώ ήταν και αρκετά μεγάλη για τα δεδομένα της εποχής ώστε να προετοιμαστεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968.

«Σαν άγρια φοράδα με το πιο λεπτό χαλινάρι»

Μέντορας της Φρέιζερ ήταν ο προπονητής, Χάρι Γκάλαχερ, ο οποίος αναγκάστηκε να κάνει συμβιβασμούς από το 1950 που άρχισε να συνεργάζεται μαζί της. Πολύ πριν στεφθεί ολυμπιονίκης, άλλωστε, η Αυστραλή κολυμβήτρια είχε δύστροπο χαρακτήρα και δεν έμπαινε σε καλούπια. Ίσως επειδή ένιωθε ότι ήταν γεννημένη για μεγάλα πράγματα.

Ο Γκάλαχερ παραλλήλιζε πολλές φορές με την κόλαση όσα έζησε συνεργαζόμενος μαζί της. «Ήταν σαν να έχεις μια άγρια φοράδα και να προσπαθείς να την κουμαντάρεις με το πιο λεπτό χαλινάρι», είχε δηλώσει σε μία συνέντευξή του, προσθέτοντας ότι πολλές φορές είχε ανεχτεί ακόμα και απρέπειες εκ μέρους της. «Αν χρειαζόταν να την καθοδηγήσεις, έπρεπε να το κάνεις πολύ διακριτικά, για να μη νιώσει ότι τη χειραγωγούσες», είχε εξηγήσει κάποτε.

Υπό τη διακριτική καθοδήγηση του Γκάλαχερ η Φρέιζερ κέρδισε τέσσερα χρυσά και τέσσερα ασημένια ολυμπιακά μετάλλια κι άλλα έξι χρυσά κι ένα ασημένιο στους Αγώνες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Η κυριαρχία της στο κατοστάρι ελεύθερο αποτυπώνεται και στην εξέλιξη του παγκόσμιου ρεκόρ. Το κατέρριψε για πρώτη φορά στις 25 Αυγούστου 1956 με 1:03.3 και μέχρι τις 29 Φεβρουαρίου 1964 το κατέβασε στα 58.9, επίδοση που άντεξε μέχρι τις 8 Ιανουαρίου 1972 (όταν τη βελτίωσε με 58.5 η συμπατριώτισσά της, Σέιν Γκουλντ).

Όσο για το ρεκόρ των τριών διαδοχικών χρυσών ολυμπιακών μεταλλίων στο ίδιο αγώνισμα; Το ισοφάρισε πρώτη η Ουγγαρέζα, Κριστίνα Εγκερσέγκι (1988, 1992, 1996 στα 200 ύπτιο) και αργότερα το κατέρριψαν ο Μάικλς Φελπς (2004, 2008, 2012, 2016 στα 100 πεταλούδα) και η Κέιτι Λεντέκι (2012, 2016, 2020, 2024 στα 800 ελεύθερο). Η Φρέιζερ, πάντως, ήταν η πρώτη κολυμβήτρια με τόσο μεγάλη διάρκεια, σε μια εποχή μάλιστα που το άθλημα ήταν 100% ερασιτεχνικό.

Πηγές: olympics.com («“This is for you, Mum”: Dawn Fraser on the Tokyo 1964 swim that “meant everything”), swimmingworldmagazine.com («Olympic Flashback: Dawn Fraser and the First Olympic Three-Peat»), Wikipedia («Dawn Fraser», «Swimming at 1964 Summer Olympics»), vic.gov.au («Dawn Fraser AC MBE»), coloradohistoricnewspapers.org («The Rocky Mountain News [Daily], Volume 105, Number 322, March 9, 1964»), sahof.org.au («Harry Gallacher OAM»).

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 13 Οκτωβρίου

2022: Πεθαίνει σε ηλικία 72 ετών, ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, ο κορυφαίος σκόρερ του ΠΑΟΚ στην Α’ Εθνική, Σταύρος Σαράφης.

