Ντικ Φόσμπερι: Πώς δυο διαφορετικά συμβάντα τον ώθησαν να αλλάξει για πάντα το άλμα εις ύψος

Όλοι οι μεγάλοι εφευρέτες που έχουν γράψει με ανεξίτηλο μελάνι τα ονόματά τους στην Ιστορία της Ανθρωπότητας, διακρίθηκαν επειδή τα κοφτερά μυαλά τους «έπιασαν» πράγματα που άλλοι δεν μπορούσαν να αντιληφθούν.

Ωστόσο η έμπνευση στον Τόμας Έντισον για να εφεύρει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα ή στον Τζον Λότζι Μπερντ για την τηλεόραση δεν ήρθε… ουρανοκατέβατη. Όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι που έβλεπαν μπροστά, αξιοποίησαν στο έπακρο τις δυνατότητες που τους έδωσε η αυτονόητη εξέλιξη των συνθηκών της ζωής και των επιστημών.

Το ίδιο έκανε και ο Ντικ Φόσμπερι, ο Αμερικανός άλτης του ύψους που κέρδισε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στις 20 Οκτωβρίου 1968 με τον επαναστατικό παλμό του περάσματος του πήχη με την πλάτη, που έχει επικρατήσει ολοκληρωτικά τις τελευταίες δεκαετίες κι έχει πάρει το όνομά του. Δεν του ήρθε τυχαία η ιδέα να κάνει κάτι διαφορετικό. Απλώς εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο τη βελτίωση των συνθηκών διεξαγωγής του αγωνίσματος.

Αυτή δεν ήταν άλλη από την αντικατάσταση των σκαμμάτων στα οποία προσγειώνονταν οι αθλητές και οι αθλήτριες, με μαλακά, αφρώδη στρώματα. Μέχρι τότε κάθε άλτης αναγκαζόταν ουσιαστικά να πηδά τον πήχη με την κοιλιά, με την τεχνική που ονομάστηκε στραντλ (από την αγγλική λέξη «straddle», που σημαίνει «απλώνομαι», «καβαλάω»). Μόνο έτσι μπορούσε να χρησιμοποιήσει και τα χέρια κατά την πτώση στην άμμο και να την κάνει λιγότερο επώδυνη.

Το στραντλ είχε κυριαρχήσει από τη δεκαετία του 1950 έναντι του λεγόμενου «Western Roll», της τεχνικής με την οποία ο αθλητής εκτελούσε το άλμα υψώνοντας το εξωτερικό πόδι της φοράς του προς τον πήχη. Σαν το «ψαλίδι» που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, καταφέρνοντας συνήθως να σταθούν όρθιοι στο σκάμμα.

Οι υψηλές επιδόσεις που σημείωσαν αθλητές όπως ο Τσαρλς Ντούμας (ο πρώτος άνθρωπος που υπερέβη τα 7 πόδια, που μεταφράζεται σε 2.15 μέτρα) και φυσικά η θρυλική Γιολάντα Μπάλας (που εκτελούσε μια παραλλαγή του «ψαλιδιού» αλλά έφτασε το παγκόσμιο ρεκόρ των γυναικών στο 1.90 μ.), έφεραν την αντικατάσταση της άμμου με το πριονίδι στο σκάμμα. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964, όμως, στη θέση των σκαμμάτων τοποθετήθηκαν αφρώδη στρώματα που έκαναν τους αθλητές και τις αθλήτριες να μη σκέφτονται τον πόνο της πτώσης.

Όπως είχε πει ο (χρυσός ολυμπιονίκης του 1956) Ντούμας σε μία κατοπινή συνέντευξή του: «Δεν ήταν δυνατόν να επινοήσω παλμό σαν του Φόσμπερι, για τον απλούστατο λόγο ότι είχα περιορισμένο εύρος κινήσεων. Όσοι πηδούν με την πλάτη δεν θα μπορούσαν ποτέ να περάσουν τα 2.10 ή τα 2.40 μ. αν ήξεραν ότι έπρεπε να προσγειωθούν σε σκάμματα με άμμο ή πριονίδι, όπως κάναμε εμείς. Θα κινδύνευαν να σπάσουν τον αυχένα τους».

