Άλφρεντ Χάγιος: Δάμασε τα κύματα του Πειραιά το 1896 κι έχτισε... τη μισή Βουδαπέστη

Ακόμα κι όσοι δεν έχετε εντρυφήσει στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, θα έχετε ακουστά ότι τα αγωνίσματα της κολύμβησης στην πρώτη σύγχρονη διοργάνωση του 1896 , δεν είχαν διεξαχθεί σε κάποια πισίνα της Αθήνας, αλλά στο Λιμάνι της Ζέας.

Αυτό που πιθανόν δεν γνωρίζετε, όμως, είναι ποιος ήταν ο νικητής του πρώτου κολυμβητικού αγωνίσματος, που μνημονεύεται πλέον ως χρυσός ολυμπιονίκης (αν και τότε οι Έλληνες διοργανωτές δεν απένειμαν χρυσά μετάλλια, αλλά αναμνηστικά κύπελλα). Πρόκειται για τον Ούγγρο, Άλφρεντ Χάγιος, ο οποίος δεν πτοήθηκε ούτε από τη χαμηλή θερμοκρασία ούτε από τα κύματα και σημείωσε δύο νίκες, στα 100 και στα 1.200 μέτρα.

Κι αν τα κολυμβητικά κατορθώματα του 1896 ξεχωρίζουν στο βιογραφικό του, αποτελούν στην πραγματικότητα ένα μικρό κομμάτι της πολυσχιδούς ζωής του, ο κύκλος της οποίας έκλεισε στις 12 Νοεμβρίου 1955, σε ηλικία 77 ετών. Ο Χάγιος σημείωσε σπουδαίες διακρίσεις και σε άλλα αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, η ενόργανη γυμναστική και ο στίβος, αλλά στην πατρίδα του είναι ακόμα πιο γνωστός για την καριέρα που ακολούθησε αργότερα ως αρχιτέκτονας.

Εντάξει, προφανώς δεν έχτισε στ’ αλήθεια τη μισή Βουδαπέστη – όπως λέμε στον τίτλο – όμως πολλές αθλητικές εγκαταστάσεις και άλλα κτίρια που στέκουν ακόμα και σήμερα στην πρωτεύουσα της Ουγγαρίας φέρουν την υπογραφή του. Είναι επίσης ο μοναδικός άνθρωπος που έχει στεφθεί ολυμπιονίκης και ως αθλητής και ως καλλιτέχνης – είχε διακριθεί στους σχετικούς διαγωνισμούς που είχαν διεξαχθεί στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1924 στο Παρίσι.

Η τραγωδία που τον έκανε κολυμβητή

Ο Χάγιος γεννήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1878 στη Βουδαπέστη που ανήκε τότε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Άρνολντ Γκούτμαν, αλλά λόγω του υφέρποντα αντισημιτισμού της εποχής, το άλλαξε όταν ήταν ακόμα έφηβος για να θυμίζει περισσότερο την εθνικότητά του.

Η επιλογή του «Hajós» δεν ήταν τυχαία. Η λέξη σημαίνει «ναύτης» στα ουγγρικά κι ο μικρός Άλφρεντ είχε δείξει από νεαρή ηλικία τις ικανότητές του στο νερό. Το κίνητρο, μάλιστα, γι’ αυτήν την ενασχόληση ήταν η οικογενειακή τραγωδία που βίωσε όταν ήταν 13 ετών. Ο πατέρας του πνίγηκε στον Δούναβη κι εκείνος αποφάσισε να μάθει να κολυμπάει τόσο καλά, ώστε να μη διατρέξει αντίστοιχο κίνδυνο.