2021: Η 25χρονη δρομέας, Άγκνες Τιρόπ, βρίσκεται δολοφονημένη στο σπίτι της στην Κένυα. Μόλις ένα μήνα νωρίτερα είχε καταρρίψει το παγκόσμιο ρεκόρ στα 10 χιλιόμετρα επί δημοσίας οδού, ενώ τον Αύγουστο του ίδιου έτους είχε τερματίσει τέταρτη στα 10.000 μ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο. Είχε κατακτήσει δύο χάλκινα μετάλλια στο ίδιο αγώνισμα στα Παγκόσμια Πρωταθλήματα του 2017 και του 2019.

2013: Πεθαίνει σε ηλικία 65 ετών ο διακεκριμένος αθλητικός συντάκτης, Φίλιππος Συρίγος, ύστερα από μάχη με τον καρκίνο. Άρχισε την καριέρα του στα μέσα της δεκαετίας του ’60 από την «Αθλητική Ηχώ» και για πολλά χρόνια διατέλεσε διευθυντής του αθλητικού τμήματος της «Ελευθεροτυπίας». Καθοριστική θεωρείται η συμβολή του στη δημοφιλία του μπάσκετ στη χώρα, μέσω των τηλεοπτικών μεταδόσεων αγώνων του εθνικού μας πρωταθλήματος που εκείνος καθιέρωσε στην ΕΡΤ. Εργάστηκε ακόμα στο Mega, τον ΑΝΤ1 και τη Nova.

2005: Ο Παναθηναϊκός συντρίβει με 81-51 τον Ολυμπιακό στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και προκρίνεται στους «4» του Κυπέλλου Ελλάδας. Πρώτος σκόρερ των νικητών είναι ο Μάικ Μπατίστ (14 π.) κι άλλοι τέσσερις παίκτες έχουν  διψήφιο αριθμό πόντων.

1996: Με δύο γκολ του Ίγκορ Κλάιχ, η Παναχαϊκή νικά με 3-1 τον Παναθηναϊκό στην Πάτρα για το πρωτάθλημα. Η ήττα αυτή θα αποτελέσει και το κύκνειο άσμα για τον προπονητή του «τριφυλλιού», Χουάν Ρότσα, το κλίμα για τον οποίο ήταν ήδη βαρύ ύστερα από τους ευρωπαϊκούς αποκλεισμούς από τη Ρόζενμποργκ και τη Λέγκια Βαρσοβίας.

1986: Η ΔΟΕ ανακοινώνει ότι θα συμπεριλάβει το μπέιζμπολ στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης, το 1992.

1982: H ΔΟΕ παραδίδει στα παιδιά του εκλιπόντος Αμερικανού αθλητή, Τζιμ Θορπ, πιστά αντίγραφα των χρυσών μεταλλίων που είχε κατακτήσει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912, στο πένταθλο και στο δέκαθλο. Ο Θορπ είχε κατηγορηθεί για επαγγελματισμό, λόγω κάποιων χρημάτων που είχε εισπράξει ως παίκτης του μπέιζμπολ και είχε υποχρεωθεί να επιστρέψει τα μετάλλιά του, τα οποία ωστόσο δεν δέχθηκαν να παραλάβουν οι δεύτεροι νικητές των αγωνισμάτων. Η πλήρης και οριστική αποκατάσταση του Θορπ θα έρθει το 2022.

1976: Ο ΣΕΓΑΣ αναγνωρίζει επίσημα το άθλημα του χάντμπολ.

1974: Η Εθνική Ελλάδας αποσπά ισοπαλία 3-3 από τη Βουλγαρία στη Σόφια, στον πρώτο αγώνα για τα προκριματικά του Κυπέλλου Εθνών του 1976. Το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα μένει πίσω στο σκορ με 3-1, αλλά κερδίζει τον βαθμό με γκολ των Παπαϊωάννου (86′) και Γκλέζου (89′).