Έτσι του ήρθε η ιδέα

Η αλήθεια είναι ότι ο Φόσμπερι είχε αρχίσει να δοκιμάζει την επαναστατική τεχνική του από το 1963, όταν ακόμα τα σκάμματα ήταν στρωμένα με πριονίδι, απογοητευμένος από τις επιδόσεις του με τις παλιές τεχνικές. Ήταν ακόμα πολύ νέος (γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1947 στο Πορτλαντ) και δεν το έβαλε κάτω. Έψαχνε, όμως, κάτι διαφορετικό.

Το γεγονός ότι σπούδαζε στο τμήμα Φυσικής και Μηχανικής του Κολλεγίου του Όρεγκον του πρόσφερε επιπλέον εφόδια για μελετήσει πιο αποδοτικούς τρόπους υπερπήδησης του πήχη. Έμπνευση, όμως, του έδωσε και μια φωτογραφία του Φινλανδού πρωταθλητή Ευρώπης του 1934, Κάλεβι Κότκας, που βρέθηκε τυχαία στα χέρια του. Ο Κότκας εκτελούσε τα άλματά του με «ψαλίδι», αλλά έγερνε πολύ προς τα δεξιά και φαινόταν σαν να περνάει τον πήχη με την πλάτη.

Τότε γεννήθηκε στο μυαλό του Φόσμπερι η ιδέα που άλλαξε το αγώνισμα. «Κλειδί» για την επιτυχία δεν ήταν μόνο το πέρασμα με την πλάτη, που στην πράξη αποδείχθηκε πιο εύκολο, αλλά και η αλλαγή της φόρας. Οι αθλητές που πηδούσαν με στραντλ έτρεχαν προς τον πήχη σε ευθεία γραμμή μέχρι να εκτελέσουν το άλμα. Ο Φόσμπερι κατάλαβε ότι δίνοντας μια καμπύλη στα τρία-τέσσερα τελευταία βήματα θα ήταν εφικτό να περάσει τον πήχη με την πλάτη. Το έκανε, μάλιστα, χωρίς να τεντώσει το αριστερό του χέρι.

Αν και συνάντησε την αντίδραση του προπονητή της κολλεγιακής ομάδας, Μπέρνι Βάγκνερ, άρχισε να εφαρμόζει την ανορθόδοξη τεχνική του στους αγώνες. Η υποδοχή της δεν ήταν η καλύτερη. Η εφημερίδα «Medford Mail-Tribune» περιέγραψε την τεχνική του με τον όρο «flop» (που στην κυριολεξία σημαίνει «πτώση», αλλά χρησιμοποιείται μεταφορικά και για την αποτυχία) και παρομοίασε τον Φόσμπερι με «ψάρι που σπαρταράει σε μια βάρκα». Ένα άλλο ρεπορτάζ τον χαρακτήρισε «τεμπέλη», επειδή δεν χρησιμοποιούσε τα πόδια του.

Κάποιοι προπονητές έθεσαν ζήτημα ασφάλειας του αθλητή, το οποίο όμως ξεπεράστηκε όταν τα στρώματα αντικατέστησαν το πριονίδι. Το τάιμινγκ ήταν ιδανικό.

Ο θρίαμβος στο Μεξικό

Το 1965 ο Φόσμπερι κατετάγη δεύτερος στο πολιτειακό πρωτάθλημα του Όρεγκον με άλμα στα 6 πόδια και 5½ ίντσες, δηλαδή κάτω από τα 2 μέτρα. Σταδιακά, όμως, άρχισε να βελτιώνει τις επιδόσεις του. Το 1967 κατέρριψε το κολλεγιακό ρεκόρ με 2.08 μ. και τον Σεπτέμβριο του 1968 κέρδισε την πρόκριση για τους Ολυμπιακούς Αγώνες με 2.21 μ., όσο είχαν πηδήσει και οι Εντ Καράδερς και Ρεϊνάλντο Μπράουν που θεωρούνταν φαβορί για το βάθρο.

Η επαναστατική τεχνική του Φόσμπερι δεν ήταν εντελώς άγνωστη, αλλά ούτε και γνωστή. Το διαδίκτυο δεν υπήρχε ούτε στη σφαίρα της φαντασίας, ενώ και η τηλεόραση κάλυπτε μόνο τις μεγάλες διοργανώσεις. Έτσι, οι φίλαθλοι που βρέθηκαν στο Ολυμπιακό Στάδιο της Πόλης του Μεξικού στον προκριματικό του ύψους ανδρών, στις 19 Οκτωβρίου 1968, έμειναν έκπληκτοι βλέποντας τον Αμερικανό αθλητή να περνά τον πήχη με αυτόν τον ασυνήθιστο τρόπο.