Σύμφωνα με άλλες πηγές, πάντως, ο Χάγιος είχε μάθει να κολυμπάει από τότε που ήταν μόλις τεσσάρων ετών χάρη στην επιμονή του πατέρα του να τον πετάει στα (συνήθως παγωμένα) νερά του πλωτού ποταμού που διαρρέει την ουγγρική πρωτεύουσα. Το βέβαιο είναι ότι ο μικρός εξελίχθηκε γρήγορα σε σπουδαίο κολυμβητή και το 1895, στα 17 του, κέρδισε το αγώνισμα των 100 μέτρων στο ανεπίσημο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που διεξήχθη στη Βιέννη.

Ωστόσο, δυσκολεύτηκε πολύ για να εξασφαλίσει άδεια από το Πολυτεχνείο της Ουγγαρίας, στο οποίο ήδη φοιτούσε, ώστε να ταξιδέψει στην Αθήνα και να πάρει μέρους στους 1ους Ολυμπιακούς Αγώνες της σύγχρονης εποχής. Λέγεται μάλιστα ότι μετά την επιστροφή του, ο πρύτανης δεν συγκινήθηκε καθόλου από τις νίκες του και συνέχισε να τον αντιμετωπίζει το ίδιο αυστηρά όπως πριν.

Ήταν λογικό. Δεν υπάρχει σύγκριση με σήμερα, που οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν αποκτήσει αίγλη και ανοίγουν διάπλατα τις πόρτες στους νικητές τους.

Κολοκύθες για σημαδούρες!

Όπως προαναφέραμε οι αγώνες της κολύμβησης διεξήχθησαν στο λιμάνι της Ζέας, δηλαδή το γνωστό μας Μικρολίμανο (που ήταν γνωστό τότε και ως «λιμήν Μουνιχίας»), στις 30 Μαρτίου 1896 με το παλιό ημερολόγιο – 11 Απριλίου με το νέο που ίσχυε ήδη στην Ευρώπη. Την ίδια ημέρα, δηλαδή, που απεβίωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας, Χαρίλαος Τρικούπης.

Δεν ξέρουμε αν οι αναφορές στον ελληνικό Τύπο της εποχής θα ήταν μεγαλύτερες αν δεν είχε συμβεί αυτό το δυσάρεστο γεγονός. Πάντως, δεν ήταν και περιορισμένες. Τους αγώνες παρακολούθησαν 20.000 φίλαθλοι που είχαν συγκεντρωθεί στους λόφους της Καστέλλας και της Φρεαττύδας. Η ξύλινη κερκίδα που είχαν κατασκευάσει οι διοργανωτές χωρούσε μόλις 250 ανθρώπους κι από κει παρακολούθησε τους αγώνες και ο πρίγκιπας Γεώργιος (γιος του βασιλιά Γεωργίου Α’) ο οποίος ήταν πρόεδρος και της ελλανόδικου επιτροπής.

Όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα «Πρωία», οι 13 αθλητές που μετείχαν στα 100 μέτρα, που ήταν το πρώτο χρονικά αγώνισμα που διεξήχθη, επιβιβάστηκαν σε μία ατμάκατο η οποία τους μετέφερε στο σημείο της αφετηρίας, μες στη θάλασσα. Οι διάδρομοι ορίζονταν από… κούφιες κολοκύθες, οι οποίες όμως δεν ήταν σταθερές και μπέρδευαν τους αθλητές, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες (κυρίως σε ξένες πηγές) και για κύματα που ξεπερνούσαν τα τρία μέτρα!

Η θερμοκρασία της θάλασσας στις αρχές εκείνης της άνοιξης υπολογίζεται ότι κυμαινόταν από τους 12 έως τους 14 βαθμούς Κελσίου. Ο Χάγιος δεν αντιμετώπισε κάποιο πρόβλημα, ίσως επειδή ήταν μαθημένος να κολυμπάει στα ακόμα πιο κρύα νερά του Δούναβη. Άρπαξε πρώτος το σχοινί που είχε τοποθετηθεί στον τερματισμό και το κοινό ξέσπασε σε χειροκροτήματα, παρότι δεν γνώριζε την εθνικότητά του. Όπως διαβάζουμε στην «Πρωία»:

«Επί του ιστού της επιτροπής υψώθη η ουγγρική σημαία και επί της πινακίδος εσημειώθη ο αριθμός 17, ανήκων εις τον Ούγγρον κολυμβητήν Αλφρέδον Hajos όστις διήνυσε το διάστημα των 100 μέτρων εις 1′ 22″ ½ λεπτών της ώρας. Ζωηραί επευφημίαι εκρήγνυνται».