1972: Συντρίβεται στις Άνδεις αεροπλάνο στο οποίο επιβαίνουν 40 άνθρωποι, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους είναι μέλη της ομάδας ράγκμπι Old Christian Club από την Ουρουγουάη. Από το σύνολο των επιβατών, οι 12 σκοτώνονται ενώ οι υπόλοιποι προσπαθούν να διατηρηθούν στη ζωή τρώγοντας ακόμη και τα μέλη των νεκρών συνταξιδιωτών τους. Τα συνεργεία διάσωσης θα εντοπίσουν τους 16 επιζώντες 72 ημέρες αργότερα, ενώ η περιπέτειά τους θα γυριστεί σε ταινία το 1993 με τίτλο «Alive» (ελληνικός τίτλος «Οι Επιζήσαντες»).

1971: Ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος (100 μ.) και ο Σταύρος Τζιωρτζής (400 μ. εμπ.) κερδίζουν χρυσά μετάλλια για την Ελλάδα στους Μεσογειακούς Αγώνες της Σμύρνης.

1968: Η Εθνική Ελλάδας πραγματοποιεί καλή εμφάνιση, αλλά γνωρίζει την ήττα με 1-0 στην Ελβετία στο πλαίσιο των προκριματικών του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1970. Πρόκειται για τον πρώτο και τελευταίο αγώνα του Κώστα Καραπατή στον πάγκο του αντιπροσωπευτικού μας συγκροτήματος, μια και ο γγΑ της χούντας, Κωνσταντίνος Ασλανίδης, θα τον απολύσει επειδή θα κάνει παρατήρηση στη σύζυγό του και φίλες της που καπνίζουν στο πούλμαν της αποστολής.  

1968: Ο Κενυάτης Ναφταλί Τέμου κερδίζει το χρυσό μετάλλιο 10.000 μ. των Ολυμπιακών Αγώνων της Πόλης του Μεξικού. Πρόκειται για το πρώτο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στην ιστορία της Κένυας και το τελευταίο στα 10.000 μ. έως και σήμερα.

1968: Ο Ολυμπιακός και η ΑΕΚ δίνουν φιλικό αγώνα στη διεξαγωγή του οποίου συνδράμει και ο Παναθηναϊκός, για την οικονομική ενίσχυση του ασθενή ποδοσφαιριστή των «ερυθρόλευκων», Αριστείδη Παπάζογλου.

1964: Ο Πολωνός Βάλντεμαρ Μπασανόφσκι κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στα 67,5 κ. της άρσης βαρών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, επειδή είναι ελαφρύτερος από τον Σοβιετικό, Βλαντίμιρ Καπλούνοφ (αμφότεροι σηκώνουν 432,5 κιλά στο σύνολο).

1954: Ο Βρετανός Κρις Τσάταγουεϊ βελτιώνει κατά πέντε δευτερόλεπτα το παγκόσμιο ρεκόρ των 5.000 μέτρων που κατείχε ο Σοβιετικός, Βλαντίμιρ Κουτς (13:51.6 από 13:56.6), σε αγώνα στο Λονδίνο. Ο Κουτς θα απαντήσει δέκα ημέρες αργότερα στην Πράγα (13:51.2).

1951: Στον αγώνα του Κολεγιακού Πρωταθλήματος των ΗΠΑ ανάμεσα στο Τζόρτζια Τεκ και τη Λουιζιάνα (25-7) χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στην ιστορία του αμερικάνικου ποδοσφαίρου μπάλα με επένδυση από καουτσούκ.

1894: Διεξάγεται το πρώτο ντέρμπι του Μέρσεϊσάιντ. Μπροστά σε 44.000 θεατές που έχουν κατακλύσει τις κερκίδες του «Γκούντισον Παρκ», η Έβερτον νικά τη Λίβερπουλ με 3-0 με τέρματα των Τομ Μακίνες, Άλεξ Λάτα και Τζακ Μπελ. Το πριμ που δίνουν οι διοικούντες της Έβερτον στους ποδοσφαιριστές είναι μεταξένιο ημίψηλο καπέλο.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News