Λίγοι, πάντως, πίστεψαν ότι ο 21χρονος Αμερικανός θα μπορούσε να διακριθεί στον τελικό της 20ής Οκτωβρίου 1968 πηδώντας με αυτήν την καινούρια τεχνική. Αποδείχθηκε ότι έκαναν λάθος. Ο Σοβιετικός Βαλεντίν Γκάβριλοφ σταμάτησε στα 2.20 μ. και εξασφάλισε το χάλκινο μετάλλιο. Ο Καράδερς πέρασε τα 2.22 μ. αλλά απέτυχε τρεις φορές στα 2.24 μ. Ύψος που πέρασε, όμως, με την τρίτη προσπάθεια ο Φόσμπερι και κέρδισε το χρυσό μετάλλιο υπό τις επευφημίες 80.000 θεατών! Ήταν και νέο ολυμπιακό ρεκόρ.

Έχοντας εξασφαλίσει τη νίκη, έβαλε τον πήχη στα 2.29 μ. για να σπάσει το παγκόσμιο ρεκόρ που κατείχε από το 1963 με 2.28 μ. ο χρυσός ολυμπιονίκης του 1964, Βαλέρι Μπρούμελ – ο μεγάλος απών από τους αγώνες του 1968, μια και ανάρρωνε ακόμα από τις χειρουργικές επεμβάσεις στο δεξί του πόδι που είχε συνθλιβεί σε τροχαίο ατύχημα, τρία χρόνια νωρίτερα. Δεν τα κατάφερε, αλλά δεν είχε καμία σημασία. Είχε φέρει επανάσταση στο αγώνισμα.

Τέσσερα χρόνια αργότερα στο Μόναχο, οι 28 από τους 40 μετέχοντες στο άλμα εις ύψος χρησιμοποίησαν την τεχνική του Φόσμπερι. Ο ίδιος, όμως, δεν βρισκόταν εκεί. Μετά την επιτυχία του στο Μεξικό δεν είχε το κίνητρο να συνεχίσει με την ίδια ζέση τον αθλητισμό, ιδίως από τη στιγμή που πήρε το πτυχίο του ως πολιτικός μηχανικός. Κέρδισε έναν ακόμα κολλεγιακό τίτλο το 1969, αλλά η αφομοίωση της τεχνικής του από άλλους, πιο ταλαντούχους αθλητές, τους βοήθησε να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους και να τον αφήσουν πίσω τους.

Το κίνητρο που του έδωσε η οικογενειακή τραγωδία

Κι όμως, ο Φόσμπερι μπορεί μην είχε γράψει το όνομά του ως ένας από τους πρωτοπόρους του στίβου αν δεν είχε βιώσει μία απίστευτη οικογενειακή τραγωδία. Όταν ήταν 14 ετών, είδε τον μικρότερο αδελφό του, Γκρεγκ, να σκοτώνεται μπροστά στα μάτια του από αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας μεθυσμένος οδηγός, την ώρα που έκαναν βόλτα με τα ποδήλατά τους.

Ο Ντικ φορτώθηκε με ενοχές για τον άδικο χαμό του αδελφού του, ενώ το τραγικό δυστύχημα συνέβαλε στον χωρισμό των γονιών του. Στράφηκε στον αθλητισμό για να βρει παρηγοριά από το δράμα που ζούσε και αφού απέτυχε στο αμερικάνικο ποδόσφαιρο και το μπάσκετ λόγω της λεπτής σωματοδομής του, δοκίμασε την τύχη του στον στίβο. Από την αρχή επέλεξε το άλμα εις ύψος, σαν να ήξερε ότι ήταν γραφτό να το αλλάξει για πάντα.

Παρότι δεν επανέλαβε παρόμοια επιτυχία και το 1973 κρέμασε οριστικά τα αθλητικά του παπούτσια για να αφοσιωθεί στην επιστήμη του, ο Φόσμπερι έγινε μύθος. Αρκετές φορές ήλθε και την Ελλάδα, με πιο χαρακτηριστική επίσκεψη εκείνη του 2000 στην Πάτρα, στο πλαίσιο του διεθνούς μίτινγκ στο κλειστό γυμναστήριο «Δ. Τόφαλος». Τότε που φόρεσε ξανά την αθλητική στολή του και έκανε μερικά άλματα επίδειξης, προς τέρψιν του κοινού που δεν τον είχε προλάβει αγωνιζόμενο.