Πολύ πιο γλαφυρή είναι η περιγραφή της νίκης του Χάγιος στα 1.200 μέτρα (εννοείται στο ελεύθερο στιλ, μια και ακόμα δεν είχαν αναπτυχθεί το πρόσθιο, η πεταλούδα και το ύπτιο), που ήταν το τέταρτο και τελευταίο αγώνισμα της ημέρας και της διοργάνωσης. Αφού κάνει λόγο για το μεγάλο ενδιαφέρον των θεατών για το αγώνισμα, ο συντάκτης της «Πρωίας» σημειώνει:

«Το σημείον της αφετηρίας δεν διεκρίνετο ένεκα της αποστάσεως· επί μακρόν δ’ ανέμενον και μετά προφανούς ανυπομονησίας την εμφάνισιν του πρώτου αγωνιστού εις το στόμιον του λιμένος, ο οποίος επεφάνη επί τέλους και έβαινε γοργά προς τα πρόσω υπό τας επευφημίας του χειροκροτούντος πλήθους. Εκολύμβα κανονικώτατα. Αι κινήσεις των χειρών του ήσαν αρμονικαί και αμέσως ανεγνωρίσθη η υπεροχή του.

»Ο ακολουθών αυτόν ολίγον ύστερον, υστέρει κατά 100 περίπου μέτρα. Θριαμβευτικώς δε και υπό τας διαρκείς επευφημίας του πλήθους ο νικητής επροχώρει προς το τέρμα το οποίον έφθασε χωρίς ουδόλως ν’ ανακόψη τον δρόμον αυτού. Η ουγγρική σημαία υψώθη επί του ιστού και η εθνικότης του Ολυμπιονίκου γνωσθείσα κατενθουσίασε πάντας, διότι φρενητιώδη χειροκροτήματα, επιτεινόμενα υπό των μανιωδώς ζητωκραυγαζόντων Ούγγρων συναθλητών του, και επευφημία παρατεταμέναι, εξερράγησαν πανταχόθεν.

»Ο Ολυμπιονίκης ούτος ονομάζεται Alfred Hajos και διήνυσε το διάστημα των 1200 μέτρων εις 18′ 22″ 2 2/5 λεπτά της ώρας. Δεύτερος ήλθεν ο έλλην Ι. Ανδρέου, μέλος του “Ομίλου των Πεζοπόρων Πειραιώς”, διανύσας το αυτό διάστημα εις 21′ 3″ και 1/5 ώρας».

Οι υψηλές απαιτήσεις του αγώνα των 1.200 μέτρων στα παγωμένα νερά της πειραϊκής θάλασσας είχαν τρομάξει και τον μαθημένο στα κρύα Χάγιος, ο οποίος είχε πασαλείψει το σώμα του με ένα στρώμα λίπους. Αργότερα παραδέχθηκε ότι τον βοήθησε να κολυμπήσει τόσο γρήγορα ο φόβος μήπως πεθάνει απ’ το κρύο! «Η θέλησή μου να ζήσω, υπερνίκησε ολοκληρωτικά τη λαχτάρα μου για τη νίκη».

Μέλος της πρώτης Εθνικής Ουγγαρίας στο ποδόσφαιρο

Στο δείπνο που παρέθεσε λίγες μέρες μετά τους αγώνες στους ολυμπιονίκες όλων των χωρών η βασιλική οικογένεια της Ελλάδας, ο Χάγιος έδειξε ότι διέθετε και αίσθηση του χιούμορ. Όταν ο πρίγκιπας Γεώργιος τον ρώτησε πού είχε μάθει να κολυμπάει τόσο καλά, ο Ούγγρος αθλητής του απάντησε απλά: «Στο νερό!».