Όπως έλεγε, δεν είχε ονειρευτεί ποτέ όταν ήταν παιδί ότι θα έφτανε στο σημείο να κερδίσει το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αν και του έμεινε η ιδέα ότι αν δεν είχε αποσυρθεί τόσο νέος, ίσως να είχε σημειώσει καλύτερες επιδόσεις από το 2.24 του Μεξικού, που έμεινε μέχρι τέλους ως ατομικό του ρεκόρ.

Αργότερα ασχολήθηκε χωρίς επιτυχία με την πολιτική, μια και έβαλε υποψηφιότητα για το Κονγκρέσο ως μέλος των Δημοκρατικών στο συντηρητικό Αϊντάχο, όπου είχε εγκατασταθεί από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Έκανε τρεις γάμους (απ’ τους οποίους απέκτησε έναν γιο) και το 2008 νίκησε το επιθετικό λέμφωμα στη σπονδυλική στήλη, καταφέρνοντας να έχει καλή ποιότητα ζωής για αρκετά χρόνια μετά την περιπέτεια. Το δεύτερο χτύπημα του καρκίνου, όμως, τον λύγισε στις 12 Μαρτίου 2023, λίγες μέρες μετά τα 76α γενέθλιά του.

Πηγές: invention.si.edu («The Fosbury Flop—A Game-Changing Technique»), theguardian.com («Dick Fosbury Obituary»), jamesclear.com («Olympic Medalist Dick Fosbury and the Power of Being Unconventional»), Wikipedia («Dick Fosbury», «Kalevi Kotkas», «Athletics at the 1968 Summer Olympics», «1968 United States Olympic trials (track and field)»).

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 20 Οκτωβρίου

2020: Με το γκολ με το οποίο ανοίγει το σκορ για την Μπαρτσελόνα στην Πράγα, κόντρα στη Σλάβια, ο Λιονέλ Μέσι γίνεται ο πρώτος ποδοσφαιριστής που σκοράρει σε 15 διαδοχικές σεζόν του Champions League. Η αρχή είχε γίνει την περίοδο 2005-06, στον αγώνα Μπαρτσελόνα-Παναθηναϊκός 5-1.

2016: Ο Βασίλης Σπανούλης ξεπερνά τους 3.000 πόντους στην Ευρωλίγκα, κατά τη διάρκεια του αγώνα του Ολυμπιακού με την Αναντολού Εφές στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (90-66).

2015: Πεθαίνει σε ηλικία 65 ετών ο Μάκης Δενδρινός, εμβληματική φυσιογνωμία της ομάδας μπάσκετ του Πανιωνίου τόσο ως παίκτης (1964-81) όσο και ως προπονητής (1982-87). Από τον Ιούνιο νοσηλευόταν σε καταστολή ύστερα από οξύ έμφραγμα που είχε υποστεί και ήταν γραφτό να αφήσει την τελευταία του πνοή ανήμερα της γιορτής του (του Αγίου Γερασίμου). Ως προπονητής εργάστηκε και στους Ολυμπιακό, Απόλλωνα Πατρών, Ηρακλή, αλλά και την Εθνική Ελλάδας, την οποία οδήγησε στην 4η θέση του Μουντομπάσκετ του 1994 και στην πρώτη της συμμετοχή σε Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1996 στην Ατλάντα, όπου κατέλαβε την 5η θέση.

1999: Πεθαίνει σε ηλικία 79 ετών ο Λουκάς Μπάρλος, ίσως ο πιο επιτυχημένος πρόεδρος στην ιστορία της ποδοσφαιρικής ΑΕΚ. Επί των ημερών του η Ένωση έπαιξε το καλύτερο, ίσως, ποδόσφαιρο της ιστορίας της κατακτώντας δύο πρωταθλήματα (1978, 1979), ένα Κύπελλο (1978) και φτάνοντας στους «4» του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ (1977).

1997: Ο 36χρονος Δημήτρης Σαραβάκος αγωνίζεται ως αλλαγή στον αγώνα του Παναθηναϊκού με τον Αθηναϊκό στο ΟΑΚΑ (4-1). Θα αποδειχθεί η τελευταία παρουσία του σε επίσημο ματς στην πλούσια καριέρα του, η οποία είχε αρχίσει είκοσι χρόνια νωρίτερα με τη φανέλα του Πανιωνίου, αφού δεν βρίσκεται στα πλάνα του Βασίλη Δανιήλ. Λίγο καιρό αργότερα θα σταματήσει τις προπονήσεις και θα αποσυρθεί σιωπηρά από τη δράση.

1988: Κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους η ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Η φανέλα με το 9», η οποία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο Στράτος Τζώρτζογλου, ενώ σκηνές της ταινίας έχουν γυριστεί στην ανάπαυλα του ημιχρόνου του αγώνα ΑΕΚ-Εθνικός 2-0, στις 10 Ιανουαρίου του ίδιου έτους.

1983: Η κολλεγιακή ομάδα του Νορθ Καρολάινα, με ηγέτη τον 19χρονο Μάικλ Τζόρνταν, αντιμετωπίζει σε φιλικό αγώνα στο Αλεξάνδρειο την Εθνική Ελλάδας που έχει επικεφαλής τον Νίκο Γκάλη και επικρατεί με 100-83.

1982: Εξήντα έξι φίλαθλοι σκοτώνονται στο στάδιο «Λουζνίκι» της Μόσχας, στα τελευταία λεπτά του αγώνα Σπαρτάκ Μόσχας-Χάαρλεμ 2-0 για το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ. Η τραγωδία σημειώνεται όταν οι αστυνομικοί δεν επιτρέπουν σε πολλούς φιλάθλους που κατευθύνονταν προς την έξοδο, να επιστρέψουν στην κερκίδα για να πανηγυρίσουν το γκολ του Σεργκέι Σβέβτσοφ.

1976: Λίγες μέρες προτού κλείσει τα 17 του χρόνια, ο Ντιέγκο Μαραντόνα πραγματοποιεί το επίσημο ντεμπούτο του ως επαγγελματίας ποδοσφαιριστής με την Αρχεντίνος Τζούνιορς, σε μια εντός έδρας ήττα από την Ταγέρες Κόρδοβα (0-1).

1971: Η Γκλάντμπαχ συντρίβει την Ίντερ με 7-1 στο πλαίσιο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, με τους Γιουπ Χάινκες και Γκίντερ Νέτσερ να σημειώνουν από δύο γκολ. Ωστόσο, η Ίντερ καταθέτει ένσταση ακυρότητας του αγώνα λόγω τραυματισμού του επιθετικού της, Ρομπέρτο Μπονινσένια, από μπουκάλι που πέταξε Γερμανός οπαδός τη στιγμή που το σκορ ήταν 2-1. Στη ρεβάνς οι Ιταλοί θα νικήσουν με 2-1 στο «Τζουζέπε Μεάτσα» και θα αποκλειστούν, όμως στις 15 Νοεμβρίου 1971 η ΟΥΕΦΑ εκδικάζει την ένσταση για το κύρος του πρώτου αγώνα, δικαιώνει την Ίντερ και διατάσσει την επανάληψή του χωρίς να ακυρώσει το αποτέλεσμα της ρεβάνς! Ο επαναληπτικός διεξάγεται την 1η Δεκεμβρίου και λήγει ισόπαλος 0-0, αποτέλεσμα που στέλνει την Ίντερ στους «8», όπου θα αντιμετωπίσει τον πρωταθλητή Ευρώπης, Άγιαξ.

1968: Η 41χρονη Αμερικανίδα ξιφομάχος, Τζάνις Ρόμαρι, γίνεται η πρώτη αθλήτρια που μετέχει σε έκτη διαδοχική διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων (η πρώτη της ήταν το 1948).

1964: Μία ημέρα μετά το χρυσό μετάλλιο στη δισκοβολία, η Σοβιετική Ταμάρα Πρες κερδίζει και τη σφαιροβολία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο με 18.14 μ. (ολυμπιακό ρεκόρ).

1891: Ξεκινά ο πρώτος διεθνής εξαήμερος αγώνας ποδηλασίας στο Madison Square Garden. Ο αγώνας διαρκεί 142 ώρες και οι ποδηλάτες ξεκουράζονται κατά τη διάρκειά του. Το ρεκόρ κάνει ο Τσάρλι Μίλερ, ο οποίος καλύπτει 2.093,4 μίλια.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News