Αν και ήταν μόλις 18 χρόνων, πάντως, δεν σημείωσε άλλες διακρίσεις στην κολύμβηση. Δεν εγκατέλειψε, όμως, τον αθλητισμό. Από το 1897 έχει καταγραφεί η παρουσία του στο ποδόσφαιρο (ως παίκτης αλλά και ως διαιτητής), ενώ σημείωσε διακρίσεις σε εθνικό επίπεδο στον στίβο και μάλιστα όχι σε πολύ σχετικά μεταξύ τους αγωνίσματα (100 και 400 μέτρα και δισκοβολία). Ξεχωριστές ικανότητες είχε επιδείξει και στην ενόργανη γυμναστική.

Πιο αξιοσημείωτη ήταν η πορεία του στο ποδόσφαιρο. Όχι μόνο αναδείχθηκε τρεις φορές πρωταθλητής Ουγγαρίας (1901, 1902, 1903) ως βασικός επιθετικός της Μπουνταπέστι Τόρνα, αλλά συμμετείχε και στον πρώτο επίσημο αγώνα της Εθνικής Ουγγαρίας. Ήταν μάλιστα ο αρχηγός των Μαγυάρων στον ιστορικό αγώνα της 12ης Οκτωβρίου 1902 κόντρα στην Αυστρία στη Βιέννη, που έληξε με ήττα της ομάδας του με το βαρύ 5-0.

Ο τομέας, ωστόσο, στον οποίο πραγματικά διέπρεψε, ήταν στην αρχιτεκτονική. Παράλληλα με τις αθλητικές του δραστηριότητες ήταν συνεπέστατος φοιτητής, πήρε με άριστα το πτυχίο του και αφού εργάστηκε για αρκετά χρόνια με συνεταίρους, άνοιξε δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ειδικεύτηκε στον σχεδιασμό και την κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων και η πιο γνωστή από αυτές είναι το εθνικό κολυμβητήριο στο Νησί της Μαργαρίτας, στον Δούναβη, που ανεγέρθηκε το 1930 και φέρει εδώ και χρόνια το όνομά του. Εκεί είχε στεφθεί πρωταθλητής Ευρώπης ο Ολυμπιακός στο πόλο, το 2002 (νικώντας 9-7 τη Χόνβεντ στον τελικό), ενώ έχει φιλοξενήσει πολλά Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Πρωταθλήματα Υγρού Στίβου.

Ο Χάγιος σχεδίασε ακόμα το στάδιο που αποτελεί έως και σήμερα την έδρα της ποδοσφαιρικής ομάδας της Ούιπεστ (το παλιό «UTE Stadium» που πλέον έχει μετονομαστεί σε «Szusza Ferenc Stadion»), το κτίριο του Ινστιτούτου Τυφλών της Βουδαπέστης, αλλά και το μέγαρο της Γενικής Τράπεζας της Σουμπότιτσα (πόλη που ανήκει πλέον στη Σερβία).

Ώθηση στη δουλειά του είχε δώσει η διάκρισή του στους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς που είχαν διεξαχθεί το 1924, στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού. Ο Χάγιος είχε πάρει μέρος στον διαγωνισμό αρχιτεκτονικής συνεργαζόμενος με τον παλιό τενίστα Ντέζο Λάουμπερ και παρουσίασε το σχέδιο για ένα αθλητικό στάδιο και κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο, που όμως ήταν ισοδύναμο με χρυσό (το οποίο οι διοργανωτές δεν απένειμαν σε κανέναν).

Ο μύθος του Χάγιος παραμένει ζωντανός και η επιρροή του υπερβαίνει τα σύνορα της Ουγγαρίας, της οποίας υπήρξε ο πρώτος ολυμπιονίκης. Το 1953 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή του απένειμε δίπλωμα αριστείας, ενώ μετά θάνατον (το 2010) κέρδισε το βραβείο «Ybl Miklos», που αποτελεί τη μέγιστη τιμή για τους αρχιτέκτονες της πατρίδας του.

Πηγές: Εφημερίδα «Πρωία» (φύλλο της 31ης Μαρτίου 1896), Μάικλ Λουγουέλιν Σμιθ, «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 στην Αθήνα» (μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας 2004), mazsihiz.hu («Olympics: Alfréd Hajós, the first Hungarian Olympic champion»), Wikipedia («Alfréd Hajós», «Swimming at the 1896 Summer Olympics»), οlympics.com («Hajos turns tragedy into glory in the water»), britannica.com («Alfréd Hajós: Into the icy waters»), eu-football.info.

Άλλα γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο στις 12 Νοεμβρίου

2024: Πεθαίνει σε ηλικία 91 ετών ο Βαρδής Βαρδινογιάννης.

2015: Πεθαίνει σε ηλικία μόλις 32 ετών, ύστερα από μάχη με τον καρκίνο, ο Ούγγρος διεθνής τερματοφύλακας Μάρτον Φούλοπ. Η τελευταία ομάδα της καριέρας του, τη σεζόν 2012-13, ήταν ο Αστέρας Τρίπολης.

2012: Ο Νόβακ Τζόκοβιτς κερδίζει για δεύτερη φορά το ATP Finals νικώντας στον τελικό τον Ρότζερ Φέντερερ με 2-0 σετ (7-6, 7-5).

2002: Η ΑΕΚ αποσπά ισοπαλία με 1-1 από τη Ρόμα στο Ολίμπικο και ολοκληρώνει την παρουσία της στον όμιλο του Champions League με έξι ισοπαλίες σε έξι αγώνες!

2000: Ο Ολλανδός αμυντικός της Ρέιντζερς, Φερνάντο Ρίκσεν, γίνεται ο πρώτος παίκτης στην ιστορία του σκοτσέζικου ποδοσφαίρου που τιμωρείται με βάση το βίντεο ως αποδεικτικό στοιχείο.

1997: Πεθαίνει στα 71 του ο ζαχαροπλάστης Τάσος Κοιτίδης, φανατικός οπαδός του Πανιωνίου, ο οποίος τη δεκαετία του ’60 δημιούργησε το γλυκό «νεγράκι», το οποίο πήρε το όνομά του από τον ποδοσφαιριστή των «κυανέρυθρων», Κώστα Νέγρη.

1994: Πεθαίνει σε ηλικία μόλις 54 ετών έπειτα από μάχη με τον καρκίνο η Γουίλμα Ρούντολφ, η επονομαζόμενη «Μαύρη Γαζέλα» του στίβου. Είχε κατακτήσει τρία χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 στη Ρώμη (100 μ., 200 μ., 4×100 μ.).

1994: Ο Ολυμπιακός δίνει φιλικό με τον Ερυθρό Αστέρα στο «Μαρακανά» του Βελιγραδίου και στέλνει μήνυμα ειρήνης εν μέσω του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Στον αγώνα αυτό (που βρήκε νικήτρια τη σερβική ομάδα με 4-1) σφυρηλατούνται και οι στενοί δεσμοί που διατηρούν μέχρι σήμερα οι οπαδοί των δύο συλλόγων, ενώ σε αγωνιστικό επίπεδο αποτέλεσε δοκιμή για τον διεθνή Αμερικανό, Μαρτσέλο Μπαλμπόα, ο οποίος δεν έπεισε κι απορρίφθηκε.

1989: Ο Ολυμπιακός συντρίβει τον ΠΑΟΚ με 4-0 στο «Γ. Καραϊσκάκης», σε έναν αγώνα που στιγματίζεται από θλιβερά επεισόδια που σημειώνονται πριν από την έναρξη του αγώνα (ο απολογισμός είναι 25 τραυματίες).

1988: Αρχίζει στη Θεσσαλονίκη η 28η Ολυμπιάδα Σκακιού, η δεύτερη που φιλοξενείται στην Ελλάδα (η πρώτη ήταν το 1984). Η ομάδα της ΕΣΣΔ έρχεται στην Ελλάδα με τον παγκόσμιο πρωταθλητή Γκάρι Κασπάροφ στην πρώτη σκακιέρα και τον Ανατόλι Κάρποφ στη δεύτερη. Στους αγώνες παίρνουν μέρος 107 ομάδες ανδρών και 56 γυναικών.

1986: Με εντυπωσιακή ατομική προσπάθεια στο 65ο λεπτό, ο Νίκος Αναστόπουλος πετυχαίνει το δεύτερο γκολ της Εθνικής Ελλάδας στον αγώνα με την Ουγγαρία στο ΟΑΚΑ, για τα προκριματικά του Euro ’88 (2-1). Φτάνει έτσι τα 21 τέρματα με την Εθνική κι πιάνει στην πρώτη θέση του πίνακα των σκόρερ της τον Μίμη Παπαϊωάννου. Θα τερματίσει τη διεθνή καριέρα του με 29 γκολ και παραμένει μέχρι σήμερα ο κορυφαίος σκόρερ του αντιπροσωπευτικού μας συγκροτήματος (δεύτερος είναι ο Άγγελος Χαριστέας με 25). Το γκολ κόντρα στην Ουγγαρία θα συμπεριληφθεί και στο σήμα της εκπομπής «Αθλητική Κυριακή».

1981: Στο «αιώνιο» τελευταίο δευτερόλεπτο του αγώνα Παναθηναϊκός-ΤΣΣΚΑ Μόσχας για το Κύπελλο Πρωταθλητριών του μπάσκετ, ο Απόστολος Κόντος κερδίζει φάουλ και ευστοχεί στις δύο βολές που διαμορφώνουν το τελικό 87-83, που χαρίζει στους «πράσινους» (που χρειάζονταν νίκη με τέσσερις πόντους διαφορά) την πρόκριση στο Final-6.

1972: Ο Νταν Σούλα γίνεται ο πρώτος προπονητής που κερδίζει 100 αγώνες κανονικής περιόδου του ΝFL, όταν οι Μαϊάμι Ντόλφινς νικούν τους Νιου Ίνγκλαντ Πάτριοτς με 52-0.

1961: Ο Απόλλων Καλαμαριάς νικά με 1-0 τον Ολυμπιακό στο γήπεδο της Τούμπας, με γκολ του Νιφαδόπουλου στο 88′.

1955: Οι Έντι Αρκάρο, Ερλ Σαντ και Τζορτζ Γουλφ γίνονται οι πρώτοι αναβάτες που μπαίνουν στο Hall of Fame των ιπποδρομιών στο Μέριλαντ.

1942: Πεθαίνει σε ηλικία 64 ετών ο πυγμάχος Φιλαντέλφια Τζακ Ο’Μπράιεν (κατά κόσμον Τζόζεφ Φράνσις Χόγκαν), παγκόσμιος πρωταθλητής στα ημιβαρέα βάρη το 1905.

1932: Στον πρώτο αγώνα στην ιστορία του NFL που διεξάγεται Κυριακή, οι Μπρούκλιν Ντότζερς συντρίβουν τους Πίτσμπεργκ Πάιρατς με 32-0.

1892: Ο Γουίλιαμ Χεφελφίνγκερ γίνεται ο πρώτος επαγγελματίας παίκτης στην ιστορία του αμερικάνικου ποδοσφαίρου, όταν δέχεται αμοιβή 500 δολαρίων για να υπογράψει συμβόλαιο με το Αλεγκένι Αθλέτικ.

Ακολουθείστε τo SPORTDAY.GR στο Google News